پرتاب حیرت‌انگیز کاوشگر امید (Hope Probe) به فضا، فضاپیمایی به اندازه یک خودرو که برای مریخ تنظیم شده است، لحظه‌ای کلیدی در تاریخ پرواز فضایی عرب بود.

با وجود اینکه سازمان فضایی امارات متحده عربی (یوای‌ئی‌اس‌ای) تنها هفت سال است که تاسیس شده، موفقیت این ماموریت امارات متحده عربی را به اولین کشور عربی و پنجمین کشور روی کره زمین تبدیل کرد که به سیاره سرخ رسید و دومین کشوری شد که در اولین تلاش خود به مدار مریخ رسید.

موفقیت این ماموریت امارات متحده عربی را به سمت اهداف بزرگ‌تری سوق داد. در سال ۲۰۲۸، یک ماموریت بین‌سیاره‌ای جدید اماراتی قبل از سفر به کمربند سیارکی که در ۴۴۸ میلیون کیلومتری خورشید ما قرار دارد، به نزدیک‌ترین فاصله با زهره خواهد رسید.

این ماموریت‌ها در راستای کشف ستارگان، فرصت‌های جدیدی را برای بشریت فراهم می‌کند، اما مزایای آن برای امارات متحده عربی، به طور خاص، دوچندان است: ایده‌آلیسم اکتشاف‌های فضایی برای جذب کسب‌وکار بیشتر به امارات متحده عربی بستری مناسب می‌دهد؛ در حالی که زمینی‌سازی سیاره سرخ می‌تواند به شکوفایی فناوری منجر شود و بیابانی را که این کشور بر آن بنا شده است، متحول کند.

 یوای‌ئی‌اس‌ای مانند سایر سازمان‌های فضایی نیست. ناسا در سال ۱۹۵۳ برای رقابت با «کوزموچسکایا پروگراما اس‌اس‌اس‌آر» (Kosmicheskaya SSSR)، برنامه فضایی شوروی که در سال ۱۹۹۲ رسما به روسکوزموس (سازمان فضایی فدرال روسیه) تبدیل شد، تاسیس شد.  نبرد دو ملت سر کیهان در طول جنگ سرد بر همگان شناخته شد، اما در دل گرمای بیابان، شهرهایی مثل دبی همچنان در حال توسعه بودند- که اولین شرکت تلفن و اولین هتل خود را تازه در سال ۱۹۵۹ تاسیس کرد.  

در دهه ۱۹۶۰، با کشف ذخایر نفت بود که همه‌چیز تغییر کرد. تا سال ۱۹۷۵، جمعیت این شهر ۳۰۰ درصد افزایش یافت و در نهایت به کلان‌شهری که امروز می‌شناسیم، بدل شد. با این حال، عصر طلای سیاه تا ابد ادامه ندارد. تغییرات اقلیمی نتیجه سال‌ها وابستگی به سوخت‌های فسیلی، ما را مجبور می‌کند که یا شیوه مصرف انرژی را تغییر دهیم یا بمیریم.

امارات متحده عربی که از نشانه‌های وخامت اوضاع آگاه است، اکنون می‌خواهد به اقتصادش تنوع دهد و پیشگامان عصر جدید فضایی با مالکیت خصوصی را فرصتی کلیدی می‌بیند. رویاهای بلند کشف فضا و بازاریابی نرم سرمایه‌داری جهانی به خوبی در کنار هم قرار می‌گیرند.

با این حال، امارات متحده عربی برای تشویق کسب‌وکارها به سرمایه‌گذاری در فضا به رویایی برای فروش نیاز دارد: یکی را در چیزی پیدا کرد که نامش را مریخ ۲۱۱۷ گذاشت. این برنامه که در سال ۲۰۱۷ اعلام شد، ادعا می‌کند انسان در یک قرن آینده در مریخ محیط‌های قابل سکونت و ۶۰ هزار جامعه انسانی قوی خواهد داشت.    

عمر العلما، وزیر هوش مصنوعی و دورکاری امارات متحده عربی، به ایندیپندنت گفت: «اگر قرار است خواب مریخ را ببینیم، بهتر است خواب معمولی نبینیم، بیایید رویاهای بزرگ داشته باشیم تا اگر به ۱۰ درصد آن رسیدیم، بسیار تاثیرگذار باشد، بسیاری از آینده‌پژوهان و بسیاری از پژوهش‌ها ثابت می‌کنند که اقتصاد آینده قرار است اقتصاد فضا باشد که اقتصادی چند تریلیون دلاری است و به ما امکان دسترسی به منابع می‌دهد... ما می‌دانیم که باید در مقطعی از زمان در آن نقش داشته باشیم. چرا الان شروع نکنیم؟»

فلسفه یوای‌ئی‌اس‌ای مثل اسپیس‌اکس و بلو اوریجین ممکن است در شعار ننگین مارک زاکربرگ، بنیان‌گذار فیس‌بوک، یعنی «سریع حرکت کنید و چیزها را بشکنید» خلاصه شود. عمران شرف، مدیر پروژه ماموریت مریخ امارات، به یاد می‌آورد که هنگام ساخت کاوشگر امید، شیخ محمد بن زاید بن سلطان آل نهیان الزامات خاصی ارائه کرد؛ باید پیش از دسامبر ۲۰۲۱ به مریخ می‌رسید، باید با ۲۰۰ میلیون دلار ساخته می‌شد و باید در شش سال تکمیل می‌شد.

در مقابل، کشورهای دیگر معمولا این ماموریت‌ها را در مدت ۱۰ تا ۱۲ سال، با صرف بودجه بیشتر و با تجربه‌ای بسیار بیشتر در ارسال فضاپیما به مریخ به سرانجام می‌رسانند.

شرط آخری هم وجود داشت. شرف می‌گوید که به او گفتند کار او «رساندن ماموریت به اطراف مریخ نیست»؛ کار او «هدایت تغییر تحول‌آفرینی است که مایل‌ایم در بخش‌های مختلف آن را شاهد باشیم؛ (تغییری) که برای آینده امارات متحده عربی حیاتی و اساسی‌ است... توانمندی‌های علمی و فنی برای رسیدگی به این چالش‌های [اقتصادی].»

از این منظر ساده است که علاقه امارات متحده عربی به فضا را عمدتا اقتصادی تلقی کرد. شرف می‌گوید: «راهبرد مریخ ۲۱۱۷ بیشتر درباره رسیدگی به چالش‌هایی است که روی زمین داریم؛ به ویژه در امارات متحده عربی. ما درباره امنیت آب، امنیت غذا و امنیت انرژی حرف می‌زنیم. اگر انسانی داریم که آنجا زندگی می‌کند، در آن شرایط ناسازگار، بسیاری از آن فناوری‌ها هست که می‌توان در واقع از آن‌ها برای حل چالش‌های روی زمین به ویژه در بیابان استفاده کرد.»

با این حال جدول زمانی این تلاش‌ها آنقدر دقیق نیست. شرف گفت: «نمی‌توانید بیایید و بگویید [تا این تاریخ] به این کشف می‌رسم، بسیار دشوار است. می‌توان روندهای خاصی را پیش‌بینی کرد و روی آن‌ها حساب کرد، اما بسیار دقیق بودن کاری بسیار دشوار است.» این فقدان قطعیت یادآور ایلان ماسک است که پیش‌بینی کرد اوایل سال ۲۰۲۴ روی مریخ فرود می‌آید، بعد اصلاح کرد و گفت تا ۲۰۲۶ و حالا تاریخ احتمالی ۲۰۲۹ را پیشنهاد می‌کند.

وب‌سایت تبلیغاتی امارات متحده عربی برای این ماموریت قاطع‌تر است. این وب‌سایت پیش‌بینی می‌کند که ربات‌ها شهر را می‌سازند و اولین انسان‌ها تا سال ۲۰۳۷ روی مریخ فرود می‌آیند، اولین سکونتگاه‌ تا سال ۲۰۳۹ کامل می‌شود و اولین ساختمان صرفا با استفاده از مصالح مریخ تا سال ۲۰۶۴ ساخته می‌شود. سایر کارشناسان در این مورد تردید دارند. وقتی ایندیپندنت از جاناتان مک داول، ستاره‌شناس مرکز اخترفیزیک، پرسید پیش‌بینی‌ او درباره این پروژه چیست، گفت: «این واقعا فراتر از افق زمانی من است؛ فکر می‌کنم یک نویسنده علمی تخیلی لازم دارید.»

اما معیار موفقیت میزان نزدیک شدن انسان به ستاره‌ها نیست؛ بلکه کسب‌وکارهایی است که برای این حرکت جدید به فضا به دبی می‌آیند و عرب‌های جوانی که برای ایجاد کسب‌وکار خود الهام می‌گیرند.

شرف می‌گوید: «با ماموریت زهره و کمربند سیارکی، موفقیت از آن استارتاپ‌ها خواهد بود. استارتاپ‌های زیادی می‌توانند کار کنند و ظرفیت بخش خصوصی افزایش یابد. ما ایلان ماسک آینده را برای امارات متحده عربی می‌خواهیم، بیل گیتس آینده را می‌خواهیم، [وارن] بافت آینده را می‌خواهیم.»

این تنها نگرش امارات عربی متحده نیست. در بریتانیا که از سال ۱۹۷۱ به‌ طور مستقل ماهواره‌ای پرتاب نکرده، صنعت فضایی از سال ۲۰۱۰ تاکنون، ۳۰۰ درصد افزایش یافته است و هر سال حدود ۱۵ میلیارد پوند تولید می‌کند. ارزش بازار ماهواره‌های کوچک جهانی به تنهایی حدود ۴۰۰ میلیارد پوند است و بریتانیا قصد دارد تا پایان این دهه، ۱۰ درصد از این بازار را در اختیار بگیرد.

امارات متحده عربی حس می‌کند که فضا ادامه منطقی بعدی برای کشوری است که بومیانش تاجر و صنعتگر بوده‌اند و افق بعدی که به سمتش می‌روند، در یک کشتی‌ است که به سمت بالا حرکت می‌کند. اگر این کشور محیطی تا این حد مشابه مریخ نداشت و درعوض سرد و مرطوب بود، هم همین رویکرد را اتخاذ می‌کرد؟ شرف می‌گوید: «من فکر می‌کنم رویکردمان متفاوت می‌شد؛ چون اولویت‌هایمان فرق می‌کرد و وقتی اولویت‌ها فرق کند، بودجه‌ها نیز فرق می‌کند.»

با این حال، در پس هر آرمانگرایی آینده‌ای بین‌ستاره‌ای برای بشر، جنبه‌های عملی کار که برای خلق آن لازم است، وجود دارد. در قالب نظری، هر فرد و استارتاپی روی زمین به هوای قابل تنفس، آب در دسترس، غذای مغذی و اقتصاد جهانی برای حمایت دسترسی دارد. اما در واقعیت، نزدیک به ۲/۳۷ میلیارد نفر به غذای کافی دسترسی ندارند، ۲.۲ میلیارد نفر از خدمات آب آشامیدنی سالم محروم‌اند و بیش از ۷۰۰ میلیون نفر، ۱۰ درصد جمعیت جهان، در فقر به سر می‌برند.

به‌ویژه در امارات متحده عربی که اکسپو چند میلیارد دلاری ۲۰۲۰ آمادگی این کشور را برای جذب گردشگران و سرمایه‌گذاران جهانی اعلام کرد، به دلیل استثمار وسیع کارگری و تبعیض نژادی انتقاد شد؛ چیزی که این کشور سال‌ها است با آن دست‌و‌پنجه نرم کرده است.

یک کارگر هندی ناشناس به اکویدرم، گروه حقوق بشر مستقر در لندن، گفت: «رفتار آن‌ها با کارکنان مثل برده است؛ منظورم برده‌داری امروزی است.» دولت چنین اتهام‌هایی را رد کرده است.

ساخت یک کارناوال عظیم مثل اکسپو ۲۰۲۰ در مقایسه با چالش شکل دادن کل یک سیاره دیگر بسیار ناچیز است. ماسک گفت: «بازارگرمی برای رفتن به مریخ این است که قرار است کاری پیچیده، خطرناک، دشوار و بسیار سخت باشد و ممکن است بمیرید. این بازارگرمی است. امیدوارم از آن خوشتان بیاید.» با این حال برای بسیاری از افراد، این هنوز بازار گرمی برای زندگی روی زمین است و آدم‌ها در مقابل چیزی عقب‌نشینی کرده‌اند که آن را گشت‌وگذار افراد فوق ثروتمند می‌دانند؛ در حالی که مردم عادی هنوز برای تامین هزینه‌های اولیه زندگی دچار مشکل‌اند.

استدلال متقابل آن است که یک موج بلند همه کشتی‌ها را بالا می‌برد. العلما می‌گوید: «من مقاله بسیار جالبی خواندم که می‌گوید امروز یک فرد طبقه متوسط هر جای زمین که باشد از جان دی.راکفلر در اوج زندگی‌ خود به‌مراتب بهتر زندگی می‌کند... او برای اینکه در زمستان هندوانه بخورد، حاضر بود جانش را بدهد.»

«امروز می‌توانیم از چیزهایی لذت ببریم که برای او رویا بود. آینده همیشه بهتر از گذشته است. این شکاف چیزی است که نتیجه سرمایه‌داری است.»

مشابه همین موضوع، اولین خط هوایی مسافربری تا سال ۱۹۱۴ راه اندازی نشده بود؛ اما اکنون سالانه ده‌ها میلیون پرواز در سال انجام می‌شود. اگر مردم به قدر کافی منتظر بمانند، ممکن است سفرهای فضایی که فعلا به افراد ثروتمند و قدرتمند محدود است، به همین ترتیب بیشتر رواج بیابد.  

اما شاید مجبور شوند خیلی منتظر بمانند. استاندارد زندگی در بریتانیا با بیشترین سقوط از دهه ۱۹۵۰ مواجه شد و سهم ثروت جهانی متعلق به میلیاردرها از سال ۱۹۹۵، از یک درصد به بالای سه درصد رسید. در (عصر) صنعت فضایی و جهانی با همکاری‌های بین‌المللی، دولت‌ها هنوزنتوانسته‌اند بحران جهانی مثل زباله‌های فضایی را که خطر گیرافتادن در این سیاره را به دنبال دارد، حل کنند و قانون سرزمین‌های دیگر هم ممکن است افتادن در همان دام‌های موجود در زمین باشد. درباره موج بالارونده باید گفت تنها در صورتی می‌توانید از آن جان سالم به در ببرید که یا کشتی داشته باشید، یا سفینه فضایی.