سه توئیتی که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، پنج روز پیش زد، دو پیام مهم داشت:

 ۱- رهبران طالبان افغان حاضر شده‌اند با او در خاک آمریکا دیدار و گفتگو و احتمالا توافق صلح امضا کنند. ۲- او این جلسه و کلا مذاکرات صلح با طالبان را لغو کرده چون به گفته او طالبان برای «ایجاد نفوذ مصنوعی بیشتر در وسط گفتگوهای بسیار مهم صلح» در کابل دست به عملیات تروریستی زدند که جان ۱۲ نفر از جمله یک آمریکایی را گرفت.

به این ترتیب آقای ترامپ عملا و ظاهرا بدون اطلاع زلمی خلیل‌زاد، فرستاده ویژه وزارت خارجه برای صلح، به ۹ ماه تلاش‌های پیگیرانه آمریکا برای رسیدن به توافق با طالبان و درست در آستانه امضای موافقتنامه صلح در دوحه، نقطه پایان گذاشت. اما آیا واقعا آمریکا عطای طرح صلح با طالبان را به لقایش بخشید و افغانستان وارد فصل جدیدی از جنگ شدیدتر می‌شود؟ و آیا زمانش رسیده که آقای خلیل‌زاد بازنشسته شود؟‌

صبح زود هشتم سپتامبر ماه جاری درست یک روز به هجدهمین سالگرد حملات تروریستی در آمریکا و در حالی که ترس بازگشت دوباره طالبان در پی مذاکرات صلح با آمریکا، افغانستان را فرا گرفته بود، مردم کابل با سه توئیت دونالد ترامپ از خواب بیدار شدند که چرخش ۱۸۰ درجه‌ای سیاست کشورش در قبال افغانستان را نشان می‌دهد.

دونالد ترامپ نوشت قرار بود روز یکشنبه ۸ سپتامبر ۲۰۱۹ میزبان رهبران ارشد طالبان و اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان در استراحتگاهش در کمپ دیوید باشند، اما متاسفانه به خاطر کشته شدن یک سرباز آمریکایی و ۱۱ نفر بی‌گناه دیگر در حمله طالبان، این جلسه و مذاکرات صلح با طالبان را لغو کرده است. روزنامه نیویورک تایمز گزارش کرد «یک اعلام بزرگ» در جریان حضور اشرف غنی و رهبران طالبان در آمریکا در حضور ترامپ صورت خواهد گرفت. اما ترامپ در ادامه نوشت اگر طالبان وسط این گفتگوهای مهم نتواند به آتش‌بس تن دهند، احتمالا قدرت مذاکره کردن برای یک توافق معنادار را نخواهند داشت.

این اظهارات آب سردی روی تلاش‌های زلمی خلیل‌زاد ریخت که درست هفته پیش در کابل به رهبران حکومت افغانستان از توافق کلی آمریکا با طالبان خبر داده بود و چنان وانمود کرده بود که موضع‌گیری آتی دونالد ترامپ در قبال توافق او با طالبان، فقط تشریفاتی خواهد بود و گویا سند توافق را امضا خواهد کرد.

آقای ترامپ گرچه در توئیت‌هایش به صراحت از توافق خلیل‌زاد با طالبان انتقاد نکرده، اما روشن است که از نبود بحث آتش‌بس در این پیش‌نویس ناراضی است. علاوه بر خودداری طالبان از تعهد به برقراری آتش‌بس، بی میلی آن‌ها به گفتگوهای مستقیم با دولت افغانستان هم در این پیش‌نویس جای نگرانی داشت تا جایی که براساس گزارش‌ها، مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا که قرار بود در کنار ملا برادر، معاون گروه طالبان یکی از امضاکنندگان توافق صلح باشد، برای گذاشتن دست خطش پای سندی که هیچ ضمانت اجرایی برای تامین امنیت و برقراری صلح در افغانستان ندارد، اشتیاقی نداشت.

از سوی دیگر، طالبان در بحبوبه نهایی شدن توافق صلح به حملات خود در افغانستان به شدت افزودند. در بمب‌گذاری که سرباز آمریکایی کشته شد، دست کم ۱۱ نفر دیگر هم کشته و ۴۰ نفر مجروح شدند. پیش از آن‌هم در دوم سپتامبر ماه جاری در هنگام حضور آقای خلیل‌زاد برای توضیح توافقنامه صلح به دولتمردان افغان، در حمله یک کامیون پر از مواد منفجره ۱۶ نفر کشته و ۱۱۹ نفر مجروح شدند.

هم‌زمان، فشارها بر دولت ترامپ از سوی اعضای ارشد کنگره مانند لینزی گراهام و ژنرال‌ها و دیپلمات‌های پیشین مانند رایان کراکر و دیوید پترائوس، که در افغانستان خدمت کرده بودند، به شدت افزایش یافت که می‌توانست توافق صلح را به جای امتیازی برای دولت ترامپ، امتیازی برای طالبان و شکستی برای آمریکا تبدیل کند.

بنابراین صرف نظر از کشته شدن سرباز آمریکایی، به نظر می‌رسید دونالد ترامپ از مدتی پیش به دنبال لغو این گفتگوها با این شرایط است. پذیرایی در آستانه یازدهم سپتامبر از گروه طالبان در خاک آمریکا، که به اسامه بن لادن پناه داده و تا آخر در کنارش ماندند و ۱۸ سال علیه آمریکایی‌ها جنگیده و بیش از سه هزار سرباز آمریکایی را کشتند، در فضایی که رسانه‌های اصلی نگاه منتقدانه به ترامپ دارند، چندان بازتاب خوبی در افکار عامه نمی‌داشت. هرچند کمپ دیوید سابقه توافق تاریخی اسرائیل و مصر بین انور سادات و مناخم بگین را در خاطره دارد که نتیجه آن جایزه صلح نوبل در سال ۱۹۷۸ را به ارمغان آورد که بدون شک برای آقای ترامپ الهام بخش است. 

بسیاری آقای ترامپ را سیاستمدار غیرقابل پیش‌بینی می‌خوانند. اما سابقه چند سال حکومت‌داری او نشان می‌دهد که روشی که در زمینه تعامل با دولت‌های متخاصم اختیار کرده کم و بیش یکسان است. مثلا در مورد کره شمالی، او ابتدا فشارها را به مرز انفجار بالا برد که کیم جونگ اون را مرد موشک‌دار کوچک خواند. سپس به انجام مذاکرات تمایل نشان داد. بعدا مذاکرات را لغو کرد، اما دوباره آن‌را از سر گرفت. در مورد جمهوری اسلامی ایران هم، پس از لغو توافق برجام و تشدید فشارهای بی‌سابقه، این روزها از امکان دیدار با حسن روحانی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد سخن می‌گوید.

اردوگاه خلیل‌زاد امیدوار است که گفتگوها با طالبان ظرف یکی دو ماه آینده از سرگرفته شود. سهیل شاهین، سخنگوی طالبان هم در قطر گفته است که تماس آن‌ها با خلیل‌زاد قطع نشده است. آقای خلیل‌زاد به سنا درباره توافق با طالبان احضار شده است. اگر گفتگوها با طالبان از سر گرفته شود مذاکره کنندگان آمریکایی باید به دنبال گرفتن امتیازات بیشتری از طالبان باشند و در آن صورت، آتش‌بس در صدر جدول قرار خواهد داشت. اگر مذاکرات ناکام بماند، خلیل‌زاد که تصور می‌کرد با نهایی کردن توافق صلح با طالبان، نقش بزرگتری در دوره دوم ترامپ بازی خواهد کرد، هم از صفحه سیاسی آمریکا حذف خواهد شد و هم در افغانستان موقعیتی نخواهد داشت.