قبل از ظهر روز دوشنبه، ۲۹ فروردین، ده گلوله موشک نوع کاتیوشا را که گونه‌ای از راکت‌انداز چندتایی است، از ناحیه «سر چاه» در شهرک تجارتی و بندری حیرتان در بلخ و از کنار رود آمو، به سمت خاک ازبکستان شلیک شد.

طالبان ابتدا شلیک این موشک‌ها را به خاک ازبکستان رد کردند، اما شامگاه دوشنبه، گروه تروریستی داعش خراسان، با پخش ویدیویی از صحنه شلیک موشک‌ها، مسئولیت این حمله را به عهده گرفت و هدف حمله را نیروهای مرزی ازبکستان دانست. در پیامی که داعش خراسان در این زمینه منتشر کرد، آمده است که یک عضو این گروه، ده موشک را برای هدف قرار دادن سربازان ازبکستانی، به‌سمت خاک آن کشور در شهر ترمذ شلیک کرد.

خبرگزاری اعماق، کانال خبری داعش عکس مرد جوانی را به‌عنوان عامل این حمله پخش کرد. اعماق هویت عامل این حمله را افشا نکرد، اما به‌دلیل این‌که بیشتر ساکنان حیرتان ازبک‌‌ها و ترکمن‌ها هستند و همچنین اعضای حرکت اسلامی ازبکستان از سال‌ها پیش به این‌سو در شمال افغانستان فعال‌اند، ممکن است این حمله کار تروریست‌های ازبکستانی یا هم‌پیمانان محلی آنان باشد.

بقایای حرکت اسلامی ازبکستان که تحت رهبری طاهر یولداش و جمعه نمنگانی، در ۱۹۹۶ و تحت حمایت ملا عمر و اسامه بن لادن تاسیس شد، هنوز در بخش‌هایی از شمال افغانستان حضور دارند.

حضور تروریست‌های ازبکستانی، تاجیکستانی، چچینی و شماری دیگر از تروریست‌های خارجی، در صفوف طالبان در استان‌های شمال افغانستان بارها تثبیت شده است. عزیز یولداش، فرزند طاهر یولداش، را که حرکت اسلامی ازبکستان را در سال‎‌‌های اخیر رهبری می‌کرد، در نوامبر سال ۲۰۲۰، در شهرستان غورماچ استان فاریاب، نیروهای ارتش دولت پیشین افغانستان به قتل رساندند.

بخشی از نیروهای حرکت اسلامی ازبکستان در سال ۲۰۱۷ و در پی تنش با طالبان، به گروه داعش ملحق شدند. در سال ۲۰۱۷، ننگرهار به‌عنوان کانون داعش خراسان، شاهد درگیری‌های شدیدی بود. در میانه‌ همین درگیری‌ها بود که ناتو، بزرگ‌ترین بمب غیر اتمی جهان موسوم به « مادر همه بمب‌ها» یا بمب مادر را در «مومند دره» شهرستان اچین در استان ننگرهار منفجر کرد.

ژنرال جان نیکلسون، فرمانده وقت نیروهای آمریکایی و ناتو در افغانستان، پرتاب این بمب را اقدامی در ادامه مبارزه با داعش خراسان و با هدف ضربه زدن به پناهگاه‌های این گروه دانست که در کوهستان‌های ننگرهار جابه‌جا شده‌ بودند.

در همان زمان، داعش خراسان متشکل از جنگجویان ازبکستانی و ازبک‌‌ها و ترکمن‌های ساکن استان‌های شمال، در شهرستان‌های قوش تپه و درزاب در استان جوزجان ظهور کرد. شبکه داعش خراسان در جوزجان، به سرعت قدرت گرفت و نبرد های پر تلفاتی را با طالبان به راه انداخت. در ماه ژوئیه ۲۰۱۸ و در نتیجه نبردی که میان داعش خراسان و طالبان، حدود بیست روز به طول انجامید، داعشی‌ها پناه‌گاه‌های شان را در قوش تپه و درزاب از دست دادند و به نیروهای امنیتی دولت پیشین افغانستان تسلیم شدند. طالبان از قرارگاه داعش در قوش تپه، ده‌ها تروریست ازبکستانی، تاجیکستانی، قراقستانی، قیرقیزستانی و چچینی را بازداشت کردند. بعد‌ها مشخص نشد که طالبان با این افراد چه کار کردند، اما گزارش‌هایی منتشر شدند که تروریست‌های خارجی مورد عفو قرار گرفته و دوباره به صفوف طالبان برای جنگ با  نیروهای دولت پیشین افغانستان بسیج شد‌ه‌اند.

پس از مهار داعش خراسان در جوزجان، طالبان از آن به عنوان دستاورد در زمنیه مهار داعش در شمال افغانستان یاد کرد و مدعی شد  که دشمنان آسیای مرکزی نابود شدند و دولت‌های همسایه افغانستان نگران داعش نباشند.

به دنبال آن، برخی از دولت‌های آسیای مرکزی از جمله ازبکستان، روابط نزدیک‌تری با طالبان برقرار نمود. در اوت ۲۰۱۹، هیئتی از دفتر سیاسی طالبان در قطر، به رهبری ملا عبدالغنی برادر، به تاشکند سفر کرد. وزارت خارجه ازبکستان، در این سفر از هیئت طالبان به گونه‌ای بی‌پیشینه استقبال کرد. عکس‌هایی که از جریان سفر هیئت طالبان به تاشکند پخش شد، آنان را دور میز غذا در حالی که برای شان موسیقی نواخته می‌شد نشان می‌داد. همچنین عبدالعزیز کاملوف وزیر خارجه ازبکستان، هدیه‌‎هایی به همه اعضای هئیت طالبان داد و از آنان در جایگاه یک هیئت رسمی استقبال کرد. این سفر هیئت طالبان به تاشکند، روابط میان این گروه و دولت ازبکستان را تقویت کرد.

به دلیل برقراری روابط نزدیک و همیق میان طالبان و دولت ازبکستان، زمانی که  دولت پیشین افغانستان در پانزدهم اوت سال ۲۰۲۱  فروپاشید، ازبکستان، از نخستین دولت‌هایی بود که به نحوی از بازگشت طالبان به قدرت ابراز خرسندی کرد. عبدالعزیز کاملوف وزیر خارجه ازبکستان در اوایل اکتبر به کابل رفت و با مقام‌های طالبان دیدار کرد. چندین تن از وزرای ازبکستان نیز در ماه‎های بعدی پی‌درپی به کابل سفر کردند و ضمن اعلام حمایت‌های مالی و کمک‌های بشردوستانه از افغانستان زیر سلطه طالبان، از تلاش برای آغاز پروژه‌های معدنی در افغانستان سخن گفتند.

در این میان یک هیئت طالبان به رهبری مولوی عبدالسلام حنفی معاون ازبک‌تبار نخست‌‎وزیر طالبان نیز به ازبکستان سفر کرد. منابع آگاه در آن زمان به ایندیپندنت فارسی گفتند، یکی از خواست‌های مهم دولت ازبکستان از طالبان، تسلیم‎‌ ساختن تروریست‌‎های ازبکستانی بود که در سفر مولوی حنفی به شهر ترمذ مطرح شد. هرچند دولت ازبکستان این خواست را در سفر هیئت طالبان در سال ۲۰۱۹ به تاشکند نیز مطرح کرده بود، اما تا کنون هیچ گامی از سوی طالبان در این زمینه برداشته نشده است.  

تماس دولت ازبکستان بیشتر با جناح طالبان قندهاری به رهبری ملا برادر برقرار است، در حالی که تروریست‌های خارجی از جمله اعضای حرکت اسلامی ازبکستان، تحت فرمان سراج‌الدین حقانی، رهبر شبکه حقانی هستند. سلطه شبکه حقانی بر تروریست‌های خارجی فعال در افغانستان باعث شده است، ازبکستان به هدفی که در دست‌یابی به اعضای حرکت اسلامی ازبکستان داشت، نرسد.

اعلام حضور داعش خراسان در چند قدمی خاک ازبکستان

فاصله میان ناحیه‌ای که موشک‌های کاتیوشا شلیک شدند و خاک ازبکستان،  حدود دو کیلومتر است. میان افغانستان و ازبکستان رود آمو قرار دارد و گلوله سلاح‌های ثقیل ممکن از عرض رود عبور کنند. هرچند گفته می‌شود، گلوله‌های شلیک شده به هدفی در خاک ازبکستان اصابت نکرده است، اما شلیک شدن ده گلوله از قلب یک شهرک تجارتی به سمت شهر مرزی ازبکستان، اعلام حضور قدرتمندانه گروه داعش خراسان در این ناحیه است.

اکنون که رهبران طالبان مدعی تامین امنیت سراسری در افغانستان و مهار گروه داعش در این کشور اند، داعش خراسان، اصلی‌ترین پیام خود را با شلیک ده موشک کاتیوشا، از کنار رود آمو به سمت شهر ترمذ ازبکستان به طالبان و دولت‌های آسیای مرکزی که دل به وعده‌های این گروه بسته‌اند فرستاد.

هرچند شیرزاد اسدوف، مسئول رسانه‌ای دفتر رئیس جمهوری ازبکستان، ادعای داعش خراسان در مورد حمله موشکی به خاک ازبکستان را رد کرد، اما منابع در شهرک بندری حیرتان می‌گویند، پس از شلیک موشک‌ها، طالبان عملیات گسترده‌ای برای دستگیری عامل حمله آغاز کردند، اما تا کنون به سرنخی در این زمینه دست نیافته‌اند. پیش از این، پنج‌شنبه، ۱۸ فروردین نیز تیراندازی به کارمندان ازبکستانی خط آهن حیرتان- مزارشریف، منجر به اخلال روند حمل و نقل میان افغانستان و ازبکستان گردید. طالبان آن حادثه را نیز انکار کردند، اما در پی آن، همه کارمندان ازبکستانی خط آهن، خاک افغانستان را ترک کردند و پس از یک روز، در مقابل اخذ تضمین‌های امنیتی به حیرتان برگشتند.

هرچند در یکی دو ماه اخیر، روابط میان دولت ازبکستان و گروه طالبان، به سردی گراییده و به آن گرمی روزهای نخست سلطه طالبان بر افغانستان نیست، اما به نظر می‌رسد، تا پیش از وقوع این حوادث، مقام‌های ازبکستان به وعده‌های طالبان در زمینه مهار تهدیدات به آسیای مرکزی دل بسته بودند.

یکی از پیام‌های واضح شلیک ده موشک کاتیوشا به خاک ازبکستان می‌تواند این باشد که افغانستان برخلاف ادعای طالبان، پایگاه ترویست‌های خارجی است و به تهدید باالقوه برای کشور های منطقه تبدیل شده است.

تشکیل واحد انتحاری «پانی پت» با پیام واضح جنگ علیه دولت هند در ننگرهار، تشکیل گردان انتحاری منصوری در بدخشان به هدف استقرار در مرز تاجیکستان، حمایت از جماعت انصارالله تاجیکستان و اجازه دادن به اعضای آن برای مستقر شدن در مرزهای تاجیکستان و همچنین حمایت از فعالیت اعضای حرکت اسلامی ازبکستان که دشمنان درجه یک دولت ازبکستان هستند، همه بیانگر تبدیل شدن افغانستان به پایگاه تروریزم بین‌المللی است. به اضافه این موارد، گزارش‌ها از افزایش فعالیت القاعده نیز در بخش‌هایی از افغانستان وجود دارد که در آخرین مورد، اواخر مارس، سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، در نشست وزرای خارجه کشورهای همسایه افغانستان در چین از آن یاد کرد.

منابع آگاه در افغانستان می‌گویند، سراج‌الدین حقانی، به صورت مرتب با تروریست‌های خارجی به ویژه اعضای حرکت اسلامی ازبکستان، اعضای جماعت انصارالله تاجکستان و اعضای حرکت اسلامی ترکستان شرقی ( اویغور های چین)، در کابل ملاقات می‌کند و به فرماندهان این گروه‌ها خودرو نظامی و پول نقد توزیع می‌کند.

اعضای این گروه‌ها، در چهارچوب عملیات‌های تروریستی شبکه حقانی علیه نیروهای خارجی و دولت‌های ِپیشین افغانستان، نقش برجسته داشتند و همچنین برخی از آنان در عملیات‌های انتحاری در شهرهای افغانستان نقش داشتنند. اکنون که سراج‌الدین حقانی بر اریکه‌ قدرت تکیه زده است، اعضای باقی مانده این گروه‌ها، از او توقع دارند با آنان به عنوان کسانی که در پیروزی او سهیم‌اند برخورد شود.

حمله‌های مرگبار روز سه‌شنبه بر مراکز آموزشی در غرب کابل را که تلفات سنگینی برجای گذاشته است، هنوز گروهی به عهده نگرفته است. اگر این حمله‌ها که یک‌روز پس از حمله بر شهر ترمذ ازبکستان انجام شدند، کار گروه داعش خراسان باشند، بیانگر آغاز فصل جدیدی از جنگ در افغانستان است. جنگی که سران طالبان برای امتیازگیری از مردم و دولت‌های جهان، آنرا پایان یافته اعلام می‌کنند.