پس از آنکه روز جمعه اول مهر، وزیر خارجه آمریکا از لغو برخی تحریم‌های اعمال شده بر جمهوری اسلامی به‌منظور «مبارزه با سانسور اطلاعات در ایران» خبر داد و وزارت خزانه‌داری آمریکا هم با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد با درخواست صدور مجوز صادرات برخی تجهیزات و خدمات مرتبط با ارتباطات اینترنت ماهواره‌ای برای شهروندان ایرانی موافقت می‌کند، ایلان ماسک گفت در حال فعال‌سازی اینترنت ماهواره‌ای استارلینک برای ایران است.

 سخنان مبهم ایلان ماسک و سوءاستفاده برخی افراد سودجو از نبود اطلاعات کافی درباره دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در ایران، موجب شد شایعات زیادی درباره راه افتادن سرویس استارلینک در ایران منتشر شود و نرم‌افزارهای ناامنی تحت عنوان نرم‌افزار استارلینک بین مردم دست به دست شود.

سخنان نه‌چندان درست وزیر سابق ارتباطات جمهوری اسلامی ایران هم به شایعات دامن زده است که دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای راحت است و به تجهیزات خاصی نیاز ندارد. محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات دولت روحانی، در کانال تلگرامی‌اش نوشت: «برای حضور در شبکه فیلتر‌گریز، نیازی به نصب آنتن‌های استارلینک در همه جا نیست، گوشی هر فرد احتمالا میکرو بی‌تی‌اس یک شبکه فیلترگریز خواهد بود.» او در ادامه اشاره کرد: «اصولا چالش هزینه یا ظرفیت در این میان جدی نیست.»

اما آیا دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای به همین سادگی است که در رسانه‌های اجتماعی عنوان شده است؟ چه زمانی اینترنت ماهواره‌ای به ایران وارد خواهد شد؟ هزینه و روش پرداخت آن به چه شکل خواهد بود؟

ماجرای شایعه فعال شدن اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در ایران چیست؟

روز جمعه، پس از انتشار خبر رفع تحریم شرکت‌های حوزه فناوری برای خدمات‌دهی به ایرانیان، ویدیویی در فضای مجازی منتشر شد که در آن نشان داده می‌شد برخی افراد از داخل ایران به اینترنت ماهواره‌ای استارلینک وصل شده‌اند. اما وب‌سایتی که اطلاعات مبنی بر دسترسی به اینترنت استارلینک از داخل ایران را نمایش می‌داد، نامعتبر بود. وب‌سایت مذکور براساس خود‌اظهاری کاربران فعالیت می‌کند، یعنی هرکس با ثبت موقعیتش در این سایت، می‌تواند اعلام کند به اینترنت ماهواره‌ای متصل شده است و این وب سایت هم براساس اعلام افراد و بدون صحت‌سنجی، موقعیت مکانی آن فرد را قابل اتصال به استارلینک نمایش می‌دهد.

این اتفاق موقعیت مناسبی در اختیار کلاهبرداران اینترنتی قرار داد تا نرم‌افزارهای مخرب خود را با عنوان برنامک استارلینک منتشر و افراد را برای دسترسی به اینترنت استارلینک، به استفاده از آن دعوت کنند. در بسیاری گروه‌های تلگرام و واتس‌اپ، این برنامه‌های مخرب در حال دست‌ به‌ دست شدن است، بدافزارهایی که تبعات استفاده از آن‌ها هنوز به‌طور کامل مشخص نیست و ممکن است به لو رفتن اطلاعات شخصی، اطلاعات بانکی و حتی جاسوسی از کاربران منجر شود. لازم به ذکر است حتی برنامک اصلی استارلینک هم به‌تنهایی کارایی ندارد و این برنامه فقط ابزاری برای پیدا کردن محل مناسب نصب بشقاب ماهواره‌ای استارلینک است.

تجهیزات لازم برای اتصال به اینترنت ماهواره‌ای استارلینک چیست؟

در فرایند اتصال کاربر به اینترنت ماهواره‌ای استارلینک، ابتدا ماهواره با نزدیک‌ترین ایستگاه زمینی تامین‌کننده اینترنت ارتباط برقرار می‌کند؛ کاربران برای برقراری اتصال باید بشقاب ماهواره‌ای ویژه این شرکت را در محل مورد‌نظر نصب کنند تا سیگنال دریافت کنند و اینترنت به مسیریاب (روتر) منتقل شود. همچنین، نرم‌افزار استارلینک به کاربران کمک می‌کند تا بهترین مکان و موقعیت را برای نصب گیرنده‌ انتخاب کنند.

اما باید توجه داشت که هنوز هیچ ایستگاه زمینی در ایران وجود ندارد و حتی در کشورهای همسایه ایران هم هنوز ایستگاهی نیست که از طریق آن‌ها بتوان اینترنت را به دست کاربران در ایران رساند. یکی از مواردی که روند راه‌اندازی اینترنت ماهواره‌ای اوکراین را با ایران متفاوت می‌کند، همین موضوع ایستگاه‌های زمینی است. در لهستان، ایستگاه‌های زمینی وجود دارد که شهروندان اوکراینی از طریق آن‌ها، می‌توانستند به استارلینک متصل شوند.

برخلاف سخنان وزیر سابق ارتباطات که می‌گوید «نیازی به نصب آنتن در همه‌جا نیست»، تجهیزات فقط در آدرس ثبت‌شده کاربر قابل استفاده است و در بخش پرسش و پاسخ سایت استارلینک ذکر شده است که حتی اگر به چند خیابان آن‌طرف‌تر نقل‌ مکان کنید، باید از پوشش استارلینک در منطقه جدید اطمینان حاصل کنید، زیرا ممکن است در آن منطقه پوشش مناسب نداشته باشد.

آیا اینترنت استارلینک در آینده نزدیک به ایران می‌رسد؟

شرکت اسپیس‌اکس برای ارائه خدمات، باید از اتحادیه جهانی مخابرات (ITU) مجوز بگیرد و این اتحادیه هم تنها با اجازه نهادهای ناظر کشورها، مجوز صادر می‌کند. البته این امکان وجود دارد که با توجه به شرایط ایران، تمهیدهای ویژه‌ای برای صدور مجوز اتخاذ شود و این روند در مورد ایران تغییر کند، اما موانع دیگری هم وجود دارند که راه ورود استارلینک به ایران را سد می‌کنند.

هر فرد برای دسترسی به تجهیزات اینترنت ماهواره‌ای استارلینک، باید آن‌ها را خریداری کند و اشتراک ماهیانه بپردازد. بر اساس اعلام این شرکت، قیمت تجهیزات در مرحله بتای این پروژه ۴۹۹ دلار و هزینه اشتراک آن ماهانه ۹۹ دلار است. علاوه بر هزینه بالا، نحوه پرداخت هم از دیگر مشکلات کاربران است، چرا که امکان پرداخت از طریق شبکه‌های پرداخت بین‌المللی با دشواری‌های زیادی همراه است؛ مگر اینکه این خدمات به‌صورت رایگان در اختیار ایرانیان قرار بگیرد و از منابع مالی مسدود‌شده حکومت ایران این هزینه‌ها پرداخت شود. همچنین، ممکن است برخی سازمان‌ها و موسسات بخشی از هزینه‌ها را بر عهده بگیرند. صفحه توییتری «تاریخ در تصاویر» (History in Pictures) اعلام کرد که در صورت فعال‌سازی اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در ایران، هزینه یک هزار سرویس را پرداخت خواهد کرد.