حتما این سوال برای شما پیش آمده است که چرا برخی پزشکان دست‌خط خوبی ندارند و یا دستخط‌‌شان به سختی خوانده می‌شود.
اما به نظر می‌رسد این دست‌خط ناخوانای پزشکان، خاص کشور و منطقه خاصی نیست و معضلی است که دامن‌گیر اکثر کشورها است.
برخی از کشورها چون آمریکا مشکل بدخطی پزشکان را تا حد بسیار زیادی حل کرده‌اند. در واقع دنیای مجازی و آنلاین بود که به کمک بیماران و داروخانه‌ها آمد و آنها را از این مشکل نجات داد. به نحوی که در بیمارستان‌ها و کلینیک‌ها، پزشکان موظفند نسخه خود را در سیستم کامپیوتری تایپ کنند که تمام اطلاعات بیمار محرمانه ذخیره می‌شود و داروها را بر نیز بر اساس لیستی انتخاب کنند که در کامپیوتر قرار دارد. این کار احتمال خطای تایپی دارو را به حداقل می‌رساند. پس از این مرحله با مشورت بیمار و با توجه به نوع داروخانه طرف قرار داد، نسخه به صورت الکترونیکی به دارو خانه مورد نظر ارسال می‌شود و بیمار به راحتی دارو را از داروخانه دریافت می‌کند. بدون شک دسترسی به این شیوه حاصل انجام آزمون و خطاهای بسیاری بوده است. اما نتیجه‌ای درخشان داشت که سبب شد کاهش خطاهای پزشکی که گاه و البته به ندرت، به فجایعی می‌انجامید، از بین برود و امنیت جانی و روحی بیماران افزایش یابد.
تحقیقات انجام شده چه می‌گویند؟
گاهی دست‌خط پزشک می‌تواند درمان بیمار را به تاخیر بیندازد و حتی منجر به آزمایش‌های غیر‌ضروری و تجویز داروهایی با دوزهای نامناسب شود که آسیب و حتی مرگ بیماران را به دنبال خواهد داشت. مطالعات انجام شده سکول و همکارانش در سال ۲۰۰۰ نشان می‌دهد که میزان خطای پزشکی در انگلیس به طور متوسط سالانه به مرگ ۳۰ هزار نفر منجر می‌شود.
آمارهای بدست آمده از موسسه ملی آکادمی پزشکی آمریکا در سال ۲۰۱۵ نشان می‌دهد که سالانه ۴۴ هزار خطا و اشتباهات ناشی از بدخطی پزشکان ثبت می‌شود.
همچنین نتایج مطالعات نایک (۲۰۱۶) درباره میزان بدخطی پزشکان زن و مرد، نشان می‌دهد که پزشکان مرد سه تا چهار برابر پزشکان زن مشکل بدخطی دارند و اغلب اشتباهات نوشتاری ناشی از حروف الفبا بوده تا اشتباهات عددی.
آمارهای گزارش‌شده از دست‌خط بد پزشکان در ایران
سلامت‌نیوز در مردادماه (۱۳۹۸) به نقل از علی فاطمی، نایب رییس انجمن داروسازان ایران نوشت: به طور سالانه حدود ۴۵ هزار نفر به علت اشتباهات دارویی و عوارض ناشی از آن آسیب می‌بینند و از این تعداد در حدود ۳ هزار نفر به علت اشتباه و خطای پزشکی و عوارض دارویی فوت می‌شوند. علاوه بر آن علی فتاحی، معاون انتظامی سازمان نظام پزشکی (۱۳۹۸) در گفت و گویی با خبرگزاری مهر گفت: میزان شکایت از پزشکان ۱۰ درصد افزایش یافته است و سالانه در حدود ۵ هزار و ۷۰۰ شکایت در دادسرای انتظامی نظام پزشکی کشور ثبت می‌شود. آقای فتاحی به بیشترین میزان شکایت گزارش شده در دو بخش بستری و سرپایی اشاره کرد و گفت: بیشترین میزان شکایت در بخش سرپایی مربوط به پزشکان عمومی و دندانپزشکان بوده است و در بخش بستری بیشترین میزان شکایت‌ها مربوط به متخصصان زنان و زایمان، جراحان عمومی و اُرتوپدی است.
دلایل بدخطی پزشکان
دلایل مختلفی باعث بدخطی پزشکان می‌شود. از جمله می‌توان به محدودیت‌های زمانی و سرعت عمل پزشکان اشاره کرد که می‌خواهند در فاصله‌ای اندک بیماران بیشتری را ویزیت کنند. از طرفی دیگر پزشک با این فرض که داروساز منظور او را متوجه می‌شود اغلب دو تا سه حرف اول یک کلمه را می‌نویسند و جالب این که داروساز متوجه منظور پزشک می‌شود. حتی پیش آمده که بدخطی برخی از پزشکان به قدری فاجعه آمیز است که یک داروخانه خاص و در آن داروخانه هم تنها یک تن می‌تواند آن خط را تشخیص دهد. البته این روش مختصر نویسی بسیار خطرناک است، چرا که برخی از داروها کلمات اول شبیه به هم دارند و به راحتی می‌تواند منجر به تجویز و تحویل داروی اشتباه به بیمار شود. به عنوان مثال در سال ۱۹۹۹ یک متخصص قلب و عروق آمریکایی با بدخطی‌اش مرگ بیمار ۴۲ ساله‌اش را رقم زد. پزشک داروی ضد التهاب را برای بیمار تجویز کرد اما داروساز به علت بدخطی پزشک، به اشتباه داروی فشار خون را به بیمار تحویل داد. از این قبیل اشتباهات در جامعه پزشکی کم نیست و البته وقوع برخی از آنها غیرقابل جبران است.
عامل دیگر در بدخطی پزشکان می‌تواند به کم‌حوصلگی پزشکان مرتبط باشد که به دلیل کار کردن در ساعات طولانی و شیفت‌های متعدد کاری و احساس خستگی، تمرکز کمتری روی شیوه نوشتن نسخه‌هایشان دارند.
تاثیر دست خط پزشکان بر نگرش بیماران
کم نیستند پزشکانی که خوش خط هستند و با حوصله با بیمارانشان صحبت میکنند و حتی درباره دارویی که تجویز میکنند با دقت توضیح می‌دهند. در واقع دست خط پزشکان از منظر روانشناسانه می‌تواند درجه صبوری و شکیبایی و یا بی‌حوصلگی و کم تحملی آنها را نشان دهد. دست خط بد پزشک می‌تواند در نگرش بیمار نسبت به پزشک تاثیر منفی داشته باشد. اینکه پزشک تا چه حد قابل اعتماد است و چه قدر به حقوق بیمار احترام می‌‌نهد. بخش مهمی که برخی از پزشکان به آن بی‌توجهی میکنند، تاثیرات روحی و روانی احترام به بیمار است. به‌عنوان مثال: زمانی که پزشک نسخه را با خط بدی می‌نویسد این فرض در ذهنش مطرح می‌شود که بیمار دانش و آگاهی از پزشکی ندارد و به واضح نوشتن و حتی توضیح‌دادن درباره نسخه تجویز شده نیازی نیست. در حالی که بیمار مهمترین فردی است که پزشک باید در ذهن او اطمینان خاطر ایجاد کند و برای ایجاد این اطمینان باید توضیح دهد چه دارویی و برای چه منظور تجویز کرده است. در کشورهای پیشرفته‌ای چون آمریکا پزشک موظف است بعد از انجام معاینات کامل و سوالات جامع کلینیکی در مورد دارو و عوارض دارویی با بیمار صحبت کند و حتی از او درباره حساسیت داشتن به دارویی نظر بخواهد تا آن دارویی را تجویز کند که کمترین آسیب را نصیب بیمار می‌سازد. به همین دلیل در بیمار به ندرت این حس ایجاد می‌شود که پزشک بی‌حوصله است و درد او را تشخیص نداده است در حالی که بیمار مهمترین رکن توجه پزشک است و باید بداند که قرار است چه دارویی، با چه دوزی از داروخانه دریافت کند.
راه حل چیست؟
به نظر می‌رسد که تغییر دست‌خط پزشکان کار سختی باشد. بهترین روش برای جلوگیری از اشتباهات غیرقابل جبران؛ تطبیق پزشکان نسل جدید و قدیم با فضای مجازی و آنلاین کردن پروسه نسخه‌های پزشکی است. نسخه‌های تجویزی می‌توانند به صورت تایپی و آنلاین به داروخانه‌ها و یا به بیمار داده شود. این اقدام تمرکز پزشکان را در هنگام نوشتن نسخه بالا می‌برد و احتمال خطا را کاهش می‌دهد.
