کند شدن سرعت و افزایش قیمت بسته‌های اینترنت کارهایی‌اند که گفته می‌شود برای مدیریت فضای مجازی «رها شده» از نظر علی خامنه‌ای، طی ماه‌های اخیر در ایران اجرایی شد‌ه‌اند.

در حالی که شرکت مخابرات هرگونه افزایش قیمت بسته‌های اینترنت را رد می‌کند، قیمت اینترنت در ایران چند نوبت طی یک سال گذشته از جمله هفته اخیر، افزایش یافت. کاربران رسانه‌های اجتماعی هم از افزایش تا ۱۰۰ درصدی قیمت بسته‌های اینترنت خانگی شرکت‌های مختلف خبر می‌دهند.

وقتی به سراغ سایت‌های شرکت‌های خدمات‌دهنده اینترنت در ایران می‌رویم، متوجه می‌شویم که اکثر این شرکت‌ها از جمله شاتل و مخابرات ایران، مبلغ اینترنت را از هر گیگابایت دو هزار تومان به چهارهزار تومان افزایش داده‌اند و بر مبنای همین الگو، باقی بسته‌های کوتاه‌مدت و درازمدت خود را با قیمت‌های جدید ارائه می‌دهند. البته شرکت مخابرات اعلام کرده که قیمت مصوب بسته‌های اینترنت مخابرات همان نرخ مصوب سال ۱۳۹۶ است؛ ادعایی عجیب که کاربران اینترنت را به خشم آورده است.

با این حال، ماجرای افزایش قیمت موضوعی مربوط به روزهای اخیر نیست. طی یک سال گذشته، بیشتر شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنت در روندی پله‌پله قیمت‌ها را به میزان چشمگیری افزایش داده‌اند؛ به طوری که اگر شما از بسته‌های یک‌ماهه این شرکت‌ها استفاده کرده باشید، در هر بار تمدید اشتراک، با افزایش قیمت پنج تا ۲۰ درصدی مواجه بوده‌اید؛ شرکت‌هایی که اپراتورهای فروش آن‌ها نیز با هشدار درباره گران‌تر شدن بسته‌ها در ماه‌های بعد، به شما پیشنهاد می‌دهند اشتراک درازمدت شش‌ ماهه تا یک‌ ساله انتخاب کنید.

از سال ۱۴۰۰ که رهبر جمهوری اسلامی ایران با لحنی تند، مدیران و مسئولان دولتی را به اهمال در کنترل فضای مجازی متهم کرد، طرح مشترک مجلس، دولت جدید و همین‌طور سپاه پاسداران اجرای طرح اینترنت ملی و شبکه ملی اطلاعات بود که تحت پوشش آن، سرعت اینترنت در ایران به‌شدت کاهش‌ یافت و خدمات اینترنت گران شد.

حالا هم این افزایش قیمت برای استفاده از فضای مجازی را باید در دل این برنامه و طرح صیانت دید؛ چرا که در این طرح، یکی از راهکارهای مدیریت فضای مجازی از نظر متولیان برای حرکت به سمت اجرایی‌شدن اینترنت ملی، استفاده از الگوی افزایش قیمت برای پهنای باند خارجی و کاهش سرعت است.

روند مدیریت فضای مجازی در یک سال اخیر هم نشان می‌دهد که از همان زمان آغاز تلاش برای تصویب و عملیاتی شدن طرح صیانت در مجلس، کاهش سرعت، اختلال و افزایش فیلترینگ و از کار افتادن بخش زیادی از فیلترشکن‌ها سرعت گرفته است. وقتی هم با پشتیبانی یکی از این شرکت‌ها درباره وضعیت فعلی صحبت کردیم، مشکلات اختلال در سرعت را تلویحا به مانورهای مربوط به طرح صیانت مرتبط دانستند.

حالا در حالی‌ که طرح صیانت «چراغ خاموش» تصویب و بعد با انتقادهای گسترده در ایران مواجه شد، در روزهای اخیر برخی نمایندگان از برگشت دادن آن برای بررسی مجدد در مجلس خبر داده‌اند. اما در عین‌ حال به نظر می‌آید برنامه‌های صیانت  به صورت گام‌به‌گام و با تکنولوژی چینی و روش روسی در حال اجرا است.

جلال رشیدی کوچی، نماینده مرودشت، ارسنجان و پاسارگاد در مجلس، ۱۴ فروردین درباره برگشت طرح صیانت اعلام کرد که درخواست ۱۸۵ نماینده مجلس مبنی بر بازگرداندن طرح صیانت از کمیسیون مشترک به صحن علنی مجلس به هیئت‌رئیسه ارائه خواهد شد.

اینترنت و فضای مجازی چون استخوانی در گلوی حکومت است و از سویی، آخرین مسیر برای مطالبه گری مدنی در ایران به‌حساب می‌آید.

در اواخر دولت حسن روحانی نیز وقتی افزایش ناگهانی قیمت بسته‌های اینترنت حاشیه‌ساز شد، وزیر ارتباطات دستور بازگشت قیمت‌ها به قبل و پرداخت خسارت به کاربران را صادر کرد. اتفاقی که اگرچه کاهش نسبی قیمت‌ها را رقم زد، بازهم کاربران با افزایش قیمت اینترنت در بسته‌های خریداری شده مواجه بودند.

از دیگر مواردی که کاربران فضای مجازی در ایران با آن مواجه‌اند، اتمام حجم بسته‌ها زودتر از روند معمول است که به گفته شرکت‌های خدمات اینترنت، به دلیل افزایش استفاده از فیلترشکن و سایت‌ها و اپلیکیشن‌های مستقر بر پهنای باند خارجی است.

در حالی‌ که ابراهیم رئیسی به اولین سالگرد پیروزی در انتخابات نزدیک می‌شود، وعده اینترنت با کیفیت و ارزانی که داده بود، مثل بسیاری دیگر از وعده‌هایش رنگ‌باخته و به برنامه‌ای مدون و روشن برای محدود کردن دسترسی شهروندان به اینترنتی مبدل شده است که آزاد بودن آن منتقدانی مانند سید احمد علم‌الهدی، پدر همسرش، دارد.

اگر افزایش قیمت‌های اخیر را در کنار اختلال گسترده و کندی فرسایشی سرعت اینترنت بگذاریم، به نظر می‌رسد باید منتظر باشیم تا در گام بعدی، فیلترینگ گسترده‌تر و محدود شدن بیشتر فیلترشکن‌ها را نیز شاهد باشیم.

نگاهی به آمار استفاده شهروندان ایرانی از اینترنت در کنار اهداف نهایی محدود کردن استفاده از فضای مجازی در ایران روشنگر این است که طرح صیانت و برنامه‌های مشابه آن بیش از هر چیز برای افزایش سطح کنترل امنیتی بر افکار عمومی در شرایطی است که تنگنای قوانین شرعی و مشکلات اقتصادی هر روز زندگی شهروندان را بیش از گذشته سخت می‌کنند.

از سویی هر چقدر احتمال وقوع اعتراض‌های مردمی جدید و افشای ناکارآمدی و فساد اقتصادی در ایران از طریق رسانه‌های اجتماعی بیشتر می‌شود، نگرانی‌های انقلابیون در کنار رهبر جمهوری اسلامی برای محدود کردن شدن سریع‌تر فضای مجازی نیز بیشتر می‌شود.