هیئت معاونت سازمان ملل متحد در امور افغانستان (یوناما) روز سه‌شنبه، ۶ آذر (۲۶ نوامبر)، گزارشی درباره وضعیت رسانه‌ها در سه سال سلطه طالبان بر افغانستان منتشر کرد. در این گزارش آمده است که ده‌ها شبکه تلویزیونی، رادیویی، روزنامه و خبرگزاری آنلاین در این مدت تعطیل شده‌اند و خبرنگاران و مدیران رسانه‌ها مجبورند محتوای گزارش‌های خود را پیش از انتشار با طالبان به اشتراک بگذارند.

زوال رسانه‌های آزاد

یوناما تأکید کرده است که رسانه‌های آزاد در دوره حکومت جمهوری اسلامی افغانستان رشد چشمگیری داشتند، اما پس از قدرت‌گیری طالبان در ۱۵ اوت ۲۰۲۱، بسیاری از این رسانه‌ها تعطیل شدند و خبرنگاران به‌طور گسترده کشور را ترک کردند. محدودیت‌های اعمال‌شده از سوی طالبان بر روند اطلاع‌رسانی، تأثیر عمیقی بر رسانه‌های باقی‌مانده گذاشته است.

یوناما گزارش داده که مداخله طالبان در محتوای رسانه‌ها و نحوه فعالیت آن‌ها، نقش قابل‌توجهی در نابودی رسانه‌ها داشته است. این نهاد فضای کاری رسانه‌ها در افغانستان را «بسیار چالش‌برانگیز» توصیف کرده و گفته است که طالبان با سانسور محتوا، جلوگیری از دسترسی به اطلاعات، ارعاب، تهدید، بازداشت و حتی شکنجه خبرنگاران به فشار بر رسانه‌ها ادامه می‌دهد.

آمار تأثیرات سرکوب

بر اساس داده‌های بخش نقض حقوق بشر یوناما، در سه سال سلطه طالبان، ۳۳۶ خبرنگار و کارمند رسانه‌ای تحت تأثیر محدودیت‌ها و تهدیدهای طالبان قرار گرفته‌اند. از این تعداد، ۲۵۶ نفر به‌طور خودسرانه بازداشت و زندانی شده‌اند که ۷ نفر از آن‌ها زن هستند و تهدید و بدرفتاری را تجربه کرده‌اند. همچنین ۱۳۰ مورد شکنجه و ۷۵ مورد ارعاب و تهدید در زندان‌های طالبان ثبت شده است.

فرهنگ سانسور اجباری

یوناما با اشاره به رهنمود ۱۱ ماده‌ای طالبان برای رسانه‌ها، که در سپتامبر ۲۰۲۱ توسط وزارت امر به معروف و نهی از منکر این گروه صادر شد، این اقدامات را ترویج‌کننده «فرهنگ فراگیر سانسور» دانسته است. بر اساس این رهنمودها، پخش موسیقی ممنوع شده، حضور همزمان مجریان زن و مرد در برنامه‌ها غیرمجاز است و زنان مجری باید ماسک بپوشند. همچنین پخش سریال‌ها و فیلم‌هایی که در آن زنان نقش دارند، ممنوع اعلام شده است.

کاهش شمار رسانه‌ها

تا پیش از بازگشت طالبان به قدرت، ۵۴۳ رسانه در افغانستان فعالیت داشتند. اما پس از فروپاشی دولت جمهوری، تا نوامبر ۲۰۲۱ حدود ۴۳ درصد این رسانه‌ها تعطیل شدند. یوناما علت اصلی این تعطیلی را محدودیت‌ها و فشارهای طالبان و همچنین کاهش منابع درآمدی رسانه‌ها دانسته است. برخی شبکه‌های تلویزیونی نیز به اتهام وابستگی به احزاب سیاسی تعطیل شده‌اند.

ممنوعیت دعوت از کارشناسان منتقد

یوناما گزارش داده که وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان در سپتامبر ۲۰۲۴ به مدیران رسانه‌ها دستور داده است پخش برنامه‌های زنده را متوقف کرده و فقط برنامه‌های ضبط‌شده را منتشر کنند. همچنین لیستی از کارشناسان حامی طالبان به رسانه‌ها داده شده و از آن‌ها خواسته شده است که از کارشناسان منتقد در برنامه‌ها استفاده نکنند.

محدودیت بر خبرنگاران خارجی

طالبان حتی بر کار خبرنگاران خارجی که به افغانستان سفر می‌کنند نیز نظارت دارند. به این خبرنگاران تأکید شده که از پوشش موضوعاتی نظیر محدودیت‌های اعمال‌شده بر زنان، فعالیت داعش خراسان و حضور گروه‌های تروریستی بین‌المللی خودداری کنند. طالبان به خبرنگاران خارجی هشدار داده که عدم رعایت این رهنمودها منجر به لغو ویزای آن‌ها در آینده خواهد شد.

وزارت خارجه طالبان در واکنش به گزارش یوناما، یافته‌های این نهاد را «دور از واقعیت» دانسته و ادعا کرده که این حکومت در راستای حمایت از رسانه‌ها تلاش‌هایی انجام داده است.