در چهار دهه گذشته، رژیم جمهوری اسلامی ایران نتوانسته است یگان‌های رزمی خود را تقویت و برای نیروهای چهارگانه ارتش در شرق و جنوب شرق ایران پایگاه‌های نظامی احداث کند. به همین دلیل مرزهای ایران در این مناطق در برابر تهاجم بیگانه از آسیب‌پذیرترین‌ها نقاط محسوب می‌شوند. این ضعف سبب شده است تا بسیاری از فرماندهان نظامی تصور کنند در صورت تهاجم آبی‌خاکی به ایران، این اتفاق از سواحل مکران رقم خواهد خورد و به همین دلیل است که در جریان رزمایش ذوالفقار۱۴۰۰، نیروهای چهارگانه ارتش و یگان‌های شرکت‌کننده ضمن نمایش توانایی گسترش سریع نیروها و تجهیزات خود به منطقه رزمایش، تلاش کردند توانایی خود در دفاع از تهاجم ساحلی به این منطقه را به نمایش بگذارند.
رزمایش ذوالفقار۱۴۰۰ در روزهای دهم تا هفدهم آبان ۱۴۰۰ (۱ تا ۷ نوامبر ۲۰۲۱) در آب‌های سرزمینی ایران در دریای عمان و سواحل مکران در نزدیکی کنارک برگزار و به بزرگ‌ترین رزمایش مشترک نیروهای چهارگانه ارتش در این منطقه پس از انقلاب تبدیل شد. در این رزمایش، نیروی دریایی ارتش (نداجا) با ۱۱ ناو جنگی، سه زیردریایی، دو هاورکرافت، هفت هلی‌کوپتر و چهار پهپاد، نیروی هوایی ارتش (نهاجا) با ۱۶ فروند هواپیما، هوانیروز ارتش با هفت فروند هلی‌کوپتر، نیروی زمینی ارتش (نزاجا) با بیش از ۲۰ دستگاه تانک اصلی میدان نبرد، نفربرهای زرهی و ده‌ها عراده توپ کششی و ادوات جنگی دیگر و درنهایت نیروی پدافند هوایی ارتش (پداجا) با سه آتش‌بار سامانه پدافند موشکی در این رزمایش شرکت کردند.
اگرچه نیروهای شرکت‌کننده دستاورد مثبتی در این رزمایش داشتند که مهم‌ترین آن استفاده پداجا از سامانه پدافند موشکی ارتفاع متوسط ۱۵ خرداد به‌منظور محافظت از حریم هوایی بر فراز چابهار و کنارک و بهره‌گیری هوادریای (هواپیمایی نیروی دریایی) ارتش از پهپادهای رزمی و شناسایی در این رزمایش بود، باز هم در تجهیزات رزمی نیروهای شرکت‌کننده ضعف‌هایی بنیادین دیده می‌شد.
سربازان، به‌خصوص تفنگداران نیروی دریایی ارتش و تکاوران نیروی زمینی ارتش، فاقد بی‌سیم، جلیقه‌های ضدگلوله، کلاه محافظ، سلاح انفرادی و بسیاری از تجهیزات پایه انفرادی سربازان کنونی در میدان نبرد بودند؛ مسئله‌ای که در صورت بروز هرگونه درگیری نظامی با یک نیروی متخاصم منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، به تلفات بالای آن‌ها منجر خواهد شد.
شرکت‌کنندگان رزمایش بر مقابله با تهاجم آبی و خاکی دشمن به آب‌های سرزمینی و سواحل ایران در منطقه مکران متمرکز بودند و به همین دلیل در این رزمایش، شناورها و یگان‌های شرکت‌کننده نداجا در کنار سایر نیروهای ارتش عملیات دفاع ساحلی را شبیه‌سازی کردند. در این راستا، تفنگداران نیروی دریایی ارتش نقش مهمی ایفا کردند. در این گزارش به بررسی اقدام‌های نیروی دریایی ارتش در رزمایش ذوالفقار۱۴۰۰ می‌پردازیم.
چرا فرماندهان ارتش از هجوم آبی خاکی دشمن در منطقه مکران نگران‌اند؟
در سال‌های پیش از انقلاب ۱۳۵۷، دولت شاهنشاهی ایران قصد داشت با احداث بزرگ‌ترین پایگاه دریایی و هوایی ارتش ایران در چابهار نه تنها قابلیت‌های دفاعی نیروهای مسلح ایران را در برابر تهاجم بیگانگان به حریم خاکی، دریایی و هوایی ایران در جنوب شرق و غرب ایران افزایش دهد بلکه با افزایش نفوذ در اقیانوس هند، توان مقابله با تهدیدهای نیروی دریایی اتحاد جماهیر شوروی را هم داشته باشد. علاوه بر آن، قرار بود پایگاه دهم شکاری تاکتیکی نیروی هوایی شاهنشاهی مجهز به ۶۰ فروند جنگنده اف-۱۶ در سه اسکادران شکاری از حریم هوایی ایران در جنوب شرق و شرق محافظت کند.
وقوع انقلاب روند توسعه و ساخت این پایگاه‌های عظیم دریایی و هوایی را متوقف کرد و قراردادهای خرید تسلیحاتی چون چهار ناوشکن کلاس کوروش (اسپروونس-ساخت ایالات متحده آمریکا)، هشت ناوچه کلاس کورتنائر (ساخت هلند)، شش زیردریایی تایپ ۲۰۹ (ساخت آلمان)، و سه زیردریایی کلاس کوسه برای نیروی دریایی و همچنین ۱۴۰ فروند جنگنده‌های اف-۱۶آ و بی (F-16A/B) برای نیروی هوایی که قرار بود شماری از آن‌ها در چابهار مستقر شوند، لغو شدند.
در سال‌های اخیر، نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با گسترش پایگاه دریایی و هوایی خود در کنارک و چابهار و همچنین استقرار تعدادی شناور رزمی، هلی‌کوپتر و پهپاد سعی کرده است بخشی از ضعف‌های خود در این منطقه را جبران کند؛ اما در مقایسه با طرح‌های دولت شاهنشاهی پهلوی برای تبدیل پایگاه دریایی چابهار به بزرگ‌ترین پایگاه دریایی غرب آسیا، پیشرفت‌های کنونی و افزایش توان رزمی این نیرو در منطقه مکران بسیار ناچیز است و جوابگوی تهدیدهای موجود نیست. کمبود بودجه و بی‌توجهی رژیم جمهوری اسلامی ایران به نیروهای چهارگانه ارتش از مهم‌ترین عوامل آن است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
نداجا موشک ضد کشتی شلیک و اژدر پرتاب کرد
همانطور که در مقدمه ذکر شد، نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با ۱۱ فروند کشتی جنگی در رزمایش شرکت کرد که عمده آن‌ها مستقیم در رزمایش شرکت داشتند. این کشتی‌ها شناور پشتیبانی چیرو (۴۸۲)، ناو آبی-خاکی (لندینگ‌کرافت) تنب (۵۱۳)، شناور پشتیبانی و همه‌منظوره نایبند (شماره۱۴۱۰)، ناو بندر مکران (۴۴۱)، ناو پاس‌ور (Frigate) الوند (۷۱)، ناو پاس‌ور جماران (۷۶)، ناو پاس‌ور دنا (۷۵)، ناوچه سبک بایندر (۸۱)، ناوچه سبک نقدی (۸۲)، ناوچه موشک‌انداز تبرزین (پی۲۳۲) و یک شناور گشتی به نام کیوان (۲۰۱) بودند.
سه زیردریایی شرکت‌کننده در رزمایش یک فروند کلاس کیلو به نام طارق (تعمیر اساسی آن به‌تازگی در بندرعباس پایان یافته است) و دو فروند سبک از نوع کلاس غدیر از جمله زیردریایی شماره ۹۴۲ بودند. در جریان این رزمایش، زیردریایی طارق به فرماندهی ناخدا نژادمرادی دست‌کم یک مین دریایی دی‌اِم۱ تولید ایران را در آب رها و یک اژدر شلیک کرد. یکی از زیردریایی‌های کلاس غدیر نیز یک اژدر والفجر (توسعه‌یافته اژدر روسی دلفین) پرتاب کرد که یک هدف دریایی را منهدم کرد.
در جریان این رزمایش، شماری از ناوهای پاس‌ور و ناوچه به ردوبدل کردن آتش پرداختند. همچنین دو شناور نیروی دریایی ارتش دو موشک ضدکشتی شلیک و با آن‌ها دو هدف دریایی را منهدم کردند. ناوچه موشک‌انداز تبرزین از کلاس کمان با شماره پاشنه پی۲۳۲ یک تیر موشک ضدکشتی غدیر (نمونه توسعه‌یافته از موشک سی-۸۰۲ ساخت چین) شلیک کرد و شناور گشتی کیوان نیز یک موشک ضدکشتی نصر (نمونه تولید تحت لیسانس موشک سی-۷۰۴ ساخت چین) شلیک کرد.
در این رزمایش، دست‌کم دو تیر موشک ضدکشتی هم از سواحل مکران شلیک شدند؛ یکی از آن‌ها سی-۸۰۲ نور و دیگری سی-۷۰۴ نصر بود. هدف از شلیک این موشک‌ها شبیه‌سازی انهدام شناورهای دشمنی بود که قصد داشتند نیرو و سلاح در سواحل تخلیه کنند.
عملیات دفاع ساحلی تفنگداران دریایی ارتش
در جریان این رزمایش، تفنگداران نیروی دریایی ارتش ماموریت دفاع از سواحل مکران و مقابله با هجوم ساحلی دشمن فرضی را اجرا کردند. در این راستا، از یک فروند هاورکرافت بی‌اِچ۷ با شماره ۱۰۴، دو فروند هلی‌کوپتر آگوستا سیکورسکی آ‌اِس‌اِچ-۳دی (Agusta Sikorsky ASH-3D) و دو فروند هلی‌کوپتر آگوستا بل۲۱۲آاس‌دبلیو (Agusta Bell AB.212ASW) و درنهایت یک فروند هلی‌کوپتر سنگین مین‌روب آراِچ-۵۳ دی‌سی‌استالیون (RH-53D Sea Stallion) که همگی به هوادریای ارتش تعلق داشتند، استفاده شد.
هاورکرافت بی‌اچ۷ تفنگداران سوار بر موتورسیکلت را در ساحل تخلیه کرد. گروهی دیگر از تفنگداران سوار بر هلی‌کوپترها هم در ساحل پیاده شدند. شماری از آن‌ها عملیات خروج با طناب (Fast roping) را انجام دادند و شماری دیگر مستقیم از هلی‌کوپتر خارج شدند. هشت تفنگدار دیگر نیز از هلی‌کوپتر آراِچ-۵۳دی شماره ۲۷۰۱-۸ عملیات چتربازی انجام دادند و بر ساحل فرود آمدند. چند جعبه تسلیحات و مهمات آن‌ها هم پیش از پرش از هلی‌کوپتر با چتر روی ساحل رها شد.
دو فروند پهپاد رزمی شاهد-۱۲۹ موسوم به سیمرغ متعلق به نیروی دریایی ارتش هم در این رزمایش حضور داشتند؛ پهپادهای شماره ۰۲۷ و ۰۳۰ که هر دو از پایگاه پهپادی این نیرو در نزدیکی بندر چابهار به پرواز درآمدند. یکی از این دو پهپاد ماموریت شناسایی داشت و دیگری برای پشتیبانی از تفنگداران حاضر در منطقه رزمایش، اهداف را با بمب‌های هدایت تلویزیونی و فروسرخ سدید بمباران کرد. دو پهپاد شناسایی نیروی دریایی ارتش نیز در این رزمایش حضور داشتند؛ یکی از نوع مهاجر ۴ و دیگری از نوع مهاجر ۶.
در جریان عملیات دفاع ساحلی نیروی دریایی ارتش، نیروی زمینی ارتش با آتش توپخانه و همچنین توپ‌های تانک‌های تی-۷۲ اِس۱ خود و نیروی هوایی ارتش با بمباران اهداف در ساحل و دریا با استفاده از بمب‌های سقوط آزاد مارک۸۲ اقدام کردند. نیروی پدافند هوایی ارتش نیز با محافظت از حریم هوایی منطقه رزمایش رهگیری و درگیری با اهداف پرنده متخاصم چون پهپادها و هواپیماهای جنگنده که قصد حمله به تفنگداران و سایر نیروهای مدافع از سواحل مکران را داشتند، پرداخت. هوانیروز ارتش نیز با هلیکوپترهای بل‌اِی‌اِچ-۱جِی‌کبرا (AH-1J Cobra) از تفنگداران پشتیبانی نزدیک هوایی کرد.
رزمایش در روز دوشنبه، ۱۷ آبان، پایان یافت اما خبررسانی درباره آن با تاخیر و از همان روز آخر آغاز شد. با وجود این، نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا با استفاده از پهپادهای شناسایی آرکیو-۴بی‌گلوبال هاک (RQ-4B Global Hawk) و اِم‌کیو-۹ریپِر (MQ-9 Reaper) رزمایش را رصد کرد. این احتمال وجود دارد که نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا دست‌کم با یک ناوشکن موشک‌انداز کلاس آرلی بورک و یک فروند هواپیمای گشت دریایی پی-۸آ پوسایدون (P-8A Poseidon) که از بحرین به پرواز درآمدند، رزمایش را بررسی کرده باشد.
پس از پایان رزمایش، یگان‌های شرکت‌کننده در آن در روز ۱۸ آبان ۱۴۰۰ در ساحل کنارک و کنار آب‌های دریای عمان رژه برگزار کردند. در این مراسم تمام ۱۱ ناو، شناور و کشتی‌های نیروی دریایی ارتش و همچنین هفت هلی‌کوپتر شرکت‌کننده در رزمایش حضور داشتند. این هفت هلی‌کوپتر هوادریای ارتش به ترتیب دو فروند آگوستا بل۲۱۲، چهار فروند آگوستا سیکورسکی اِی‌اِس‌اِچ-۳دی و یک فروند آراِچ-۵۳ دی‌سی استالیون بودند.
