ملا عمر، بنیان‌گذار طالبان، در ۱۲ مارس سال ۲۰۰۱، تنها چند ماه پیش از سقوط طالبان در افغانستان، دستور داد تا دو مجسمه تاریخی بودا در بامیان تخریب شوند. یکی از کسانی که مسئول این تخریب بود، عبدالله سرحدی نام داشت. او و دیگر جنگجویان طالبان، صدها کیلو مواد منفجره را در اطراف دو مجسمه بودا جاسازی کردند و با انفجار آن‌ها، از مجسمه‌های ایستاده بودا اثری باقی نماند.

حالا ۲۱ سال پس از آن ماجرا، عبدالله سرحدی و جنگجویانش بار دیگر یغمای آثار باستانی بامیان را که بیشتر به دوره بودایی در افغانستان مربوطاند، از سر گرفته‌اند؛ اما این بار نه به قصد تخریب نه بلکه به قصد قاچاق و کسب منفعت مالی.

مجله فارین پالیسی در تازه‌ترین گزارش خود در مورد افغانستان، از کندوکاوها در اطراف بوداهای فروریخته بامیان خبر می‌دهد. ملا عبدالله سرحدی از همان آغاز سقوط دولت جمهوری در افغانستان به بامیان رفت و سمت استاندار بامیان را برای خود برگزید. او و جنگجویانش از همان زمان برنامه غارت آثار باستانی بامیان را آغاز کردند.

بر اساس گزارش‌ رسانه‌ها، در همان روزهای نخست سقوط افغانستان، تعدادی از آثار باستانی موجود در بامیان ناپدید شدند. فعالان مدنی بامیان معتقدند که استاندار طالبان مسئول مفقود شدن این آثار است؛ زیرا سرحدی از ارزش آثار باستانی مربوط به دوره ماقبل اسلام در افغانستان به‌خوبی آگاه است.

علی فولادوند، از فعالان مدنی اهل بامیان که در حال حاضر از ترس طالبان در خارج از افغانستان است، می‌گوید که پس از ۱۵ اوت ۲۰۲۱، غارت آثار باستانی و همچنان ساخت‌وساز تجاری در اطراف بوداهای بامیان آغاز شد؛ در حالی که به توصیه  یونسکو در اطراف بوداها نباید ساخت‌وساز مدرن انجام شود.

فولادوند می‌افزاید که او و سایر فعالان بامیان به یونسکو و سازمان ملل متحد نامه نوشتند تا جلو تخریب آثار باستانی اطراف بوداها را که به سودای یافتن آثار باستانی زیرورو می‌شوند، بگیرند. آن‌ها برای جلوگیری از کاوش‌های غیر قانونی در مناطقی باستانی هشتگی هم ایجاد کردند اما به نظر می‌رسد که این تلاش‌ها به جایی نرسیده است و طالبان علاوه بر کاوش آثار باستانی در اطراف بوداها، زمین این منطقه را هم که ارزش بالایی دارد، به بخش تجاری می‌فروشد.

 فولادوند که تا ماه اوت ۲۰۲۱ در رشته پزشکی تحصیل می‌کرد و اکنون در تبعید زندگی می‌کند، گفت که تخریب میراث بامیان بخشی از سیاست «پاکسازی فرهنگی» طالبان در قبال قوم هزاره است که آن‌ها را غیرمسلمان می‌داند.

در سال‌های اخیر، هزاره‌های افغانستان در خانه‌ها، مدارس و مساجد خود کشته شدند؛ اگرچه از زمانی که طالبان کنترل افغانستان را دوباره به دست گرفت، این جنایات بیشتر به پای گروه داعش نوشته شد، مردم هزاره در افغانستان باور دارند که دست طالبان نیز در کار است؛ زیرا طالبان در دور اول سلطه خود بر افغانستان هزاران هزاره را قتل‌عام کرد که مشهورترین آن قتل‌عام یکاولنگ و مزار شریف است.

مردم بامیان می‌گویند تنها عبدالله سرحدی و جنگجویانش نیستند که در اطراف بوداها در حال کاوش‌های غیرقانونی‌اند. تعدادی از خارجی‌ها که مشخص نیست از کدام کشورند هم در اطراف بوداها کاوش کرده‌اند. مردم محلی می‌گویند که این خارجی‌ها دو محل در داخل طاق‌های خالی بوداها را کاوش کردند و چند غار را هم که هرگز باز نشده بودند، باز کردند. شایعه شده بود که این خارجی‌ها دنبال مجسمه شاهزاده‌ای‌اند که از طلا ساخته و با جواهر پوشیده شده و در اطراف بودا مدفون است و این افراد در جست‌وجوی این مجسمه‌اند.

به گفته یکی از ساکنان بامیان که در گذشته با یونسکو همکاری می‌کرد و نامش را نمی‌گوید، طالبان در سال ۲۰۰۱ در حالی که مقدمات تخریب بوداها فراهم می‌کرد، آثار باستانی موجود در بامیان را نیز غارت کرد و تمامی این آثار باارزش را در بازارهای خارج از افغانستان به فروش رساند. به گفته این مقام سابق یونسکو، عبدالله سرحدی برای تکمیل همان ماموریت دوباره به بامیان بازگشت و می‌خواهد آنچه از آن دوره جا مانده‌ بود، چپاول کند.

برای طالبان، آثار باستانی هیچ‌ ارزشی ندارند. آن‌ها در دور اول حکمروایی خود در افغانستان در نیمه دوم دهه ۹۰، بسیاری از مجسمه‌های تاریخی مربوط به دوره ماقبل اسلام در افغانستان را به این بهانه که بت‌اند از بین بردند. آن‌ها این بار از حفظ و نگهداری میراث فرهنگی افغانستان دم زدند اما واقعیت این است که برای طالبان، میراث فرهنگی هیچ ارزشی ندارد. آنان حاضرند به قیمت تخریب تمامی شهر دوهزار ساله بودایی که در کنار معدن بزرگ مس عینک کشف شد،  برنامه استخراج از معدن مس را دوباره به چینی‌ها واگذار کنند. برای طالبان آثار باستانی فقط در یک صورت ارزش دارد؛ وقتی در بازارهای جهانی خریدار داشته باشند و بابت آن‌ها پولی به طالبان برسد.