به محض پایان یافتن جنگ بین اسرائیل و جناح‌های فلسطینی و اجرای آتش‌بس در ۲۱ ماه مه گذشته، تل‌آویو اعلام کرد بازسازی نوار غزه و بهبود شرایط زندگی ساکنان آن مشروط به بازگشت اسیران اسرائیلی از نوار غزه خواهد بود. اما حماس از پیوند دادن پرونده زندانیان با پرونده‌های دیگر امتناع ورزیده و اعلام کرد که برای آغاز مذاکرات غیر مستقیم به منظور تکمیل طرح تبادل زندانیان آمادگی دارد.

البته آمادگی حماس برای مبادله زندانیان مطابق به ابتکار عمل بشردوستانه‌ای است که سال گذشته از سوی یحیی السنوار، رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس در غزه ارائه شد و حماس اعلام کرد که برای پیشبرد انعقاد قرارداد مبادله زندانیان، حاضر به دادن برخی امتیازات است. در مقابل، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر پیشین اسرائیل با پذیرش این طرح، از پیشرفتی که قرار بود در این زمینه صورت بگیرد، ابراز خرسندی کرد.

قابل ذکر است که حماس چهار تن از سربازان اسرائيلی را در نوار غزه در بازداشت دارد، از جمله، شاوول آرون و هدار گولدن که در عملیات نظامی سال ۲۰۱۴، اسیر شدند. تل‌آویو ادعا می‌کند که دو سرباز یادشده کشته شده اند، در حالی‌که حماس از دادن هرگونه اطلاع در مورد آنان خودداری می‌کند. اما آبراهام منگستون و هاشم بدوی السید، دو تن دیگر از اسیران هستند که اسرائيل و سازمان عفو بین‌الملل آن‌ها را غیر نظامی می‌دانند، در حالی‌که نزدیکان آن‌ها اظهار داشتند که آن‌ها سربازانی بوده اند که از ارتش اخراج شده اند، این در حالی است که حماس نمی‌خواهد هیچ اطلاعی در مورد آنان ارائه دهد.

وضعیت سلامتی جسمی و روانی سربازان اسیر شده

در همین حال، نفتالی بنت، نخست وزیر جدید اسرائيل از هنگام به دست گرفتن قدرت، علاقه‌ای بسیاری به پرونده اسرای اسرائیلی که در بازداشت حماس هستند، نشان می‌دهد و در این مدت هیئت‌های اسرائیلی سه بار به قاهره سفر کردند تا در مورد شروط مذاکرات غیرمستقیم با حماس بحث و گفت‌وگو کنند. آخرین دیدار هیئت اسرائيلی از قاهره روز چهارشنبه ۳۰ ماه ژوئن گذشته صورت گرفت. یارون بلوم، هماهنگ‌کننده امور اسیران جنگی و مفقودان اسرائيل و نمرود گاس، عضو ارشد شورای امنیت ملی اسرائيل، شامل هیئت اعزامی اخیر اسرائيل به قاهره بودند، اما در ترکیب هيئت حماس شخصیت‌های نظامی بودند که اسامی آن‌ها فاش نشد.

براساس اطلاعات به دست رسیده، مصر معیارهای کلی مبادله زندانیان را به هیئت‌های اسرائيل و حماس تحویل داده و قرار است دو طرف مطابق به معیارهای یادشده، مذاکرات غیر مستقیم را به منظور رسیدن به توافق نهایی آغاز کنند. البته این نخستین باری است که شخصیت‌های برجسته حماس و اسرائيل در گفت‌وگوهایی که هدف از آن رسیدن به توافق برای مبادله زندانیان است، شرکت می‌کنند. مذاکرات اخیر شباهت زیادی به مذاکراتی دارد که در سال ۲۰۱۱ میان دو جانب در قاهره برگزار شد و طی آن توافقی صورت گرفت که بر اساس آن، جنبش حماس «گلعاد شالیت» را در ازای رهایی بیش از هزار اسیر فلسطینی آزاد کرد. در جریان مذاکرات اخیر، هیئت اسرائیلی خواستار اطلاعاتی در مورد وضعیت جسمی و روانی بازداشت شدگان در غزه شد تا تل‌آویو را ترغیب به پیشرفت در مذاکرات کند، اما هیئت حماس ارائه هرگونه اطلاعات را مشروط به آزادی اسیران بیمار و سالخورده فلسطینی کرد.

نسشت کابینه اسرائيل به منظور نهایی‌سازی پرونده تبادل زندانیان

به گفته منابع آگاه از روند مذاکرات، یارون بلوم سعی کرد با پیوند دادن پرونده اسیران به پرونده‌های دیگر همچون کمک‌های بشردوستانه، اجرای پروژه‌های اقتصادی و بازسازی غزه، حماس را وادار به عقب‌نشینی از مواضعش کند، اما وی برای پیشرفت در این پرونده، از این تلاش دست برداشت. طبق برخی گزارش‌ها، اسرائيل به طور کامل از شروط خود چشم‌پوشی نکرده و وعده داده است که در گام نخست برخی امکانات و تسهیلات را برای ساکنان نوار غزه فراهم می‌کند، اما شکستن محاصره غزه پس از اتمام معامله تبادل زندانیان انجام خواهد شد.

در واقع، هیئت‌های دو طرف تحت سرپرسی مصر تا کنون به هیچ نتیجه‌ای ملموسی دست نیافتند، زیرا هیئت اسرائيلی اختیار تصمیم‌گیری را ندارد و تنها مأموریت آن گوش دادن به خواسته‌های حماس و ارائه مطالبات اسرائیل به هيئت حماس است و تصمیم‌گیری نهایی در این مورد در کابینه سیاسی -  امنیتی اسرائيل اتخاذ می‌شود.

پس از پایان مذاکرات، شبکه تلویزیونی رسمی عبری به نقل از مقامات اسرائيلی اظهار داشت که حماس باید این حقیقت را درک کند که پیشرفت در مذاکرات به معنای رسیدن به توافق برای آزادی زندانیانی نیست که دست آن‌ها به خون آغشته است. انتظار می‌رود کابینه اسرائيل قبل از روز چهارشنبه آینده، هفتم ژوئیه ۲۰۲۱، شروط پیشنهادشده برای آزادی زندانیان فلسطینی را مورد بررسی قرار دهد و تصمیم خود را در باره پذیرش یا رد شروط حماس به مقامات مصری اعلام کند.

عدم پیشرفت در مذاکرات قاهره

در همین راستا، اشرف العجرمی، کارشناس امور اسرائيل، اظهار داشت که مذاکرات بین نمایندگان حماس و نمایندگان دفتر نفتالی بنت، نخست وزیر اسرائيل در قاهره آغاز شده است و مصر سعی دارد دیدگاه‌های دوجانب را با هم نزدیک کند. وی افزود انتظار می‌رود که معامله تبادل زندانیان در دوره نخست وزیر جدید اسرائيل به اتمام رسد. این در حالی است که حماس در تلاش است تا پرونده معامله مبادله اسیران را کاملاً مخفیانه و به دور از رسانه‌ها مدیریت کند تا از فاش شدن اطلاعاتی که ممکن است روند مذاکرات غیرمستقیم را با چالش روبه‌رو کند، جلوگیری به عمل آورد.

حازم قاسم، سخنگوی حماس اظهار داشت که «گردان‌های القسام»، شاخه نظامی حماس، پرونده مبادله زندانیان را در سطح اطلاعاتی، امنیتی و سیاسی، به روشی بسیار پیچیده مدیریت می‌کند، در حالی‌که اسرائيل در تلاش برای ایجاد چالش در روند گفت‌وگوهایی مزبور است. با این حال، عبداللطیف القانوع، سخنگوی حماس اظهار داشت که تا کنون هیچ پیشرفت رسمی در روند تبادل زندانیان صورت نگرفته است و حماس اصرار دارد که پرونده مبادله زندانیان به هیچ صورتی نمی‌تواند با پرونده‌های محاصره غزه و بازسازی آن، پیوند داشته باشد.