تا کمتر از دو ماه دیگر، نود و دومین مراسم اسکار در لس آنجلس برگزار می‌شود، و این بار، افغانستان هم فیلمی را برای رقابت در بزرگترین جشنواره فیلم جهان معرفی کرده است: «حوا، مریم، عایشه». 

این درام، ساخته صحرا کریمی، نویسنده و فیلمساز افغانستان است که به زندگی سه زن از اقشار مختلف جامعه کشورش پرداخته است. 

نماینده افغانستان در اسکار، از سه زاویه مختلف به چالش‌های متفاوت زنان افغانستان می‌پردازد.

حوا، زنی خانه‌دار است که تمام دنیایش را در فرزندی که قرار است به دنیا آورد، خلاصه کرده است. برای او، تمام شوق و ذوق زندگی این است که این فرزند، هرچه سریع‌تر و سالم متولد شود. چیزی فراتر از او را نمی‌بیند و چیزی بزرگتر از او برایش معنا ندارد. 

داستان دیگر اما از مریم است. مریم برخلاف حوا، تحصیل‌کرده است و خبرنگار تلویزیون است. او از حقوق، آزادی‌ها و مسئولیت‌های نوآورده زنان کشورش آگاه است. مشکلش اما این است که شوهرش به او خیانت کرده است و رابطه خارج از ازدواج دارد. دغدغه مریم این است که چگونه از شوهرش جدا شود. 

عایشه نیز زن جوانی است که فریب دوست پسرش را خورده است و باردار شده است، اما دوست پسرش او را تنها گذاشته است و قطع رابطه کرده است. او برای نجات از شرمساری اجتماعی، می‌کوشد تا با یکی از بستگانش ازدواج کند تا از آن مخصمه رهایی یابد. 

اگرچه این فیلم فقط «روایتی داستانی» است،‌ اما این روایتی آشنا برای بسیاری در افغانستان است. زن‌های زمین‌گیری که خانه‌نشین شده‌اند، بی‌وفایی و عشق‌های شکست خورده‌اس که زنان جوان را تا لبه پرتگاه برده است، تقریبا هر روز در گوشه و کنار افغانستان زبان به زبان می‌شود. اما چون پرداختن به روابط آدم‌ها و امور شخصی خانواده‌ها دشوار و حتی تابو است، رسما کمتر بازتاب می‌یابد و راه حل رسیدگی به چنین چالش‌هایی هم معرفی نمی‌شود. مشاورت خانوادگی، تقریبا پدیده جدیدی است که اندک اندک از راه رسیده است. 

آرزو آریاپور، هنرپیشه‌ای که نقش حوا را بازی کرده است، به ایندپندنت فارسی گفت:‌ «حوا، مریم، عایشه، برای من اول به لحاظ محتوا و موضوع اهمیت دارد. فیلم دست روی روایت ساده‌ای از قشری از جامعه افغانستان گذاشته است که همواره سر خط اخبار و موضوع داغی برای بحث‌های حقوق بشری بوده‌اند، اما کمتر به روایت‌های واقعی و دغدغه‌های روزمره‌شان پرداخته شده. کمتر به بحث‌های مهمی چون حق انتخاب، تسلط بر بدن و حق تصمیم برای مادر شدن یا نشدن، پرداخته شده است.»

او درباره محتوای فیلم می‌گوید: «فیلم ادعایی ندارد، قهرمان‌سازی نمی‌کند و دنبال ماجراجویی و جذب مخاطب به هر قیمتی نیست. فیلم راوی مشاهده‌گری است که آرام و باحوصله به درون برش کوچکی از دنیای سه زن نفوذ می‌کند و روایتی ساده و آشنا را بر پرده ترسیم می‌کند. قصه زنانی که برای ما ناآشنا نیستند و شبیه هر یک را در دور و برمان کم ندیده‌ایم. با دغدغه‌ای مشترک، که جنجالی و مگو است. تنانگی و مادر شدن، بحثی که هم‌اندازه اهمیتش، تابوی بزرگی نیز هست. مادر شدن برای زن در جامعه افغانستان وظیفه‌ای است که هویت و موقعیت اجتماعی‌اش را تضمین می‌کند، اما خودش تسلط چندانی بر انتخاب آن ندارد. فیلم، شجاعانه این تابو را در سه روایت جدا به چالش می‌کشد و به زن‌های بیشماری، حق دیده شدن و شنیده شدن می‌دهد.» 

صحرا کریمی، کارگردان این فیلم هم در مورد کارش می‌گوید:‌ «این اولین فیلم بلند داستانی من است که در افغانستان به صورت مستقل ساخته شد. من علاقه‌مند به موضوع زنان هستم و دوست دارم که نگاهی فراتر از سیاست بر آن‌ها داشته باشم. همیشه وقتی از زنان افغانستان صحبت می‌شود، موضوعات کلیشه‌ای عنوان می‌شوند. ولی من به دنیای درونی و حقوق و آزادی یک زن افغان در مورد تصمیمات مرتبط با جسمش پرداختم، تا روی این مسئله که آیا چقدر آزادی دارند تا مادر شوند، مشکلات مادری در یک جامعه اسلامی مرد سالار چقدر می‌تواند جلوی پیشرفت آن‌ها را بگیرد، کار کنم. این فیلم نگاهی نو به مسئله زنان افغانستان دارد.» 

خانم کریمی و تیم همراهش برای تهیه این فیلم مشقت های فراوان کشیده است. 

گذشته از داستان‌نویسی، فیلمبرداری در لوکیشن‌های داخلی و سختی‌های زمستان که دامنگیر کار و زندگی در افغانستان است، مشکل‌ترین بخش فیلم‌برداری در موقعیت‌های خیابانی بوده است که دامنه کار را به بیش از یک سال کشانده است. 

دست‌اندرکاران این فیلم می‌گویند، مسئله امنیت و هماهنگی‌های لازم و حساسیت مردم عام نسبت به سینما و فیلم‌برداری از زنان، با دردسرهای زیادی همراه شده است. در برخی موارد که مسئله کشمکش بین یک زن و مرد در فیلم در میان بوده است، مردم عادی ناخواسته وارد معرکه شده‌اند. اما برای خانم کریمی، همین خود فرصتی شده است برای به تصویر کشیدن گوشه دیگری از واقعیت‌های مرتبط با روایت‌هایش.

این فیلم که در بخش «فیچر» (فیلم‌های داستانی بلند) بین‌المللی اسکار ۲۰۲۰ رقابت خواهد کرد، تا اینجا مورد استقبال گسترده مردم در افغانستان، ایران و دیگر محافل هنری، مانند بخش افق‌های جشنواره فیلم ونیز قرار گرفته است. این فیلم در ایران، در خانه هنرمندان، با حضور کارگردان و تهیه کننده آن، نمایش داده می‌شود.

یکی از جوایزی که این فیلم تاکنون برده است، «یوزپلنگ برفی» از فستیوال فیلم‌های آسیایی لس‌آنجلس است که به آرزو آریاپور، فرشته افشار و حسیبا ابراهیمی، بازیگران «حوا، مریم، عایشه» اعطا شده است.

صحرا کریمی، کارگران این فیلم، درباره وضعیت زنان افغان به خبرنگاران گفته است:‌« زنان این محدوده جغرافیایی با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند. زنان ایران اوضاع بهتری نسبت به زنان افغانستان دارند. بیش از ۴۰ سال است که جنگ و درگیری در افغانستان ادامه دارد. زنان، کودکان و جوانان، بیشترین آسیب را از ادامه این درگیری‌ها می‌بینند. آنها نمی‌توانند درس بخوانند یا کار بکنند. در ایران یک کودک هفت ساله به مدرسه می‌رود و فرقی ندارد که دختر یا پسر باشد. فقط شاید فرزند خانواده‌ای در یک روستای دورافتاده از این حقش محروم باشد. ولی در افغانستان هنوز در مورد جنسیت فرزند قضاوت‌هایی می‌شود. به طور مثال، زنان در ایران خیلی راحت‌تر می‌توانند طلاق بگیرند، ولی این موضوع در افغانستان به این سادگی نیست.»

از جمله افرادی که در مورد فیلم صحرا کریمی نظر داده‌اند، آنجلینا جولی، ستاره هالیوود است. او با ستایش از این کار خانم کریمی، گفت که این فیلم «وقار، زیبایی و روح زنان افغان را نشان می‌دهد؛ در حالی که راهشان را میان عشق، دوستی، خانواده، ازدواج و مادری می‌یابند.»

آکادمی علوم و هنرهای تصاویر متحرک، پنج نامزد نهایی فیلم‌های «فیچر» را برای جایزه اسکار در سیزدهم ژانویه ۲۰۲۰ اعلام خواهد کرد. برنده جایزه هم در نهم فوریه در شب اسکار در لس آنجلس اعلام خواهد شد. 

حوا، مریم، عایشه، اسکار ببرد یا نبرد، به سینمای نیمه‌جان و نوپای افغانستان رمق تازه‌ای داده است. آرزو آریاپور می‌گوید: «پرداختن به روایت‌های واقعی از انسان‌های واقعی آن سرزمین، بسیار مهم است. این مردم حق دارند قصه‌هاشان را  به صورت عینی، بدون تحریف و چاشنی‌های غربی‌پسند، از سینمای خودشان شاهد باشند. وظیفه هنر و سینما، بازتاب درست حقیقت و روایت‌های دل جامعه است.»