هم‌زمان با شدت گرفتن موج مهاجرت افغان‌ها به کشورهای خارجی از جمله ایران و پاکستان، جمهوری اسلامی ایران موج تازه‌ای از اخراج‌های گروهی را به راه انداخته است. نشریه آمریکایی نیوزویک در گزارشی به نقل از آسوشتیدپرس که روز سه‌شنبه منتشر شد، می‌نویسد که جمهوری اسلامی ایران تا ۳۱ نوامبر ۲۰۲۱، حدود یک میلیون افغان مهاجر را از این کشور اخراج کرده است. بر اساس گزارش نیوزویک، این تعداد اخراجی‌های افغان از ایران ۳۰ درصد بیشتر از تمامی اخراجی‌های جمهوری اسلامی در سال ۲۰۲۰ است.

جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر به قطب مهاجرت‌ افغان‌ها تبدیل شده است زیرا افغان‌هایی که نمی‌خواهند در ایران بمانند، از این طریق خود را به ترکیه می‌رسانند و اگر شانس با آن‌ها یاری‌ کند، از آنجا به‌ سمت کشورهای اروپایی حرکت می‌کنند. با این حال این مسیر پرخطر و طاقت‌فرسا است.

هرات در غرب افغانستان مبدا حرکت بیشتر کسانی است که این مهاجرت پرخطر را آغاز می‌کنند اما به دلیل تدابیر شدید امنیتی جمهوری اسلامی ایران در امتداد مرز با افغانستان، این مهاجران مجبورند صدها کیلومتر بیشتر بپیمایند و از طریق خاک پاکستان به ایران وارد شوند.

این روزها بازار قاچاق‌بران انسان در افغانستان به‌شدت گرم است. یک قاچاقچی انسان به‌شرط حفظ نامش به آسوشتیدپرس گفته است که به‌تازگی هفته‌ای ۳۰۰ نفر را از افغانستان به ایران منتقل می‌کند؛ در حالی که در هفته‌های گذشته این تعداد بین ۵۰ تا ۶۰ نفر بوده است.

با این حال سفر به‌ ایران آن‌گونه که پنداشته می‌شود، خالی از خطر نیست. یک خانواده مهاجر افغان که در حال حاضر در اصفهان زندگی می‌کنند، می‌گویند که سفر از مرز پاکستان تا داخل خاک ایران مرگ‌آورترین بخش سفر آن‌ها بوده است: «در نزدیکی مرز با ایران افراد مسلحی بودند که ما را مجبور کردند به آن‌ها پول بدهیم. آن‌ها تفنگ‌هایشان را به‌سوی ما گرفتند و گفتند یا پول یا گلوله! با اینکه پرداخت این پول جز مبلغ توافقی با قاچاق‌بر نبود، ما مجبور شدیم تمام پولی را که با قاچاق‌بر توافق کرده بودیم، به او بپردازیم.»

این خانواده که حالا در اصفهان در یک باغ متعلق به سرمایه‌داری ایرانی زندگی می‌کنند و در قبال نگهداری از باغ حقوق می‌گیرند، روایت می‌کنند که اوضاع در داخل خاک ایران هم چندان راحت نبوده است: «ما را چندین بار از اتوبوس پیاده کردند و مجبور شدیم پای پیاده چندین کیلومتر را از پشت پاسگاه‌های بین راه رد کنیم.»

هجوم افغان‌ها به‌ کشورهای همسایه سیل‌آسا شده است. کمیته مهاجرت کشور نروژ که در افغانستان نیز فعال است، اعلام کرده است که در سه ماه گذشته بیش از ۳۰۰ هزار افغان تازه به ایران مهاجرت کرده‌اند و روزانه بین چهار تا پنج هزار تن دیگر نیز به ایران وارد می‌شوند. با این حال مقام‌های جمهوری اسلامی ایران گفته‌اند که نمی‌توانند به‌تنهایی بار مهاجرت تازه از افغانستان را به دوش بکشند و هرچند قرار شده از مجموع ۳۰۰ میلیون دلاری که کمیساریای عالی مهاجران برای کمک به افغان‌های که تازه مهاجر درخواست کرده است، ۱۳۶ میلیون آن به مهاجران افغان ساکن ایران اختصاص یابد، سازمان ملل متحد هنوز این مبلغ را تهیه نکرده است.

با اینکه جمهوری اسلامی ایران تدابیر شدید امنیتی را در امتداد مرز ۹۴۵ کیلومتری خود با افغانستان در نظر گرفته‌ است، قاچاق‌بران انسان مسیرهای تازه و روش‌های جدیدی را برای انتقال مهاجران پیدا می‌کنند؛ از جمله تبانی با پاسگاه‌های مرزی جمهوری اسلامی ایران یا انتقال از طریق خاک پاکستان. حرکت مهاجران افغان به سمت ترکیه و اروپا نیز کند شده است زیرا ترکیه یک دیوار مرزی طولانی با ایران ایجاد کرده و کشورهای همسایه ترکیه نیز تدابیر شدیدی را برای جلوگیری از مهاجرت افغان‌ها به سمت اروپا در پیش گرفته‌اند. به همین دلیل مقام‌های اتحادیه اروپا می‌گویند که مهاجرت افغان‌ها به سمت اروپا ثابت مانده و در مقاطعی کم شده است.

به این ترتیب جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر مقصد نهایی بیشتر مهاجران است و از آنجا که وضعیت اقتصادی این کشور هم به‌شدت نابسامان است، مقام‌های جمهوری اسلامی ایران به اخراج گروهی مهاجران افغان از این کشور و برگرداندن آنان به افغانستان‌ روی آورده‌اند.