در حفاری‌های باستان‌شناسی اسپانیا شواهد جراحی‌های اولیه روی گوش انسان بر استخوان جمجمه‌ای به قدمت ۵۳۰۰ سال دیده شد.

پژوهشگران و محققان دانشگاه «والادولید» اسپانیا روی این جمجمه که در سال ۲۰۱۸ در «دولمن» در «آل پندونیس» کشف شد، مطالعه کرده‌اند. این محل در نزدیکی شهر «بورگوس» قرار دارد که به اعتقاد باستان‌شناسان یکی از نخستین اماکن دفن اجساد بوده است. 

این گزارش که هفته گذشته در نشریه «ساینتیفیک ریپورتز» (Scientific Reports) منتشر شد می‌گوید در این جمجمه دو حفره متقارن روی استخوان‌های ماستوئید که درست پشت هر گوش قرار دارد، دیده شده است.  

این استخوان‌ها سلول‌های هوایی ماستوئید دارند که تصور می‌شود از ساختار ظریف گوش حفاظت و فشار داخل آن‌ها را تنظیم می‌کنند. این سلول‌ها همچنین وظیفه حفاظت از استخوان گیجگاه در مقابل ضربه را دارند.

دانشمندان شواهدی یافته‌اند که نشان می‌دهد روی این جمجمه احتمالا عمل جراحی برداشتن سلول‌های هوایی ماستوئیدی انجام شده است تا درد ناشی از التهاب این فرد ماقبل تاریخ را کم کند.

جای بریدگی در یک سوی گوش چپ حاکی از عمل جراحی روی این فرد است که احتمال دارد زنی میان ۳۵ تا ۵۰ ساله باشد. دانشمندان می‌گویند او دست‌کم چند ماه پس از جراحی زنده بوده است.

سرانجام! به قول معروف «ما بالاخره وضع حمل کردیم». امروز کار ما در @SciReports بارقه‌ای حاکی از «نخستین جراحی گوش روی جمجمه [کشف‌شده] از محل آل پندون است.»  

ـسونیا دیاز-ناوارو (@SoniaDiazNv) ۱۵ فوریه ۲۰۲۲

دانشمندان در این گزارش می‌افزایند: «افزون بر این، یافته‌های این گزارش نشان می‌دهد که این فرد پس از عمل جراحی روی هر دو گوش زنده مانده است.»

این جراحی احتمالا از نوع «ماستوئیداکتومی» و به هدف تمیز کردن بافت‌های چرکین پشت گوش بوده است. 

اگر این بیماری درمان نمی‌شد، عفونت به استخوان «ماستوئید» جمجمه که ساختاری شبیه به کندوی زنبورعسل است سرایت می‌کرد و به پر کردن و تخریب آن منجر می‌شد. 

این عارضه به پیچیدگی‌های جدی و گاه مرگبار ازجمله ناشنوایی، لخته شدن خون، مننژیت یا آبسه مغزی می‌انجامد.

دانشمندان در این گزارش می‌نویسند: «این عفونت‌ها اغلب با نفوذ باکتری یا دیگر پاتوژن‌ها (عوامل بیماری‌زا) در گوش میانی ایجاد می‌شود.»

آن‌ها می‌گویند که در دوره ماقبل تاریخ نشانه‌های تشخیص این بیماری خود را به شکل «یک غده متحرک و دردناک» نشان می‌داد.

آن‌ها می‌افزایند: «در این مورد، جراح ماقبل تاریخ محل عارضه را تشخیص داده که احتمالا با چشم غیرمسلح قابل رویت بوده است. با توجه به بازسازی هردو استخوان ماستوئید، جراح با موفقیت این عمل را انجام داده است.»

پژوهشگران می‌گویند پیش از کشف آنتی‌بیوتیک، جراحی «ماستوئیدکتومی» عملی نسبتا معمول برای درمان عفونت گوش میانی بود.

دانشمندان می‌افزایند که نخستین عمل جراحی «ماستوئیدکتومی» به قرن هفدهم بازمی‌گردد.

پژوهشگران خاطرنشان می‌کنند که این‌گونه عمل‌های جراحی را «یوهانس ریولانوس جوان» انجام می‌داد. نخستین شواهد «ماستوئیدکتومی» در جزیره تاسوس در دوره جنگ‌های «پروتو-بیزانس» مشاهده‌ شده است. 

باستان‌شناسان با توجه به مطالعات پیشین مبنی بر این‌که این محل حدود ۸۰۰ سال میان سال‌های ۳۸۰۰ و ۳۰۰۰ پیش از میلاد مسیح مورد استفاده بشر بوده، می‌گویند این کشف «قدیمی‌ترین جراحی گوش در تاریخ بشر است.»  

این پژوهش همچنین می‌گوید که در بخشی از جراحی، جمجمه بیمار همراه با «دردی ‌تحمل نشدنی» احتمالا با مته تیز و دوار سوراخ شده است.

پژوهشگران می‌گویند احتمال دارد این زن را [حین جراحی] دیگر افراد جامعه‌اش محکم گرفته‌اند یا برای تخفیف درد با مواد ماقبل تاریخ مثل تریاک یا هیوسیامین تخدیر کرده‌اند.  

اما باستان شناسان با اشاره به این‌که مشکل می‌توان دقیقا نوع ابزاری که برای برداشتن بافت استخوانی به‌کار رفته است را تعیین کرد، می‌گویند احتمال دارد این ابزار یک وسیله تیز و دوار باشد.