کنار هم قرار گرفتن نوآوری‌هایی در حوزه‌های سیاست و علم، تابستان امسال به چند اهدای عضو تاریخی و نجات‌بخش در اسرائیل و امارات متحده عربی منجر شد که ایتای اشلاگی، استاد اسرائیلی دانشگاه استنفورد آمریکا، در آن نقش عمده‌ای داشت. 

در ماه‌های گذشته، پزشکان با انجام شش عمل جراحی در دو کشور امارات متحده عربی و اسرائیل و پیوند کلیه برای سه بیمار نیازمند این عضو، جان سه نفر را نجات دادند.

به گزارش نشریه مهندسی دانشگاه استنفورد، اشلاگی با همکاری یک دانشجوی کارشناسی ارشد تایلندی، نرم‌افزار و الگوریتمی را طراحی کرده است که می‌تواند برای شناسایی اهداکنندگان و دریافت‌کنندگان سازگار کلیه به‌منظور اهدای چرخه‌ای یا زنجیروار این عضو بدن، در کشورهای اسرائیل و امارات متحده عربی به‌کار گرفته شود. 

این مبادله کلیه برای انجام عمل پیوند، نخستین تبادل اعضای بدن میان اسرائیل و یک کشور عربی بود که درپی عادی‌سازی روابط دو کشور با امضای پیمان ابراهیم در سال ۲۰۲۰ به میانجی‌گری ایالات متحده آمریکا و گسترش همکاری‌های دو کشور در حوزه‌های مختلف، امکان‌پذیر شد.

در این برنامه تبادل که سه خانواده (دوتا در اسرائیل و یکی در ابوظبی) را شامل می‌شد، زنی اسرائیلی که مادرش نیازمند پیوند کلیه بود، یکی از کلیه‌های سالم خود را به یک بیمار نیازمند کلیه در ابوظبی اهدا کرد؛ هم‌زمان دختر فرد بیمار دریافت‌کننده کلیه در امارات نیز یکی از کلیه‌های سالم خود را به زن اسرائیلی دیگری که نیاز به پیوند داشت، اهدا کرد. شوهر دومین دریافت‌کننده کلیه نیز یک اهداکننده کلیه سازگار با مادر نخستین زن اهداکننده اسرائیلی بود و یک کلیه‌اش را به او اهدا کرد. 

برخلاف کشورهایی مثل ایران که خرید و فروش کلیه و تهیه این عضو بدن برای بیماران نیازمند پیوند با پرداخت پول امکان‌پذیر است، در اغلب کشورهای جهان چنین کاری ممکن نیست. درنتیجه بیمار باید منتظر پیدا شدن اهداکننده سازگار عضو بماند که ممکن است یک فرد دچار مرگ مغزی شده یا یکی از اعضای خانواده‌اش باشد که با اهدای عضو، جان او را نجات می‌دهد.

به این ترتیب، زمانی‌که درمیان اعضای خانواده فرد نیازمند پیوند، اهداکننده سازگاری وجود نداشته باشد، او باید به‌ مدت بسیار طولانی در انتظار عضو اهدایی سازگار از افراد جان‌باخته بماند. 

یک راه حل این است که بین دو یا چند خانواده که همگی بیمارهای نیازمند کلیه دارند، نوعی «تبادل چرخه‌ای» کلیه ایجاد شود. درحالتی که دو خانواده در برنامه تبادل کلیه دخیل باشند، سازوکار این برنامه تبادل کلیه به این صورت است که وقتی گروه خونی و مشخصه‌های بیولوژیکی افراد مایل به اهدای عضو درمیان اعضای خانواده، با شخص نیازمند به دریافت کلیه سازگاری ندارد و با وجود تمایل، نمی‌توانند کلیه خود را برای نجات جان نزدیکانشان اهدا کنند، کلیه خود را به فرد دیگری اهدا می‌کنند که یکی از اعضای خانواده‌اش با فرد بیمار خانواده اول سازگاری دارد و عضو بدن خود را به او اهدا می‌کند. در حالت‌هایی که در این تبادل سه خانواده یا بیشتر دخیل باشند، بررسی سازگاری و سازماندهی کار بسیار پیچیده‌تر می‌شود.       

ایتای اشلاگی با طراحی الگوریتم و نرم‌افزاری، شناسایی دریافت‌کنندگان و اهداکنندگان سازگار برای تبادل چرخه‌ای کلیه در چند خانواده را تسهیل کرده است. برنامه‌ای که او طراحی کرده است، در بسیاری از سازمان‌های مرتبط با اهدای عضو در سراسر جهان به‌کار گرفته می‌شود که «مرکز ملی پیوند اعضای اسرائیل» یکی از آن‌هاست.

بدون برقراری پیمان ابراهیم و همکاری دو کشور در حوزه پزشکی و همچنین در اختیار داشتن نرم‌افزار اشلاگی برای بررسی سازگاری احتمالی مشخصات اهداکنندگان و دریافت‌کنندگان، اسرائیلی‌ها و اماراتی‌ها احتمالا هرگز از این امکان‌های پیوند کلیه مطلع نمی‌شدند و برای انجام چنین تبادل چرخه‌ای پیچیده‌ای، در بهترین حالت باید به مدت طولانی در انتظار می‌ماندند.