دیدن یا حتی شنیدن اینکه کسی خمیازه می‌کشد، می‌تواند باعث شود شما هم خمیازه بکشید. این پدیده تنها مختص انسان‌ها هم نیست و برخی حیوانات نیز خمیازه مسری را تجربه می‌کنند.

اما چرا خمیازه مسری است؟

دکتر چارلز سوییت، روانپزشک و مشاور پزشکی، معتقد است برخی نورون‌ها در مغز به نام «نورون‌های آینه‌ای» ممکن است در خمیازه مسری نقش داشته باشند. نورون‌های آینه‌ای به حرکاتی که ما در دیگران مشاهده می‌کنیم، پاسخ می‌دهند. او به لایوساینس می‌گوید: «وقتی شما کسی را می‌بینید که خمیازه می‌کشد، آن نورون‌ها فعال می‌شوند.» 

تحقیقات همچنین نشان داده‌اند که بیشتر احتمال دارد انسان‌ها و حیوانات در پاسخ به خمیازه‌های افرادی که آن‌ها را می‌شناسند‌‌ــ‌‌ نسبت به غریبه‌ها‌ــ خمیازه بکشند. به عنوان مثال، در یک مطالعه در سال ۲۰۱۳، سگ‌ها بیشتر زمانی که صاحبشان را در حال خمیازه کشیدن دیدند، آن‌ها هم خمیازه کشیدند و این وقتی یک غریبه را دیدند که خمیازه می‌کشد، کمتر تکرار شد. 

به گفته آندرو گالاپ، استاد رفتارشناسی دانشگاه جانز هاپکینز، این الگو را که به «سوگیری آشنایی» معروف است، احتمالا سوگیری‌های توجهی هدایت می‌کنند، زیرا افراد به طور طبیعی به افرادی که در حلقه ارتباطات اجتماعی آن‌ها قرار دارند، توجه بیشتری دارند.

گالوپ می‌افزاید که یک فرضیه هم این است که خمیازه مسری تکامل یافته است تا شناسایی تهدیدها در درون گروه‌ها را افزایش دهد. مطالعه‌ای که سال ۲۰۰۷ در نشریه «روانشناسی تکاملی» (Evolutionary Psychology) منتشر شد، نشان می‌دهد که او و همکارانش متوجه شدند خمیازه به خنک شدن مغز کمک می‌کند و این اثر خنک‌کنندگی می‌تواند باعث بهبود هوشیاری و پردازش ذهنی بهتر فردی که خمیازه‌ می‌کشد، بشود. بنابراین اگر خمیازه در یک گروه پخش شود، ممکن است به افزایش آگاهی از تهدیدها در آن گروه کمک کند. 

تحقیقات اخیر گالوپ روی انسان‌ها نشان داد که تنها دیدن اینکه دیگران خمیازه می‌کشند، می‌تواند توانایی فرد را در شناسایی تهدیدها تقویت کند. آنچه ایده‌ افزایش سطح هوشیاری در گروه از طریق خمیازه مسری را تقویت می‌کند.

فرضیه دیگر این است که خمیازه مسری تکامل یافت تا گروه‌ها را هماهنگ نگه دارد. خمیازه‌ها برآمده از ریتم طبیعی ساعت بدن‌اند و اغلب سیگنال‌هایی برای گذار بین فعالیت‌ها محسوب می‌شوند. بنابراین زمانی که خمیازه در یک گروه پخش می‌شود، ممکن است به هماهنگ‌سازی الگوهای رفتاری و فعالیت‌ها کمک کند.

این فرضیه طی یک مطالعه روی شیرهای آفریقایی قوت گرفت. محققان خمیازه‌های ۱۹ شیر را در دو گروه اجتماعی مشاهده و ارتباط بین انتشار خمیازه و هم‌زمانی حرکتی‌ را ردیابی کردند. نتایج شگفت‌انگیز بود: شیرهایی که خمیازه یک شیر دیگر به آن‌ها سرایت کرد، نسبت به شیرهایی که خمیازه شیر دیگر بر آن‌ها اثری نگذاشت، ۱۱ برابر بیشتر احتمال داشت که حرکات شیر اول را تقلید کنند.

البته همه افراد به طور یکسان در برابر خمیازه مسری اثرپذیر نیستند. چنانچه در مطالعات کنترل‌شده، حدود ۴۰ تا ۶۰ درصد داوطلبان در پاسخ به دیدن خمیازه یک نفر در ویدیو، خمیازه کشیدند.

یک سوال کلیدی در تحقیق هم این بود که آیا خمیازه مسری به همدلی مرتبط است یا خیر. گالوی دراین‌باره گفت: «چندین مطالعه انجام شد، اما نتایج متفاوت بودند. برخی مطالعات این ارتباطات را پیدا کرده‌اند اما برخی دیگر نتواستند چنین رابطه‌ای را نشان دهند.»

تحقیقات اولیه نشان داده بود که کودکان مبتلا به اوتیسم نسبت به کودکانی که اوتیسم ندارند، کمتر احتمال دارد به طور مسری خمیازه بکشند، اما یک مطالعه نشان داد زمانی که از شرکت‌کنندگان خواسته شد به طور خاص بر محرک خمیازه تمرکز کنند، این تفاوت از بین رفت. گالوپ توضیح می‌دهد که این مورد نشان می‌دهد «توجه» نیز در انتشار خمیازه نقش کلیدی دارد.

یکی از کشف‌های ثابت در تحقیقات هم ارتباط منفی بین خمیازه مسری و روان‌پریشی است. یعنی افرادی که در آزمون ویژگی‌های روان‌پریشی امتیاز بالاتری می‌گیرند، معمولا به خمیازه مسری کمتر حساس‌اند.

دکتر چارلز سوییت می‌گوید: «نتیجه اینکه خمیازه مسری کمتر به خستگی مربوط می‌شود و بیشتر در ارتباطات بین افراد ریشه دارد. در واقع این یک تکنیک بی‌صدای مغز شما برای هماهنگ شدن با افراد (و گاه حیوان خانگی) اطراف شما است.»