سی امین نشست سران اتحادیه عرب که روز یکشنبه در تونس به کار خود پایان داد، برای نخستین بار پس از بهار عربی، توانست متمرکز و با هدف ایجاد وحدت در بین اعضای خود برگزار شود. نشستی که در آن از پادشاه عربستان سعودی تا امیر قطر، و روسای جمهور و دیگر سران ۲۲ کشور عربی در آن شرکت داشتند، موفقیتی برای تونس و نشانی از کم شدن اختلافات و یافتن نقاط مشترک برای نزدیکی بیشتر بود.
یافتن تهدیدهای مشترک و هدف های مشترک برای حل و فصل مشکلات در کشورهای عرب بدون مداخله کشورهای خارجی از نقاط قوت این نشست بود. حضور غیر مترقبه سه روزه پادشاه سعودی در تونس و پرداختن به موضوعاتی که سابق بر این در دستور کار اصلی قرار نمی گرفتند مانند اشغال سرزمین های فلسطینی و بلندی های جولان، و تاکید بر عدم دخالت خارجی در مسائل داخلی شان، ورای آن چیزی بود که معمولا در این نشست ها در حد کلی گویی باقی می ماند.
موضوع ایران و مداخلات این کشور در امور داخلی اتحادیه عرب، در دستور کار اصلی مذاکرات این دوره از نشست قرار نگرفت و به جای آن با شگفتی بسیار دیده شد که قطعنامه ای مجزا درباره اشغال بلندی های جولان و عدم پذیرش الحاق آن به خاک اسراییل( جدای از بیانیه پایانی) صادر شد.
در این قطعنامه مستقل، سران کشورهای عرب وعده دادند که شکایتی را تسلیم شورای امنیت خواهند کرد که موضوع تصمیم ایالت متحده آمریکا در به رسمیت شناختن حاکمیت اسراییل بر بلندی های جولان را رسما پیگیری کرده و مطابق با قوانین بین الملل آن را محکوم و چنین تصمیمی را مردود دانستند.
چنین دیدگاهی به مسایل منطقه ای و بین الملل، از تغییری بزرگ در رویکرد سیاسی اتحادیه عرب خبر می دهد. برای مثال تمرکز شرکت کنندگان برای حل بحران لیبی و سوریه و دعوت از دبیر کل سازمان ملل، خانم موگرینی از اتحادیه اروپا و رییس اتحادیه آفریقا، به اعتبار نشست و تصمیم گیری های آن افزود و خبر از عزم اتحادیه عرب برای پایان دادن به بحران لیبی داد.
و دیگر نکته حائز اهمیت و جالب این بود که هیچکدام از شرکت کنندگان از اختلاف و قطع رابطه بین عربستان سعودی، مصر، بحرین و امارات متحده عربی با قطر در سخنرانی های خود حرفی به میان نیاوردند. چنین تصمیمی را تدبیری می توان دید در جهت کم کردن اختلافات و میانجی گری بین کشورهای حوزه خلیج فارس ای بسا توسط کویت و یا عمان که سابقه خوبی در حل و فصل اختلافات منطقه ای دارند.
در همین راستا نیز هنگامی که امیر کویت سخنرانی خود را ایراد می کرد، با شگفتی بسیار از دخالت ایران در امور کشورهای عربی نامی نبرد و به جای آن به حسن همجواری و احترام متقابل بین کشورهای همسایه و رعایت عرف و حقوق بین الملل در ایجاد رابطه تاکید داشت.
فرصتی برای ایران تا بلکه رفتار خود را در منطقه تغییر داده و باب گفتگو با همسایگان را پس از وقفه ای دو ساله باردیگر و اینبار با میانجیگری کویت بگشاید.
به همین دلیل بود که بهرام قاسمی سخنگوی وزارت خارجه ایران عملکرد این نشست سران عرب را نسبتا مثبت ارزیابی کرد، چرا که برای نخستین بار ایران در فهرست موضوعات مورد بحث در خلال روزهای اصلی نشست نبود و تنها در بیانیه پایانی به دخالت های ایران اشاره شد که اینبار نام ترکیه نیز در کنار نام ایران به عنوان کشور مداخله گرخوانده شد.
این ارزیابی جدید کشورهای عربی از مشکلات و معضلات خود و تصمیم به حل اختلافات در جهت کوتاه کردن دست خارجی از امور داخلی خود، از برجسته ترین دستاوردهای این نشست بود. کشورهای عضو ابایی نداشتند تا با تصمیم دانالد ترامپ درباره بلندی های جولان یکصدا اعتراض و خواستار بررسی آن در شورای امنیت شوند.
از صلح با اسراییل نام برده شد، اما در قبال ایجاد کشور فلسطین با داشتن پایتختی شرق بیت المقدس و تعهد به حل اختلافات از طریق مذاکره و دیپلماسی و پرهیز از خشونت و درگیری.
یکسال در پیش رو فرصت خوبی است که ببینیم تا چه اندازه مسیر راه تعیین شده در نشست سران عرب در تونس، موفق بوده و از اختلاف کشورهای عرب با یکدیگر کم و عضویت معلق شده سوریه به این کشور برگردانده خواهد شد. نشست بعدی سال دیگر در الجزایر برگزار خواهد شد.
