در هفته‌ها و روزهای اخیر، بعضی از شهرهای فلسطین صحنه تظاهرات اعتراضی نسبت به قتل دختر جوانی به دست اعضای خانواده‌اش بوده است. 

اسرا غریب، دختر جوان و هنرمند فلسطینی که به‌نظر می‌رسد قربانی قتل‌های ناموسی شده باشد، تنها ۲۱ سال داشت و آرایشگر بود. 

قتل او به دست مردان خانواده‌اش، موجی از خشم و اعتراض را برانگیخته است. 

او پس از انتشار تصویری در صفحه اینستاگرام خود، به دست برادرانش مورد ضرب و شتم قرار گرفت و پس از سقوط از طبقه دوم ساختمان، سرانجام براثر شدت جراحات در بیمارستان جان باخت. در آن تصویر،او با پسر جوانی دیده می‌شد که قرار بود تا چند روز دیگر با هم نامزد شوند.

اسرا، بی‌شک اولین و آخرین قربانی قتل‌های ناموسی، یا به عبارت بهتر، قربانی خشونت علیه زنان و فرهنگ مردسالاری و سنتی حاکم بر بعضی جوامع، نیست. 

هنوز هم در سرتاسر جهان، از جمله ایران، همه روزه زنان زیادی قربانی این «فاجعه خاموش» می‌‌شوند. 

اخبار تکان‌دهنده از قتل‌های ناموسی تقریبا همه روزه از گوشه و کنار ایران به گوش می‌رسد، و بخشی از آن‌ها در رسانه‌های کشور هم انعکاس می‌یابد، وعنوان‌هایی از قبیل «قتل زنی توسط برادر، پدر ، عمو و پسرعموهایش...، قتل با ضربات چاقو، خفگی، ضرب و شتم، بریدن سر، سنگباران شدن، به آتش کشیدن و...، در صفحات حوادث روزنامه‌ها، مشاهده و تکرار می‌شود. 

بنابر اخبار منتشره، قتل‌های ناموسی تقریبا در همه استان‌های ایران رخ می‌دهند؛ از آذربایجان شرقی وغربی واردبیل گرفته تا کردستان، ایلام، کرمانشاه، خوزستان، سیستان وبلوچستان، همدان، فارس و خراسان و لرستان. گذشته از پایتخت و بعضی از شهرهایی که بافت فرهنگ سنتی در آن‌ها نازک‌تر شده است، در اغلب شهرها، برخی کمتر و بعضی بیشتر، احتمال قتل زنان و دختران به بهانه‌ها «ناموسی» توسط پدر، برادر، همسر، یا دیگر مردان خانواده و فامیل، فاجعه‌ای آشناست. در عین حال، قتل‌های ناموسی در برخی از شهرهای مرزی و جنوبی، از جمله در خوزستان و کردستان، بیشتر شایع است. 

علت بیشتر این قتل‌ها، معمولا سوء‌ظن و مشکوک شدن به رابطه‌ زنی با مردی جز همسر قانونی‌اش، احتمال دختری مجرد با مردی، یا رابطه‌ای خارج از عرف و خواست خانواده‌ها است؛ بی آن‌که حتی به‌اصطلاح «خطا و اشتباه» یا «گناه شرعی» زن اثبات شده باشد، و بی آن که تحقیق و محاکمه‌ای در کار باشد. 

شاید به همین دلیل است که بسیاری از کارشناسان و فعالان حوزه حقوق زنان، از پدیده «قتل‌های ناموسی» به عنوان «فاجعه‌ای خاموش» یاد می‌کنند؛ فاجعه‌ای که طی آن همه روزه زنان ودختران زیادی در گوشه و کنار ایران کشته می‌شوند، دفن می‌شوند و داستان‌ اندوهبار زندگی‌شان هم با آنان زیر خروارها خاک مدفون می‌شود و به فراموشی سپرده می‌شود، بی آنکه عدالتی در مورد بسیاری از آنان اجرا شود. بی آنکه آب از آب تکان بخورد. 

آمار رسمی از قتل‌های ناموسی یا قتل زنان به علت جنسیت آنها، در ایران وجود ندارد. به گفته سازمان پزشکی قانونی، حتی هیچ آمار تفکیکی از مرگ زنان به دست همسرانشان به دلیل نزاع‌های خانوادگی هم موجود نیست. 

بر مبنای برخی آمار‌های غیررسمی، بیشترین قتل‌های ناموسی در استان‌های خوزستان، کردستان، کرمانشاه، ایلام، لرستان، سیستان و بلوچستان، فارس، آذربایجان شرقی و اردبیل رخ می‌دهد. البته در سایر استان‌های کشور هم چنین قتل‌هایی گزارش می‌شود، اما آمار معینی در این خصوص در دست نیست.

تحقیقات مدون و گسترده‌ای در زمینه قتل‌های ناموسی یا «زن کشی» در ایران انجام نشده است، اما بیشتر تحقیقات میدانی در این باره حکایت از آن دارد که قتل‌های ناموسی، حاصل خشونت و تعصب در جامعه از یک‌سو، و خلاء قانونی برای مجازات قاتلان، از سوی دیگر است. 

زنده‌یاد، پروین بختیاری‌نژاد، روزنامه‌نگار و پژوهشگر حوزه زنان در ایران، در کتاب «فاجعه خاموش» که حاصل سال‌ها تلاش و تحقیقات میدانی نویسنده در باره پدیده قتل‌های ناموسی در نقاط مختلف ایران است، می‌نویسد:‌ «قتل‌هاي ناموسی فرزند پيوند نامبارك خشونت و تعصب اسـت؛ خشـونتی كـه در لايه‌های پنهان و آشكار رفتار ما جای گرفته و تنها در هر مرحله از آگاهي و تبادل آزاد انديشه و تفكر است كه بخشیاز آن بر ما عيان می‌شود».

البته باید یادآور شد که وزارت ارشاد ایران مجوز چاپ این کتاب را صادر نکرد، و کتاب خانم بختیاری‌نژاد، سرانجام در سایت مدرسه فمنیستی منتشر شد.

با استناد به آن تحقیقات، می‌توان دریافت که چطور«ناموس و غيرت» در برخی مناطق و شهرها توجيه‌گر قتل‌های ناموسی است. چنانچه پروین بخیتاری‌نژاد با استناد به تحقیقات میدانی خود، و با اشاره به این که «تعریف غیرت و شرافت مردان در ایران به بیراهه رفته است»، می‌نویسد:‌ «... درخواست طلاق، پدریرا بی‌ناموس مي‌كند، علاقه‌مندیيك پسر و دختر حتیبا رعايت آداب و رسوم، غيرت برادریرا جريحه‌دار مي‌كند. سوءظن به كودك ۷ ساله، پدر را در كشتن كودك خود حتیبه ترديد هم نمی‌اندازد. امتناع از ازدواج اجباری، مردان خانواده را بی‌ناموس می‌كند و منجربه قتل دختر می‌شود».

البته آمار قتل‌ زنان به دست مردان زندگی‌شان آنقدر بالاست که بعضی معتقدند باید دسته‌بندی شوند. قتل‌های ناموسی، فقط بخشی از این قتل‌ها هستند. 

اصطلاح «زن‌‌کشی» یا فمی‌ساید (femicide)سال‌هاست از سوی سازمان ملل متحد در مورد قتل‌های جنسیت‌محور به‌کار می‌رود. 

در ایران، زن کشی یا فمی‌ساید، علاوه بر خشونت، تعصب و نگاه مالکانه مرد به زن، ریشه‌های دیگری هم دارد؛ از جمله اعتیاد، فقر، بیکاری و فشار اقتصادی روزافزون بر اقشار مختلف مردم.  

بی‌شک افکار عمومی ایران هنوز خاطره قتل تکان‌دهنده میترا استاد، همسر دوم محمد علی نجفی، از سیاستمداران کهنه‌کار ایرانی را از یاد نبرده است؛ پرونده‌ای پرابهام که ایران را تکان داد و خیلی‌ها را در بهت فرو برد. هرچند، در نهایت آقای نجفی، شهردار سابق تهران، که در پرونده قتل همسرش مجرم شناخته شده بود، با وثیقه یک میلیارد تومانی از زندان اوین آزاد شد.

در ریشه‌یابی زن‌کشی و خشونت علیه زنان در ایران، خیلی‌ها به نقش حکومت در ترویج خشونت و نهادینه کردن آن اشاره می‌کنند. 

برخی از کارشناسان، از اعدام در ملاء‌عام به عنوان یکی از عوامل آشکار نهادینه شدن خشونت در جامعه یاد می‌کنند. برخی دیگر نیز مشکلات فرهنگی و نبود پشتوانه‌های حقوقی لازم برای زنان خشونت دیده و ضعف قانونی در محاکمه مجرمان مرد را از جمله دلایل زن‌کشی و قتل‌های ناموسی می‌دانند. 

زن‌کشی، قتل‌های ناموسی، و خشونت علیه زنان، پدیده‌ای جهانی است. 

براساس آخرین گزارش سازمان ملل متحد که در سال ۲۰۱۷ میلادی منتشر شد، در آن سال بیش از ۸۷ هزار زن در سراسر جهان به قتل رسیدند که از آن تعداد، ۵۰ هزار زن، یعنی روزانه دستکم ۱۳۷ زن، قربانی  خشونت از جانب همسر، دوست‌پسر، یا یکی از اعضای خانواده خود شده بودند. 

گذشته از نیاز به آموزش و تمهیدات فرهنگی برای تغییر نگاه‌ها و باورهای سنتی، فعالان حوزه حقوق زنان به‌ویژه بر نقش کلیدی دولت‌ها در ریشه‌کن ساختن زن‌کشی، قتل‌های ناموسی و فمی‌ساید یا خشونت‌های جنسیت محور، تاکید می‌کنند.

برنامه‌ریزی، قانون‌گذاری، آموزش، و اختصاص بودجه از جمله راهکارهایی است که بعضی از دولت‌ها برای دفاع از جان و امنیت زنان در پیش گرفته‌اند.

فرانسه، از جمله کشورهایی است که از ماه گذشته میلادی به دستور ادوارد فلیپ، نخست وزیر آن کشور، طرح ویژه‌ای برای جلوگیری از قتل زنان توسط مردان اتخاذ کرده است. در میان جوامع اروپای غربی، فرانسه بالاترین آمار قتل زنان به دست همسران یا دوست‌پسرها‌شان را دارد. 

تدابیر مندرج در آن طرح، شامل سیاست‌های ضد زن‌کشی یا فمی‌ساید، از جمله اختصاص بودجه پنج میلیون یورویی، و نیز راه‌اندازی یک‌هزار پناهگاه ويژه زنان برای اقامت فوری آنان در صورت نیاز است، که بهره‌برداری از آن‌ها از سال آینده میسر خواهد بود.  

برهمین اساس، از سال آینده میلادی دولت ۴۰۰ ایستگاه پلیس ویژه برای کمک به زنان در معرض خطر اختصاص می‌دهد تا در صورت نیاز، به پرونده‌های آنان رسیدگی فوری کنند و از زنان در برابر هر گونه خطر جانی احتمالی توسط مردان، محافظت کنند. علاوه بر این، فرانسه به تازگی یک خط تلفن ویژه نیز برای کمک به زنان آسیب‌پذیر و نیازمند به کمک، اختصاص داده است. 

این تدابیر، درست پس از قتل دختری ۲۱ ساله در جنوب فرانسه اعلام شد، که احتمال می‌رود به دست دوست‌پسرش کشته شده باشد. در آن مقطع، او صدمین زنی بود که در سال جاری میلادی در فرانسه قربانی خشونت جنسیتی می‌شود و به قتل می‌رسد.

بعضی اسپانیا را الگوی برتری در مبارزه با خشونت علیه زنان به خاطر جنسیت‌شان، می‌دانند. دولت اسپانیا در سال ۲۰۰۴ میلادی قانونی را برای راه‌اندازی شبکه دادگاه‌های تخصصی برای رسیدگی به خشونت‌های خانگی تصویب کرد. قانون مزبور، بودجه خاصی را برای توسعه برنامه‌های حمایت و حفاظت از زنان در معرض خطر و جان به در برده در نظر گرفته است.