پاکستان روز مهمی را پشت سر گذاشت و مقام‌های این کشور که در چهار ماه گذشته، از هیچ فرصتی برای تطهیر طالبان و ترغیب جهان به تعامل با این گروه دریغ نکردند، میزبان هفدهمین نشست سازمان همکاری‌های اسلامی با موضوع افغانستان بودند.
عمران خان، نخست‌وزیر پاکستان، با یادآوری میزبانی پاکستان از نشست مشابه ۴۱ سال قبل سازمان همکاری‌های اسلامی با موضوع رسیدگی به مردم افغانستان در جریان حمله شوروی به این کشور، گفت که پس از گذشت ۴۱ سال، بار دیگر همان سناریو گذشته تکرار شد و مردم افغانستان همچنان در رنج و محنت به سر می‌برند. او جهان و آمریکا را چنین خطاب قرار داد: «با طالبان، به عنوان حاکمان امروز افغانستان، باید تعامل و برای این تعامل باید فورا اقدام شود.»
برای عمران خان انتظارهای جهان از طالبان، از جمله حقوق بشر، حقوق زنان و آزادی‌های مدنی، حل شده و پایان‌یافته به نظر می‌رسد؛ در حالی که در چهار ماه گذشته، طالبان در زمینه برآورده کردن این توقع‌ها هیچ اقدامی نکرده‌اند. نخست‌وزیر پاکستان در این باره گفت: «مسائلی مانند حقوق بشر، حقوق زنان و آموزش دختران در آینده حل خواهند شد. آنچه اکنون در افغانستان جریان دارد، بخشی از فرهنگ پشتون‌ها است.» عمران خان افزود: «وقتی در مورد حقوق بشر و حقوق زنان صحبت می‌کنیم، باید حساسیت‌های فرهنگی را درک کنیم.»
او در واقع تلاش کرد به کشورهای جهان بفهماند که اگر طالبان به زنان اجازه کار و تحصیل نمی‌دهد، این فرهنگی حاکم در افغانستان است و کسی حق ندارد به آن اعتراض کند. او برای قانع کردن مخاطبان، خیر پختون‌‌خواه پاکستان را مثال آورد و گفت که در خیرپختون‌خواه و کابل یک فرهنگ حاکم است.
سخنان عمران خان با واکنشهای تندی در جامعه افغانستان مواجه شد. ساعتی پس از پخش این سخنان از رسانه‌ها، حامد کرزی، رئیس‌جمهوری پیشین افغانستان، با انتشار اطلاعیه‌ای گفت: «سخنان عمران‌خان، نخست‌وزیر پاکستان، در نشست سازمان همکاری‌های اسلامی، اقدامی در راستای تفرقه‌افکنی در افغانستان است.» کرزی از عمران خان خواست از مداخله در امور داخلی افغانستان بپرهیزد و در مجامع بین‌المللی، به نمایندگی از افغانستان صحبت نکند.
علاوه بر حامد کرزی، شمار دیگری از سیاسیون، نویسندگان و فعالان فرهنگی افغانستان هم سخنان عمران خان در مورد افغانستان را غیرعاقلانه و دور از واقعیت خواندند.
سخنان عمران خان در نشست سازمان همکاری‌های اسلامی که دومین سازمان بزرگ پس از سازمان ملل متحد است، بر تطهیر طالبان و ترغیب جهان برای تعامل با این گروه متمرکز بود. پیش از این سخنرانی، شاید کمتر کسی تصور می‌کرد که دانش و معلومات عمران خان از جامعه افغانستان به آشنایی او با گروه طالبان خلاصه شود. سخنان او در مورد اینکه مسائلی مانند حقوق بشر و حقوق زنان در هر جامعه‌ای متفاوت‌اند و باید به سنت‌های جوامع احترام گذاشته شود، دقیقا همان استدلالی است که طالبان در مورد اجرای قوانینشان به نام شریعت و اسلام می‌آورند.
ملا محمد حسن آخوند، نخست‌وزیر طالبان، ششم آذرماه در نخستین بیانیه صوتی خود، تاکید کرد که با تسلط طالبان بر افغانستان، حقوق زنان رعایت شده و نگرانی کشورهای جهان در این زمینه بی‌مورد است. او گفت: «آنچه طالبان در افغانستان انجام می‌دهند، با شریعت اسلام و سنت‌های حاکم در جامعه افغانستان مطابق است و کشورهای خارجی نباید فرهنگ و سنت خود را بر مردم تحمیل کنند.» در واقع، تنها تفاوت سخنان نخست‌وزیر پاکستان با سخنان نخست‌وزیر طالبان این بود که او این سخنان را به زبان انگلیسی و در یک نشست مهم بین‌المللی بیان کرد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
به نظر نمی‌رسید که نخست‌وزیر پاکستان تا این حد از واقعیت جامعه افغانستان غافل باشد و برای تطهیر یک گروه تروریستی که به باور مردم افغانستان، این کشور را اشغال کرده است، تلاش کند. عمران خان در حالی محروم کردن زنان و دختران افغانستان از کار و آموزش را سنت و فرهنگ قبایل پشتون دانست که از ۱۰ میلیون و ۱۷۹ هزار دانش‌آموز در افغانستان، بیش از سه میلیون و ۸۰۰ هزار نفر دخترند و ۴۰ درصد از جامعه بیش از ۲۰۰ هزار نفری معلمان افغانستان را زنان تشکیل می‌دهند.
با روی کار آمدن گروه طالبان بر افغانستان، شمار زیادی از این زنان و دختران در پستوی خانه‌ها حبس شده‌اند و برای بازگشت به محل کار و تحصیل لحظه‌شماری می‌کنند؛ در حالی که پیش از آن در برخی از شهرستان‌ها و شهرهای افغانستان، آمار دختران و پسران در مدارس و دانشگاه‌ها برابر بود. به طور نمونه، آمار وزارت معارف افغانستان در سال ۱۳۹۹ نشان می‌دهد که در شهرستان شولگره استان بلخ، ۳۰ هزار و ۵۰۲ دانش‌آموز در مدارس تحصیل می‌کردند که از آن میان بیشتر از ۱۳ هزار تن را دختران و حدود ۱۷ هزار نفر را پسران تشکیل می‌دادند.
در شهر جلال‌آباد که با پاکستان هم‌مرز است و بیشترین ساکنان آن از قوم پشتون‌اند، از ۱۵۶ هزار دانش‌آموز، بیشتر از ۶۰ هزار نفر دخترند. البته این آمار مربوط به چهار ماه قبل است که طالبان بر افغانستان مسلط نشده بود؛ زیرا اکنون بسیاری از این دختران از رفتن به مدرسه محروم‌اند که به باور نخست‌وزیر پاکستان، بخشی از سنت و فرهنگ افغانستان است و جهان باید به آن احترام بگذارد.
اگر معیار جهان برای تعامل و به رسمیت شناختن طالبان سخنان عمران خان باشد، میلیون‌ها زن و دخترافغان برای همیشه از حق کار و آموزش در افغانستان محروم می‌مانند. این تکان‌دهنده است که عمران خان، در مقام نخست‌وزیر یک کشور همسایه افغانستان، از حقیقتی به این واضحی آگاه نیست. اگر قرار است به سنت رایج در جامعه احترام گذاشته شود و مبنای قضاوت جهان همین باشد، باید به سنت میلیون‌ها خانواده افغان که برای مدرسه رفتن دخترانشان تلاش می‌کنند نیز احترام گذاشت. این در حالی است که طالبان و دیدگاه‌های انسان‌ستیزانه آنان به هیچ‌وجه نماینده کل جامعه متنوع افغانستان نیست.
نکته دیگری که در سخنرانی عمران خان در نشست سازمان همکاری‌های اسلامی مطرح شد، این بود که او افغانستان را یک جامعه پشتون نامید؛ در حالی که پشتون‌ها تنها یکی از اقوام ساکن در افغانستان‌اند نه همه آنان. افغانستان یک جامعه متنوع و چندفرهنگی است و به باور مورخان، در این جامعه هیچ قومی در اکثریت نیست. تصویری که عمران خان از افغانستان ارائه کرد، یک جامعه ۱۰۰ درصد پشتون را نشان می‌دهد که از تنوع و چند فرهنگی در آن هیچ نشانه‌ای دیده نمیشود.
هرچند سخنان عمران خان در مورد افغانستان تلاش آشکار او برای استفاده از این فرصت تاریخی و سکوی مهم بود تا طالبان را تطهیر کند و جهان را به تعامل با این گروه تحت فرمان دولت پاکستان ترغیب کند، این موضع‌گیری او آشکار کرد که برای دولت پاکستان و شخص عمران خان، مسائل حقوق بشری از جمله حق کار و آموزش زنان و دختران اهمیتی ندارد و به خاطر باورهای گروه افراطی طالبان، می‌تواند از آن‌ها چشم‌پوشی کند.
با این حال به نظر می‌رسد با وجود تلاش عمران خان در نشست یک روزه سازمان همکاری‌های اسلامی در اسلام آباد، بسیاری از شرکت‌کنندگان در این نشست از جمله دبیر کل این سازمان و رئیس دوره‌ای آن، زیر بار پذیرش اهداف مدنظر پاکستان نرفتند. برخلاف نشست‌های قبلی در مسکو، تهران و اسلام‌آباد که به طالبان برای نمایش و صحبت فرصت زیادی داده شد، در این نشست مولوی امیر خان متقی، وزیر خارجه طالبان، در انزوای کامل قرار داشت. او پس از پایان نشست، به هیچ‌یک از دیدارهای دوستانه هیئت‌های ۵۷ کشور عضو سازمان همکاری‌های اسلامی دعوت نشد و پرچم طالبان و نام «امارت اسلامی» هم در هیچ یک از بیانیه‌ها و سخنرانی‌ها به نمایش درنیامد.
به هر حال، واکنشهای مردم افغانستان به سخنان عمران خان در فضای مجازی و رسانه‌ها نشان می‌دهند که سازمان همکاری‌های اسلامی باید با درک کامل و حقیقی از جامعه افغانستان در مورد نحوه تعامل با طالبان تصمیم بگیرد و تحت تاثیر سخنان عمران خان و رهبرانی مانند او که حق کار و تحصیل زنان را به‌سادگی پای سنت‌های ناروا قربانی می‌کنند، اغفال نشوند.
