حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، روز شنبه در جلسه‌ای با رهبران گروه‌های مختلف فلسطینی در دمشق، پایتخت سوریه، گفت: «ایران از احیای روابط با عربستان سعودی استقبال می‌کند. ما از گشایش مجدد سفارتخانه‌ها و آغاز گفت‌وگوهای سیاسی استقبال می‌کنیم. در ضمن، ما از تقویت و گسترش روابط بین تهران و قاهره در جهت منافع منطقه و جهان اسلام استقبال می‌کنیم.»
گفته‌های مثبت امیرعبدالهیان در پی سفر ماه گذشته مصطفی کاظمی، نخست‌وزیر عراق، به ایران بیان شدند؛ سفری که پس از بازگشت از عربستان سعودی و دیدار با محمد بن سلمان، ولیعهد این کشور، انجام شد.
به نظر می‌رسد وزیر امور خارجه ایران به دنبال آن است تا روی تلاش‌های کاظمی برای کاهش تنش‌ها بین ریاض و تهران سرمایه‌گذاری کند. روابط دیپلماتیک بین دو پایتخت در سال ۲۰۱۶ و پس از آنکه شماری از ایرانیان به اماکن دیپلماتیک عربستان سعودی در تهران و مشهد حمله کردند، قطع شد.
در ماه آوریل بود که خبرگزاری نور ایران عکسی از دور پنجم گفت‌وگوهای ایرانی‌ها و سعودی‌ها که در بغداد و تحت حمایت مستقیم کاظمی صورت می‌گرفت، منتشر کرد. در این عکس، نخست‌وزیر عراق را در کنار ژنرال خالد الحمیدان، مدیر اداره اطلاعات عمومی عربستان سعودی، و سعید ایروانی، معاون دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، می‌بینیم. اهمیت این تصویر آشکار است. کاظمی (شخصا و نه از طریق واسطه) راه گفت‌وگو بین عربستان سعودی و ایران را پی گرفته و امنیت مقام‌های عالی‌رتبه دو کشور را تامین کرده است.
معنی این تصویر چنین است: عراقی‌ها به توفیق این ماموریت بسیار تمایل دارند. پرونده‌های در حال بحث هم در سطح دیپلماتیک نیستند بلکه مسائل و مشکلاتی مربوط به «امنیت»، «حسن نیت» و «اعتمادسازی»اند؛ اموری که باید سر آن‌ها توافق کنند تا دیدار وزرای خارجه دو کشور ممکن شود.
امیرعبداللهیان مذاکرات دو کشو را «سازنده» دانست. از طرفی، همتای سعودی او، امیر فیصل بن فرحان، گفت: «در مذاکرات با ایران، پیشرفت حاصل شده است، اما کافی نیست.» با این حال او تاکید کرد که «دستان ریاض به سوی ایران دراز شده است».
موضع امیر فیصل در امتداد همان موضعی است که ولیعهد عربستان سعودی در ماه مارس، در گفت‌وگو با مجله آتلانتیک، اعلام کرد: «ایران همسایه ما است و تا ابد هم همسایه ما خواهد بود. ما نمی‌توانیم از دستشان خلاص شویم و آن‌ها هم از دست ما خلاصی ندارند. پس بهتر است مسائلمان را حل کنیم و برای موجودیت مشترک، دنبال راه‌‌هایی باشیم.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
در نتیجه ایران و عربستان سعودی هر دو می‌خواهند قفل روابط بین دو کشور را بشکنند و اعتمادسازی و بازگشایی اماکن دیپلماتیک را که قدم‌های مهمی محسوب می‌شوند، آغاز کنند. اگر این قدم‌ها برداشته شوند، این نه تنها در جهت منافع ریاض و تهران که به نفع ثبات و امنیت خلیج فارس و منطقه وسیع‌تر خاورمیانه خواهد بود.
پس اگر این میل وجود دارد، عامل ایجاد تاخیر در تکمیل روند آشتی این دو تولیدکننده عمده نفت چیست؟
احیای روابط ایران و عربستان سعودی مسئله آسانی نیست. مسائل بغرنج بسیاری در میان‌اند که به سوءظن، بدبینی، رقابت و حتی جنگ غیرمستقیم منجر شده‌اند؛ به علاوه، عملیات اطلاعاتی و دخالت در امور داخلی نیز در میان است. عربستان سعودی سپاه پاسداران ایران را متهم می‌کند که گروه‌های مخالف ریاض را آموزش می‌دهد و به آن‌ها مشاوره لجستیکی، تسلیحات، پول و مواد منفجره می‌دهد و از اعمال خشونت‌آمیز و تروریستی آن‌ها در داخل عربستان سعودی پشتیبانی می‌کند.
این اعمال به امنیت ملی عربستان سعودی آسیب رسانده‌‌اند و این پرونده مشخصا به پشتیبانی سپاه از واحدهای بنیادگرای مسلح در دولت‌های حاشیه خلیج فارس از جمله بحرین مربوط می‌شود. اگر در این زمینه پیشروی به دست آید و رهبری سیاسی ایران ضمانت‌های عملی بدهد که از این شبه‌نظامی‌های مسلح پشتیبانی نمی‌کند، آن وقت است که می‌توان از پیشرفت واقعی در مذاکرات صحبت کرد.
پرونده‌هایی هم هستند که می‌توانند نقطه آغاز تفاهم بین ایران و عربستان سعودی باشند. یک نمونه چیدمان‌های مربوط به فصل حج است. به گزارش خبرگزاری نور، در ماه گذشته، صادق حسینی، رئیس سازمان حج و زیارت ایران، با توفیق الربیعه، وزیر حج و عمره عربستان سعودی، دیدار کرد و در مورد راه‌های افزایش سهمیه شهروندان ایرانی در فصل حج امسال گفت‌وگو کردند.
پرونده انرژی از جمله ائتلاف اوپک پلاس و ثبات عرضه نفت دیگر عرصه‌ای است که در آن، می‌توان فارغ از نزاع‌های سیاسی، به تفاهم رسید. عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی سعودی، پیش از این درباره ارتباطات خود با بيژن نامدار زنگنه، وزیر نفت سابق ایران، از احترام و همکاری صحبت کرده و او را «دوست شخصی» نامیده و گفته بود: «دوستی او همیشه راه مفیدی بود که به ما امکان داد دشواری‌های سیاسی که سد راه توافق می‌شوند، از میان برداریم.»
همگی بر اهمیت مقابله با تروریسم داعش و القاعده و همکاری در مبارزه علیه قاچاق مواد مخدر متفق‌القول‌اند؛ خطرهایی که هم ایران را تهدید می‌کنند و هم عربستان سعودی را. این پرونده‌ها در ضمن می‌توانند زمینه مساعدی برای همکاری فراهم کنند؛ گرچه سعودی‌ها ایران را متهم می‌کنند که با پناه دادن به اعضای القاعده و خانواده رهبران آن، از این سازمان به‌عنوان اهرم امنیتی و فشار سیاسی استفاده می‌کند.
خطرات متوجه خاورمیانه به علت جنگ روسیه و اوکراین، بحران جهانی غذا، تورم مالی و رکودهایی که احتمالا بر اقتصادهای کشورهای هم‌جوار خلیج فارس تاثیر می‌گذارد، عواقب ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا و پیامدهای امنیتی، سیاسی و اقتصادی جنگ‌های یمن و سوریه می‌باید این دو کشور مهم را به سوی تلاش برای رسیدن به زمینه مشترک سوق دهد.
کاظمی از دشواری این وظیفه باخبر است و می‌داند این مذاکرات که او به توفیقشان امید دارد، شاید هر لحظه منحل شود؛ به‌خصوص به دلیل اختلال در مذاکرات هسته‌ای بین ایران و آمریکا که در دوحه و پیش از آن در وین خوب پیش نمی‌رود.
با این حال کاظمی با احترامی که نزد رهبران سعودی دارد و با پذیرشش نزد سیاستمداران در ایران، خواهد کوشید به این دستاورد برسد؛ چرا که خواهان ثبات و کاهش خشونت در عراق است. اما مادام که خلیج فارس پرتنش باشد، چنین چیزی ممکن نیست.
برگرفته از عرب‌نیوز
