با پیش‌روی‌های مهمی که طالبان در افغانستان و از جمله در شهرهای مهم هرات، قندهار و مزارشریف انجام داده است، نگرانی از پیروزی کامل آن‌ها یا درگرفتن جنگ داخلی دیگری در این کشور رو به افزایش است.

مقام‌های رسمی افغانستان روز شنبه (۲۳ مرداد) ، اعلام کردند این گروه شورشی با تصرف دو ولایت دیگر در حال نزدیک شدن به حومه کابل، پایتخت این کشورند و همچنین از چند جبهه در حال حمله به شهری مهم و تحت اختیار فرماندهان پیشین در شمالند. 

حدود ۲۰ سال پس از اشغال افغانستان به دست ایالات متحده که در پی حملات ۱۱ سپتامبر به سرنگونی طالبان از قدرت منجر شد، این گروه نظامی اسلام‌گرا جانی دوباره گرفته است.

به‌رغم نگرانی‌ها در مورد آنکه این گروه اسلام‌گرا با توسل به زور در افغانستان قدرت را به دست گیرد، ایالات متحده قرار است آخرین نیروهای نظامی خود را در مدت کمتر از سه هفته از این کشور خارج کند.

همین هفته مقام‌های ایالات متحده، دولت افغانستان و طالبان در قطر درگیر مذاکرات صلح بوده‌اند اما مشخص نیست این مذاکرات موفقیتی در پی داشته باشد.

طالبان چگونه سر برآورد؟

طالبان که در زبان پشتو به معنی «طلبه‌ها» است در اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی و در پی خروج نظامیان شوروی از افغانستان سر برآورد و به دلیل آنکه اکثریت اعضای آن طلبه‌های حوزه‌های علمیه اسلامی‌اند چنین نامی دارد.

این گروه جنگجو هنگامی که به قدرت رسید قول داد با اجرای تفسیری سخت‌گیرانه از قانون شریعت اسلامی صلح و امنیت را برقرار کند.

سیطره آن‌ها از اوایل تا میانه دهه ۱۹۹۰ میلادی در بخش بزرگی از افغانستان گسترش یافت و حکومت تمامیت‌خواه امارات اسلامی افغانستان را در سال ۱۹۹۶ تشکیل دادند. این گروه در سال ۱۹۹۸ حاکمیت حدود ۹۰ درصد از خاک افغانستان را در دست داشت.

حاکمیت طالبان بر افغانستان چگونه بود؟

طالبان به دلیل اجرای تفسیری سخت‌گیرانه از شریعت اسلام شامل اعدام در ملاء عام محکومان به قتل و قطع عضو محکومان به سرقت با انتقادهای بین‌المللی روبه‌رو شد.

زنان به کلی از فعالیت در عرصه عمومی از جمله تحصیل و اشتغال محروم شدند و تحصیل دختران دارای سن ۱۰ سال و بالاتر ممنوع شد.

این گروه جنگجو همچنین تلویزیون، موسیقی و سینما را ممنوع کرد و به نابودی یادگارهای غیر اسلامی کمر بست و برای نمونه در سال ۲۰۰۱ تندیس‌های بودا در بامیان واقع در مرکز افغانستان را از بین برد.

طالبان بابت فراهم کردن فضایی امن برای جنگجویان اسلام‌گرا مانند اسامه بن لادن، رهبر القاعده، نیز به شدت مورد انتقاد قرار گرفت و همین موضوع باعث  اشغال افغانستان به دست ایالات متحده و سرنگونی این گروه اسلام‌گرا از قدرت شد.

طالبان اکنون چه می‌خواهد؟

پس از آنکه جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده، در آوریل ۲۰۲۱ اعلام کرد نیروهای آمریکایی تا ۱۱ سپتامبر از خاک افغانستان بیرون خواهند رفت طالبان تصرف مناطق بزرگی از این کشور و تهدید دولت مورد حمایت ایالات متحده در کابل را آغاز کرد.

بنا به برآوردها این گروه جنگجو دارای حدود ۷۵ هزار رزمنده است و از این لحاظ به قوی‌ترین وضعیت از سال ۲۰۰۱ به بعد رسیده است.

سهیل شاهین، سخنگوی طالبان، ماه پیش در مصاحبه با خبرگزاری اسوشیتدپرس گفت تا وقتی دولت جدید تشکیل شود و اشرف غنی، رئیس‌جمهور کنونی، برکنار نشود این کشور روی صلح و آرامش نخواهد دید.

او تاکید کرد طالبان در پی «انحصار قدرت» در افغانستان نیست و گفت در حکومتی که مورد قبول آن‌ها باشد زنان اجازه خواهند داشت سر کار بروند و درس بخوانند و ایمنی خبرنگاران خارجی تامین خواهد شد.

اما برخی نگرانند که اگر این گروه قدرت را به دست گیرد به روش حکومتی سرکوب‌گرانه و تمامیت‌خواه خود در اواخر دهه ۱۹۹۰ بازگردد.

سر مذاکرات صلح با ایالات متحده در دوحه چه آمد؟

این هفته در مذاکرات صلح در قطر نمایندگان ایالات متحده، چین و سایر کشورها با مذاکره‌کنندگان دولت افغانستان و نمایندگان طالبان دیدار کردند و خواستار شتاب دادن به فرایند صلح در افغانستان و توقف فوری حمله به شهرها و مراکز ولایات شدند.

در بیانیه صادره پس از این مذاکرات در دوحه، پایتخت قطر، هشدار داده شده است که کشورهای خارجی هیچ حکومتی را که با «توسل به نیروی نظامی» در افغانستان روی کار بیاید به رسمیت نخواهند شناخت.

در این بیانیه همچنین به دو طرف مذاکره اعلام شده است هرچه سریع‌تر به سوی مصالحه سیاسی و آتش‌بس فراگیر گام بردارند.

روز شنبه (۲۳ مرداد) قطر در دیدار وزیر خارجه این کشور با نماینده ارشد دفتر سیاسی طالبان به این گروه جنگجو اعلام کرد از حملات تهاجمی خود در افغانستان دست بردارد.

گزارش‌های تکمیلی در سایر خبرگزاری‌ها