اشرف غنی، رئیس‌جمهوری پیشین افغانستان، در نخستین مصاحبه پس از فروپاشی دولت پیشین این کشور گفت بازگشت طالبان به قدرت یک کودتای خشن بود و او کابل را برای جلوگیری از خون‌ریزی و ویرانی ترک کرد، چون اگر در آن‌جا می‌ماند، تغییری در وضعیت به وجود نمی‌آمد.

اشرف غنی در گفت‌وگو با ژنرال سر نیک کارتر، رئیس سابق ستاد ارتش بریتانیا، که از رادیو بی‌بی‌سی پخش شد، از تصمیمش برای ترک افغانستان دفاع کرد و درعین‌ حال گفت در روز سقوط، می‌خواست به‌جای ترک افغانستان به استان خوست در شرق افغانستان برود، اما به او گفته شد که آن‌جا نیز سقوط کرده است. او گفت حمدالله محب، مشاور شورای امنیت ملی، روز ۲۴ مرداد، کاملا ترسیده بود و حتی به او دو دقیقه فرصت نداد که تصمیم‌گیری کند.

اشرف غنی، صبح روز یکشنبه ۲۴ مرداد و لحظاتی قبل از ترک افغانستان را چنین توضیح داد: «بسم‌الله خان (وزیر دفاع وقت) با من تماس گرفت و گفت همه‌چیز فروپاشیده است. این‌ زمانی بود که من می‌خواستم به وزارت دفاع بروم؛ ۲۵‌‌‌دقیقه منتظر بودم، ولی خودروها نیامدند. بعد حمدالله محب، مشاور شورای امنیت ملی، و رئیس نیروهای حفاظت از رئیس‌جمهوری آمدند و گفتند نیروهای حفاظت از رئیس‌جمهوری ازهم‌ پاشیده‌اند و امکان حفاظت از من و کابل وجود ندارد. حمدالله محب واقعا ترسیده بود. برنامه و دستور من این بود که آماده شویم و به‌ طرف خوست حرکت کنیم. او به من گفت خوست و جلال‌آباد هم سقوط کرده‌اند. نمی‌دانستم کجا می‌رویم. تنها وقتی سوار بالگرد شدیم، مشخص شد که کشور را ترک می‌کنیم.»

روایت اشرف غنی از رویدادهای روز فرارش و تماس با وزیر دفاع در حالی است که روایت بسم‌الله محمدی در سرمقاله ای به قلم سردبیر ایندیپندنت فارسی اطلاعات دیگری به دست داد.

بسم‌الله محمدی گفته بود که صبح روز یکشنبه ۲۴ مرداد، نزدیک به ۲۰۰ نفر از نیروهای گارد ویژه ریاست جمهوری افغانستان به ساختمان وزارت دفاع افغانستان آمدند تا مقدمات حضور رئیس جمهوری محمد اشرف غنی را برای بازدید فراهم کنند. 

کمی پیشتر، به ژنرال بسم‌الله محمدی، وزیر دفاع وقت، اطلاع داده بودند که رئیس جمهوری قصد بازدید از وزارتخانه و گفت‌‌وگو با وزیر را دارد. 

شب پیش از آن، شنبه‌شب، در نشستی که در ارگ انجام گرفته بود، طبق توافقی که حاضران در مجلس از آن صحبت می کنند، با توجه به پیشروی طالبان و با توجه به آنکه طالبان حاضر به گفتگو با رئیس جمهورغنی نبودند، بزرگان و وزیران از رئیس جمهوری خواستند که وی کاری کند. اشرف غنی وعده داد که از مقام خود کناره‌گیری کند و هیاتی را برای مذاکره با طالبان برای تشکیل دولت انتقالی به قطر بفرستد. این پیام به طالبان فرستاده شد وطالبان منتظر سفر هیاتی از کابل به دوحه در روز دوشنبه بودند تا درباره تشکیل دولت جدید با دکتر عبدالله عبدالله و حامد کرزی مذاکره کنند. 

اما روز یکشنبه اتفاق دیگری افتاد. یک نفر از میان اعضای گارد ویژه محافظان ریاست جمهوری، از ارگ با ژنرال بسم‌الله محمدی تماس گرفت و اطلاع داد که رئیس جمهوری در حدود ۱۵ دقیقه پیشتر از آن تماس، سوار بر هلیکوپتری به همراه نزدیکان خود از ارگ خارج شده است. 

اشرف غنی گفت فرار از افغانستان دشوارترین تصمیم زندگی‎‌اش بود، چون زندگی کاری‌اش را ویران و ارزش‌هایش را لگدمال کرد. با این‌ حال، آقای غنی افزود تصمیم فرار از افغانستان پس‌ از آن گرفته شد که گروه طالبان برخلاف تعهدشان که گفته بودند وارد کابل نمی‌شوند، به بخش‌هایی از شهر کابل وارد شدند. او به شبکه حقانی اشاره کرد که در آن روز، زودتر از بقیه جریان‌های داخلی طالبان وارد شهر کابل شده بود. غنی گفت ممکن بود در روز ۱۵ اوت، درگیری خونباری در کابل راه بیفتد، اتفاقی که در دهه ۱۹۹۰ افتاد و کابل در اثر جنگ میان مجاهدین به مخروبه‌ای تبدیل شد.

فروپاشی نتیجه اعتماد به شرکای بین‌المللی بود

اشرف غنی در بخش دیگری از گفت‌و‌گو با ژنرال نیک کارتر، درباره عوامل فروپاشی دولت پیشین افغانستان گفت آمریکا در مذاکره با طالبان، دولت افغانستان را کنار گذاشت و به همین دلیل، طالبان حاضر نشد با دولت افغانستان در‌باره صلح و آتش‌بس گفت‌و‌گو و توافق کند. اشرف غنی در مورد فروپاشی سریع دولت پیشین افغانستان گفت: «فروپاشی نتیجه اعتماد به شرکای بین‌المللی از جمله آمریکا بود؛ در مورد من کاملا سیاه‌نمایی کردند. به ما فرصت ندادند که با طالبان بنشینیم، خلیل‌زاد با طالبان نشست و این برای آمریکایی‌ها مسئله شد، ما را کنار گذاشتند.»

آقای غنی گفت در فوریه ۲۰۲۰، زمانی که توافق‌نامه صلح میان آمریکا و طالبان در قطر امضا شد، ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو، و مارک اسپر، وزیر دفاع پیشین آمریکا، به کابل آمدند. به گفته غنی، وزیر دفاع پیشین آمریکا گفت توافق‌نامه صلح میان طالبان و آمریکایی‌ها مشروط است و اگر طالبان به تعهداتشان عمل نکنند، آمریکا توافق‌نامه را لغو می‌کند. غنی گفت که در آن توافق‌نامه، آمریکایی‌ها یک‌جانبه با طالبان توافق کردند که زندانیان طالبان آزاد شوند و تعهد داده شده بود که با این کار زمینه مذاکره میان طالبان و دولت پیشین افغانستان تسهیل شود.

اشرف غنی در مورد اینکه آیا با توافق‌نامه طالبان و آمریکا و آزادی ۵۰۰۰ زندانی طالب موافق بود یا خیر، گفت: «ما آن را رد کردیم. چون من تکلیفم را انجام داده بودم و تفاهم‌نامه صلح را مطالعه کرده بودم و غیر از موضوع آتش‌بس همه‌جانبه و دائمی، آنچه آقای اسپر، وزیر دفاع آمریکا، و دبیرکل ناتو آن را تکرار کرده بودند بدون مشورت با ما صورت گرفت و آمریکا یک‌جانبه تعهد داد که باقی زندانیان طالبان را هم در سه ماه بعد، از زندان آزاد کند. ضرب‌الاجلی هشدارآمیز صادر شد، اینکه ما باید آزادشان می‌کردیم. تعدادشان اول چند صد نفر بود، بعد به ۱۰۰۰ رسید و بعدا اصرار کردند که تمام‌ ۵۰۰۰ نفر آزاد شوند.»

حاضرم در تحقیق از من، از دستگاه دروغ‌سنج استفاده شود

اشرف غنی ادعاهای مطرح‌شده درباره او و انتقال پول نقد به خارج از افغانستان را رد کرد و گفت از گفته‌های جان ساپکو، بازرس ویژه آمریکا برای بازسازی افغانستان، که گفت در این مورد تحقیق خواهد کرد، استقبال می‌کند. اشرف غنی گفت: «می‌خواهم تاکید کنم که هیچ پولی را از کشور خارج نکرده‌ام. بالگردها و اولین مقصد ما در دسترس همه بود. به‌محض اینکه این ادعاها مطرح شد، پیشنهاد کردم که سازمان ملل یا یک‌ نهاد بازرسی‌کننده دیگر تحقیق در این‌باره را انجام دهد. شیوه زندگی من برای همه معلوم است. من با پول چه می‌خواستم بکنم؟ این اتهام‌ها را روسیه مطرح کرد و بعد منتشر شد. مجبور بودم خودم را قربانی کنم تا کابل را نجات دهم. آنچه اتفاق افتاد یک کودتای خشن بود، نه یک توافق سیاسی یا ‌روندی سیاسی که مردم در آن مشارکت داشته باشند.»

اشرف غنی اذعان کرد که برای هر نوع تحقیق درزمینه روشن شدن این اتهام‌ که پول نقد از افغانستان خارج کرده است، حتی با استفاده از دستگاه دروغ‌سنج، آماده است.

قبل از ظهر ۱۵ اوت، زمانی که طالبان تا ورودی شهر کابل پیشروی کردند، اشرف غنی با ۵۰ تن از نزدیکانش، افغانستان را ترک کرد. پخش خبر فرار اشرف غنی و نزدیکانش باعث فروپاشی سریع دولت و ورود سیل‌آسای جنگجویان طالبان به شهر کابل شد.