در فرهنگ عربی و اسلامی مقوله معروفی است که می‌گوید ملتی که رهبری خود را به یک زن بسپارد، رستگار نخواهد شد. راشد الغنوشی، رهبر حزب نهضت تونس در کتاب «زن در قرآن و واقعیت زندگی مسلمانان» فصل کاملی را به بررسی این مقوله تخصیص داده و به این نتیجه دست یافته است که این حدیث از نگاه سند قابل اعتماد نیست. حتی به فرض این که آن را به عنوان حدیث بپذیریم، معنای آن عمومی و مطلق نیست، بلکه در یک مورد خاص گفته شده است؛ و آن زمانی است که دولت ساسانی دچار اختلاف و هرج و مرج داخلی شده و زنی به عنوان پادشاه تعیین شد.

دیدگاه های متفاوت اعراب در مورد شایستگی زن برای فعالیت های سیاسی

شایستگی زنان برای رسیدن به مقام رهبری و زمامداری، همواره از جمله مسائل اختلافی و جنجالی در میان عرب ها بوده است؛ از جمله در مصر در سال ۲۰۰۷ سازمان اخوان المسلمین، سندی را برای اصلاحات سیاسی پیشکش کرد که در آن زنان را از حق رسیدن به زمامداری و ریاست جمهوری محروم کرده بود. اخوانی‌ها با این کار نیمی از جامعه مصر را رنجیده خاطر کردند که شاید یکی از عوامل شکست‌های سیاسی شان در میان زنان، از همین‌جا نشأت گرفته باشد.

در سودان هم زمانی‌که «شورای حاکمیت»، خانم نعمات عبدالله محمد خیر را به عنوان رئیس قوه قضائیه سودان منصوب کرد، انجمن علمای سودان تشکیل جلسه داده پیرامون آن به بحث و مجادله پرداخت. تعیین خانم یاد شده، یک و نیم ماه بعد از تشکیل حکومت انتقالی صورت گرفت، بدین معنی که تصمیم یاد شده با اعتراضات زیای رو به رو بوده است.

گفتنی است که با تعیین خانم نعمات در حکومت انتقالی سودان به عنوان رئیس قوه قضائیه، این نخستین بار است که یک زن در تاریخ آفریقا و جهان عرب، به این جایگاه می‌رسد. علاوه بر آن دو زن دیگر نیز به عنوان اعضای شورای حاکمیت و چهار زن دیگر به سمت وزیر در وزارت‌های امور خارجه، آموزش عالی، کار و توسعه اجتماعی و جوانان و ورزش، تعیین شدند.

افزایش حضور زنان در دولت و راه یافتن تعداد قابل ملاحظه ای از زنان در پست‌های مهم یاد شده، تنها نتیجه دگرگونی‌ها و شرایط انقلاب نیست، بلکه افزون بر آن محصول تاریخ طولانی از مبارزات زنان در سودان نیز هست.

 اتحادیه زنان سودان

زنان سودان برای رسیدن به این جایگاه، تاریخ درازی از مبارزه و تلاش را پشت سر گذاشته اند. جنبش زنان سودان در مبارزه بر ضد استعمار بریتانیایی که از سال ۱۹۴۶ آغاز گردید، سهم فعال داشته و در گرفتن استقلال کشور، نقش به سزایی ایفا کرده اند. اتحادیه زنان سودان که در ۱۹۵۲ تأسیس گردید، نخستین اتحادیه زنان در جهان عرب به شمار می‌رود. آنان در فعالیت‌های فرهنگی و مبارزه بر ضد بی‌سوادی، نیز نقش انکار ناپذیر داشتند.

در بخش فعالیت‌های صنفی نیز، زنان سودان پیش قدم بودند؛ چنان‌چه زنان پرستار در سال ۱۹۴۷ اولین «اتحادیه صنفی پرستاران» را تشکیل دادند. دومین گروه زنان که به تشکیل اتحادیه صنفی اقدام کردند، آموزگاران بودند، اما درخواست آنان به بهانه این‌که فعالیت صنفی با دین و سنت ناسازگار است، رد شد، اما آنان به تلاش و مبارزه خود ادامه دادند، تا این‌که اجازه تشکیل یک انجمن فرهنگی را به دست آوردند و در سال ۱۹۴۹ انجمن را به «اتحادیه صنفی آموزگاران زن» تبدیل کردند و کوشش‌های فراوانی برای دفاع از حقوق آموزگاران زن، انجام دادند.

هم‌چنان زنان سودان در سال ۱۹۵۰ توانستند، نخستین «جمعیت خیریه زنانه» را در شهر ابیض در غرب سودان تشکیل داده و در بخش امور خیریه به فعالیت بپردازند.

زمانی که سودان در ژانویه ۱۹۵۶ استقلال خود را به دست آورد، زنان سودان در صحنه بودند و برای نقش آفرینی در عرصه‌های اجتماعی و دولتی آماد‌گی داشتند؛ از همین‌جا بود که توانستند در سال ۱۹۶۱ وارد بخش قضا شده و پیشتاز زنان عرب در این عرصه گردند.

مبارزات سیاسی زنان سودان

زنان سودان در مبارزات سیاسی برای آزادی و دموکراسی نیز، حضور فعال و چشم‌گیر داشتند؛ آنان در انقلاب های اکتبر ۱۹۶۴ و آوریل ۱۹۸۵ بر ضد جعفر النمیری و در انقلاب دسامبر امسال، نقش برازنده داشتند.

به ویژه نقش «آلاء صلاح» در انقلاب امسال، ستودنی است؛ وی با لباس سفید سودانی‌اش و با سخنرانی‌ها و ترانه‌های مردمی و انقلابی‌اش، الهام بخش انقلابیون گردیده در رسانه‌های داخلی و بین المللی به عنوان سمبل انقلاب شناخته شد.

از همین جا بود که «اتحادیه زنان سودان» در اوت سال جاری، ضمن اعلامیه‌ای خواستار ۴۰ درصد مشارکت زنان در ساختار حکومت انتقالی شدند که مورد قبول قرار گرفته و در قانون اساسی دوره انتقالی، ثبت شد. البته میزان بالای مشارکت زنان در ساختار قدرت سیاسی این کشور، در جهان عرب سابقه ندارد؛ زیرا مشارکت زنان در سایر کشورهای عربی در ساختار قدرت، از ۳۰ درصد، تجاوز نمی‌کند.

ممکن است همین پویایی و پیشتازی زنان سودان،  سبب شده باشد تا دکتر حسن ترابی، مؤسس «جبهه ملی اسلامی» در سودان، به مسأله زنان توجه کرده و آنان را محرک آگاهی سیاسی و ایدئولوژیکی بداند. وی در این راستا، کتاب «زن میان اسلام و سنت های جامعه» را نوشت و اجتهادات فقهی تازه‌ای به سود زنان، مطرح کرد که جنجال و انتقادات زیادی را در سطح سودان و جهان اسلام بر انگیخت.

هم‌چنان، من از اشخاص نزدیک به حسن ترابی شنیده ام که وی همیشه به رهبران و نخبگان جنبش اسلامی توصیه می‌کرده که در جلب و جذب زنان توجه ویژه‌ای مبذول دارند؛ زیرا که از نظر وی، تأثیر زنان از نگاه ایدئولوژیک، گسترده‌تر و عمیق‌تر از مردان است.

به طور کل می‌توان گفت که، حضور زنان سودان در انقلاب و جنبش مردمی امسال، در تاریخ سیاسی سودان بی‌سابقه است. قاضی نعمات، خود یکی از زنانی بود که در پیروزی انقلاب کمک کرد؛ او با کاروان قاضیان در آوریل گذشته، تا مکان تحصن انقلابی‌ها مقابل مقر ارتش در خرطوم، راه‌پیمایی کرده و در آنجا حضور به هم رساند.

رئیس قوه قضائیه سودان کیست؟

نعمات عبدالله محمد خیر، رئیس قوه قضائیه کنونی سودان که 63 سال سن دارد، تحصیلات خود را در دانشگاه قاهره، شاخه خرطوم، رشته حقوق گذراند و در سال ۱۹۸۳ به عنوان قاضی شروع به خدمت کرد. وی سال‌ها در دادگاه‌های مختلف جنایی و مدنی کار کرد و در سال ۲۰۰۳ به رتبه قاضی تجدید نظر رسید و در سال ۲۰۱۵ قاضی دادگاه عالی شد.

نعمات دارای شخصیت جدی و مستقل بوده، از قدرت تصمیم گیری بالایی برخوردار است و به هیچ جهت سیاسی گرایش ندارد.  

بقای نعمات در پست ریاست قوه قضائیه، موقتی و تنها در دوران حکومت انتقالی است؛ اما پس از انقضای این مرحله، باید اعتماد اتحادیه قضات را به دست آورد؛ چون مطابق به قانون دوره انتقالی، انتخاب رئیس قوه قضائیه از اختیارات نهاد قضایی است.

قاضی در سودان به لقب «مولانا» یاد می شود که صیغه مذکر است. آیا نعمات عبدالله که توانسته است به پست ریاست قوه قضائیه برسد، قادر خواهد بود تا هویت جنسیتی واژه «مولانا» را بازنمایی کند.

https://www.independentarabia.com