روزنامه «نیویورک‌تایمز» روز چهارشنبه، ۲۸ دسامبر (۷ دی)، در گزارشی اختصاصی، ابعاد اقدامات آمریکا برای مقابله با نقش جمهوی اسلامی ایران در تسلیح روسیه را تشریح کرد. این گزارش که به قلم دیوید سنگر، جولیان بارنز و اریک اشمیت نوشته شده است، تلاش واشنگتن را در این زمینه با کوشش غرب برای قطع دسترسی ایران به فناوری هسته‌ای مقایسه می‌کند که از سال‌ها پیش محور بیشتر سیاست‌های آمریکا در قبال ایران بوده است. 

چند مقام‌ اطلاعاتی، نظامی و امنیت ملی در آمریکا، اروپا و خاورمیانه که با این روزنامه صحبت کردند، از پروژه رو به گسترش آمریکا خبر دادند که می‌خواهد مانع فعالیت ایران در زمینه تولید پهپاد شود و کار روس‌ها را برای استفاده از این به‌اصطلاح پهپادها یا پرنده‌های ‌«انتحاری» دشوارتر کند. هدف دیگر این برنامه، این است که اوکراینی‌ها به قدرت‌های پدافندی لازم دست یابند تا بتوانند این پهپادها را سرنگون کنند. 

گستره پروژه آمریکا در هفته‌های اخیر روشن‌تر شده است. این دولت کوشیده است با تحریم برخی شرکت‌های ایرانی و خارجی، از دسترسی تهران به قطعات غربی لازم برای تولید پهپاد جلوگیری کند. این اقدام در پی آن انجام گرفت که بررسی پهپادهای ساقط‌‌ شده در اوکراین، نشان داد که جمهوری اسلامی ایران برای تولید آن‌ها از فناوری ساخت آمریکا بهره می‌برد. نیروهای آمریکا به ارتش اوکراین نیز کمک کرده‌اند که مکان‌های تدارک پهپادها برای پرتاب را پیدا، و به آن‌ها حمله کند. دلیل دشواری این کار این است که روسیه مدام مکان‌ پرتاب را تغییر می‌دهد و از مکان‌‌های معمولی مثل پارکینگ و زمین فوتبال برای این کار استفاده می‌کند. آمریکا همچنین فناوری‌های جدیدی به اوکراینی‌ها می‌دهد که بتوانند زودتر متوجه رسیدن پهپادها شوند و فرصت بیشتری برای سرنگون کردن آن‌ها در اختیار داشته باشند. با این حساب، آمریکایی‌ها این سه راهبرد عمده را برای جلوگیری از فعالیت و همراهی جمهوری اسلامی ایران در تسلیح پهپادی روسیه به کار می‌گیرند. 

اما چالش‌های عمیقی در برابر هر سه راهبرد قرار دارد. مثلا تلاش برای جلوگیری از رسیدن قطعات غربی به ایران بسیار دشوار است؛ چنانکه ده‌ها سال تلاش برای جلوگیری از رسیدن قطعات لازم برای ساخت سانتریفیوژ به ایران، موفق نبوده است. مقام‌های اطلاعاتی آمریکا در هفته‌های گذشته گفته‌اند که حکومت ایران اطلاعات خود را در زمینه ساخت سانتریفیوژ هسته‌ای، برای تولید پهپاد به کار می‌گیرد و مهم‌تر از آن، آموخته است که با دور زدن تحریم‌ها، فناوری‌های «دومنظوره» در بازار سیاه پیدا کند که امکان توسعه تسلیحاتی در اختیار آن می‌گذارند. 

بهترین نمونه در زمینه ارتباط این دو موضوع، شرکت هوانوردی «قدس» است. این شرکت‌ سال‌ها در فهرست‌های سازمان ملل، از تامین‌کنندگان برنامه‌های هسته‌ای و موشکی حکومت ایران بوده است و فرانسه، بریتانیا و آلمان نیز اینک آن را از تولیدکنندگان کلیدی یکی از دو نوع پهپادهای ایرانی می‌دانند که روسیه از تهران می‌خرد. این شرکت تحت مالکیت ارتش ایران است و به‌رغم تحریم‌ها، توانسته است توسعه و تولید پهپادهای خود را افزایش دهد.

مقام‌های غربی که با «نیویورک‌تایمز» صحبت کردند، می‌گویند حکومت‌های ایران و روسیه که هر دو تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارند، ائتلاف عملگرای جدیدی را آغاز کرده‌اند که رابطه پهپادی، صرفا یک بخش آن است. یک مقام ارشد نظامی گفت که همکاری این دو کشور به سرعت تعمیق شده است. 

دولت بایدن در پروژه جدید خود همچنین با اسرائیل همراهی می‌کند که سابقه‌ای طولانی در مقابله با برنامه هسته‌ای ایران دارد. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا، پنجشنبه گذشته، ۲۲ دسامبر (یکم دی)، در دیداری مجازی با همتای اسرائیلی خود و مقام‌های نظامی و اطلاعاتی این کشور، در مورد رابطه نظامی ایران و روسیه صحبت کرده بود. گزارش «نیویورک‌تایمز» یادآوری می‌کند که توجه مشترک واشنگتن و تل‌آویو به این قضیه، نکته مهمی دربر دارد؛‌ به‌ویژه که دو کشور سابقه همکاری علیه برنامه‌ هسته‌ای ایران دارند. ساخت ویروس نرم‌افزاری «استاکس‌نت» برای مقابله با سانتریفیوژهای هسته‌ای ایران، از بارزترین جلوه‌های این همکاری بود. 

گزارش «نیویورک‌تایمز» به سابقه طولانی برنامه پهپادی ایران نیز اشاره کرده است:‌ پهپاد «مهاجر یک»‌ نخستین پرواز خود را سال ۱۹۸۶ انجام داد؛ زمانی که ایران هنوز درگیر جنگ با عراق بود. اینک نسخه پیشرفته‌تری از همان پهپاد به روس‌ها فروخته می‌شود. یکی از قدم‌های مهم پیشروی ایران در این زمینه، سال ۲۰۱۲ برداشته شد؛ زمانی که یک پهپاد غیرمسلح «آر کیو ۱۷۰» آمریکا در کویر ایران فرود آمد و به دست مهندسان ایرانی افتاد. سال ۲۰۱۶، ایران اعلام کرد که ساخت پهپادهای تهاجمی را در همکاری با روسیه آغاز کرده است. از نخستین بهره‌گیری‌های ایران از این پهپادها، رساندن‌ آن‌ها به حوثی‌های یمن بود که با استفاده از آن، سال ۲۰۱۹ حمله مهیبی علیه تجهیزات نفتی عربستان سعودی صورت دادند. اما اینک برنامه پهپادی جمهوری اسلامی ایران آنقدر پیش رفته است که نقش مهمی در کمک به جنگ روسیه علیه اوکراین داشته باشد. 

اما تلاش غرب نیز برای مقابله با این پروژه حکومت ایران، به همین میزان شدت گرفته است. آمریکا اینک در کنار آلمان، فرانسه و بریتانیا، از آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، خواهان آغاز تحقیقات رسمی در مورد همکاری ایران و روسیه و نقض احتمالی تحریم‌های سازمان ملل شده‌ است. البته گوترش در حال حاضر جویای توافق با روسیه برای صدور غلات اوکراین است و به نظر نمی‌رسد میلی به حرکت به این سمت داشته باشد. 

آنچه بسیاری را نگران می‌کند، تعامل نظامی مسکو و تهران است. بن والاس، وزیر دفاع بریتانیا، هفته گذشته هشدار داد که روسیه قصد دارد تجهیزات پیشرفته نظامی در اختیار ایران بگذارد، و گفت: «باید توافق بین این دو کشور را افشا کنیم.»