قدیمی‌ترین جشنواره بین‌المللی فیلم جهان امسال میزبان نماینده‌ای از سینمای ایران است که علاوه بر ویژگی‌های فنی و محتوایی که به آن خواهیم پرداخت، رکوردار پرفروش‌ترین فیلم اجتماعی تاریخ سینمای ایران تا امروز به شمار می‌رود. فیلم «متری شش و نیم» ساخته سعید روستایی، کارگردان ۳۰ سالهای است که در پنجمین روز جشنواره فیلم ونیز در بخش افق‌ها نمایش داده شد.
متری شش و نیم، داستان قدیمی مواد مخدر در ایران
صمد (افسر پلیس) به همراه همکارانش در پلیس مبارزه با مواد مخدر به دنبال یکی از بزرگترین تولید و پخش کننده‌های ماده مخدر شیشه است. پلیس با استفاده از ترفند بلوف در نهایت به ناصر خاکزاد که دقایقی قبل از به دام افتادن اقدام به خودکشی کرده است، می‌رسد. سکانس‌های بعدی نشان می‌دهد که ناصر خاکزاد پس از بازداشت در حال تبدیل شدن از یک تبهکار به شخصی است که غایت آرزویش آرامش خانواده‌اش است؛ خانواده‌ای که برخلاف او ترجیح می‌دهد در جنوب شهر زندگی کند. سعید روستایی قصد ندارد مجرمی را که قاتل انسان‌های بی‌شماری بوده است، قابل ترحم نشان بدهد. او و خانواده‌اش باید به اندازه خودشان تاوان بدهند. در نهایت حکم او اعدام است و حکم اجرا می‌شود.
اما چرا متری شش و نیم؟
دیالوگی بین قاضی و ناصر خاکزاد رد و بدل می‌شود که طی آن ناصر علت مواد فروش شدنش را فقر بیان می‌کند. می‌گوید:
-وقتی حکم ۳۰ گرم اعدامه، حکم ۵۰۰ کیلو هم اعدامه آدم دست میذاره روی ۵۰۰ کیلو حداقل یه پولی دستش رو بگیره، دو تا از عقده‌های بچه‌گی‌شو تلافی کنه.
او در پاسخ به قاضی که می‌پرسد کی به شما اجازه داده بابت عقده‌های بچگی‌ات یه ملتی رو بدبخت کنی می‌گوید:
-داداش بزرگم پول نداشتیم براش کلیه بخریم، افتاد مرد. رفتیم براش کفن بخریم متری شیش و نیم؛ مغازه بغلیش پارچه مشکی مادرم رو خریدیم متری چهار تومن. کی گفته ما همیشه باید تحمل کنیم؟
داستان متری شش و نیم بیانگر یک اختلاف طبقاتی بسیار عمیق در جامعه ایران است. به‌طوری که داشتن یک زندگی راحت از طرف حکومت برای طبقات پایین فراهم نمی‌شود و آنها برای داشتن حداقل‌ها مجبور به قدم گذاشتن در مسیرهای خلاف می‌شوند. متری شش و نیم داستانی تکراری دارد، اما بازی هنرپیشه‌ها بسیار در خور توجه است. نوید محمدزاده و پیمان معادی را می‌توان از بازیگران جنبش نسل جدید ایران دانست که از معیارهای استاندارد معمول بازیگری فراتر ظاهر شده‌اند.
متری شش و نیم علاوه بر اینکه رکوردار فروش فیلم‌های اجتماعی در ایران است در جشنواره فیلم فجر هم جوایز متعددی از جمله بهترین فیلم در نگاه تماشاگران را به خود اختصاص داد. حالا باید منتظر شد و دید داوران و تماشاگران غیر ایرانی چه دیدگاهی درباره این فیلم دارند. هرچند در نخستین اکران تماشاگران، کارگردان فیلم و همکارانش را بسیار تشویق کردند. با این حال نوید محمدزاده برای جشنواره ونیز هم نامی آشناست و او در سال ۱۳۹۶ جایزه شیر نقره‌ای بخش افق‌ها را برای بازی در فیلم «بدون تاریخ،بدون امضا» کسب کرده است.
تاریخچه حضور فیلم‌های ایرانی در جشنواره فیلم ونیز
مرور تاریخ جشنواره ونیز نشان می‌دهد سینمای ایران هرچند پس از چهار دهه از آغاز به کار این جشنواره در سال ۱۳۵۰ در آن حضور یافته است، اما این حضور، با شروعی موفق در یکی از سه رویداد معتبر سینمایی بین‌المللی در تراز جهانی همراه بوده است. جشنواره ونیز در کنار جشنواره‌های برلین و کن سه رویداد برتر سینمایی جهان به شمار می‌آید و همواره عرصه رقابت برترین سینماگران جهان بوده است. داریوش مهرجویی که یکی از فیلم‌سازان جنبش موج نو سینمای ایران به شمار می‌آید همان سال با فیلم «گاو » توانست نخستین اعتبار سینمای ایران در عرصه‌های بین‌المللی شود و جایزه ویژه داوران موسوم به FIPRESCI Prize را به دست آورد.
اما پس از آن سینمای ایران نتوانست در این جشنواره موفقیتی کسب کند تا اینکه طلسم ناکامی‌ها در سال ۱۳۷۴ شکست و ابولفضل جلیلی توانست با فیلم «دت یعنی دختر» در حالی که نامزد جایزه شیرطلایی جشنواره بود، جایزه اوسلای طلایی این جشنواره را کسب کند. البته او در سال ۱۳۷۰ هم نامزد جایزه شیر طلایی بود اما نتوانست آنرا برای فیلم «رقص خاک» کسب کند. به هر حال عباس کیارستمی هشت سال بعد (۱۳۷۸) توانست جایزه شیر نقره‌ای این جشنواره را برای فیلم باد ما را خواهد برد دریافت کند. یکسال بعد جعفر پناهی نخستین ایرانی بود که شیر طلایی جشنواره ونیز را از آن خود کرد. جایزه‌ای که تا آن زمان ۳۳ بار اروپایی‌ها و مابقی را غیر اروپایی‌ها برده بودند. همان سال مرضیه مشکینی، همسر محسن مخلملباف نخستین زن فیلم‌ساز ایرانی بود که توانست چند جایزه را از این رویداد به دست آورد. او جایزه ویژه یونسکو و CinemAvvenire را برای فیلم «روزی که زن شدم» کسب کرد.
هزاره سوم برای سینمای ایران در جشنواره ونیز بسیار درخشان بود. بابک پیامی که جایزه شیر نقره‌ای برای بهترین کارگردانی فیلم «رای مخفی» را به‌دست آورده بود، جوایز OCIC، Netpac ،Unicef و جایزه Pasinetti را هم در پنجاه و هشتمین دور این جشنواره به دست آورد. مانیا اکبری جایزه «سینمای دیجیتال» را در سال ۲۰۰۴ از جشنواره ونیز دریافت کرد. رامین بحرانی، امیر نادری، شیرین نشاط، عبدالرضا کاهانی، رخشان بنی‌اعتماد از دیگر فیلم‌سازان ایرانی بودند که طی سالهای بعد جوایز جشنواره ونیز را دریافت کردند. فیلم «بدون تاریخ بدون امضا» ساخته وحید جلیلوند در هفتاد و چهارمین جشنواره ونیز توانست در بخش افق‌ها دو جایزه بهترین فیلم و بهترین بازیگر مرد (نوید محمدزاده) را کسب کند.
فروغ و گلستان این‌بار در ونیز ۲۰۱۹ کنار هم قرار می‌گیرند
امسال اما حضور دو نام دیگر ایرانی در جشنواره ونیز مطرح است که ما یکی از آنها را با اشعارش و دیگری را با فیلم‌ها و نوشته‌هایش می‌شناسیم. فروغ فرخزاد و ابراهیم گلستان. نسخه ترمیم شده دو فیلم مستند ستایش شده از سینمای ایران که توسط آنها ساخته شده است در بخش کلاسیک‌های ونیز نمایش داده خواهد شد. «خانه سیاه است» ساخته فروغ فرخزاد و «تپه‌های مارلیک» ساخته ابراهیم گلستان. هر دو فیلم توسط سینماتک شهر بولونیا در ایتالیا و «اکران نوآر» با همکاری ابراهیم گلستان ترمیم شده‌اند. اکران این دو مستند، که اکنون نسخه‌های درخوری هم شده‌اند می‌تواند مورد توجه سینما دوستان جهان قرار بگیرد. خانه سیاه است که توسط فروغ فرخزاد به تهیه‌کنندگی و با منولوگی از ابراهیم گلستان در سال ۱۳۴۲ ساخته شده، یکی از تحسین شده‌ترین فیلم‌های مستند سینمای ایران است که در نظرسنجی مجله «سایت اند ساوند» در بریتانیا هم در میان بهترین مستندهای ساخته شده در جهان قرار گرفته است.
آخرین نامی که فهرست ستاره‌های ایرانی جشنواره‌های ونیز را درخشان‌تر می‌کند، گلشیفته فراهانی است. او این‌بار با فیلمی به نام «بلوز عربی» در بخش روزهای ونیز حضور خواهد داشت. این فیلم ساخته مانل لبیدی لبه، محصول مشترک تونس و فرانسه است.
جشنواره فیلم ونیز ۲۰۱۹ که در جزیره لیدوی شهر ونیز ایتالیا در جریان است هفتم سپتامبر به پایان می‌رسد. نام های بزرگ سینمای جهان مانند پولانسکی هم درآن حضور دارند، اما سینمای فارسی زبان آنقدر توانایی داشته است که تحت تاثیر این نام‌ها قرار نگیرد.
