دولت چین می‌خواهد مهم‌ترین معادن افغانستان را استخراج کند. این معادن شامل مس، نفت، لیتیوم و آهن است. با توجه به اینکه جهان به سوی استفاده از انرژی‌های پاک در حرکت است، نیاز به لیتیوم- که عنصر اساسی در ساختن باتری برای خودروهای برقی است- بیش از گذشته شده است. در حال حاضر، معادن لیتیوم افغانستان، که دست‌نخورده‌ترین معادن لیتیوم جهان است، توجه شرکت‌های چینی را به خود جلب کرده است.

مقام‌های وزارت معادن و نفت طالبان می‌گویند که به‌تازگی یک شرکت چینی ابراز علاقه کرده است که در حدود ۱۰ میلیارد دلار روی معادن لیتیوم افغانستان سرمایه‌گذاری کند.

انستیتو تحقیقات سیاست خارجی، که اندیشکده‌ای آمریکایی مستقر در پنسیلوانیا است، در مطلبی تحلیلی با عنوان «چین، افغانستان، و توسعه مواد معدنی سبز» نوشته است که در کنار معادن لیتیوم جنوب افغانستان، چینی‌ها روی نفت شمال و معدن مس عینک در استان لوگر نیز سرمایه‌گذاری کرده‌اند و اکنون در حال بررسی معادن آهن هستند.

در صورتی که کار استخراج معادن لیتیوم در افغانستان آغاز شود، در حدود ۱۲۰ هزار شغل مستقیم ایجاد می‌شود، و ده‌ها هزار شغل غیرمستقیم ناشی از این فعالیت به وجود خواهد آمد. وزارت معادن و نفت طالبان می‌گوید که در حال حاضر، به‌دلیل نبود اشتغال، وضع اقتصادی مردم افغانستان بسیار خراب است و سطح فقر گسترش یافته است.

قرارداد چهارده ساله چین برای استخراج مس از معدن عینک در نزدیکی کابل به مرحله نهایی رسیده و شرکت دولتی (متالورژی) چین کار عملی روی این معدن را به‌زودی آغاز می‌کند. قرارداد این معدن در سال ۲۰۰۷ میان چین و افغانستان به امضا رسید. اما، به‌دلیل مشکلات تکنیکی و نبود امنیت، کار استخراج هرگز آغاز نشد.

طالبان به‌محض قدرت گرفتن در افغانستان، موضوع استخراج مس از معدن عینک را دوباره با شرکت‌های چینی آغاز کردند. چین همچنین کار عملی استخراج نفت در شمال افغانستان را نیز آغاز کرده است.

افغانستان به‌لطف معادن دست‌نخورده‌اش از دیرباز مورد توجه سرمایه‌گذاران بوده است. وزارت معادن طالبان تخمین زده است که معادن افغانستان شامل حدود ۶۰ میلیون تن مس، ۲.۲ میلیارد تن آهن، و ۱.۴ میلیون تن عناصر کمیاب مانند لانتانیوم و سریم و نئودیمیوم، و آلومینیوم، طلا، نقره، روی، و همچنین مقدار فراوانی جیوه و لیتیوم است.

در چهل سال گذشته، به‌علت جنگ مستمر داخلی، زمینه استخراج گسترده از هیچ‌یک معادن افغانستان فراهم نشد. دولت‌های قبلی، در بیست سال گذشته، برای عقد قرارداد با شرکت‌های بین‌المللی و استخراج معادن تلاش زیادی کردند. با اینکه برخی از شرکت‌های بین‌المللی قراردادهایی با دولت افغانستان برای استخراج این معادن امضا کردند، عملا هیچ کاری در این مورد صورت نگرفت.

پیروزی طالبان در افغانستان جنگ دامنه‌دار در آن کشور را تا حدی متوقف کرده است. شرکت‌های خارجی اکنون بدون دغدغه می‌توانند روی معادن افغانستان کار کنند. اما برای این شرکت‌ها هنوز کار کردن روی معادن افغانستان با خطرهایی همراه است. با اینکه طالبان تعهدهای زیادی برای تامین امنیت شرکت‌های خارجی داده‌اند که بخواهند روی معادن افغانستان سرمایه‌گذاری کنند، این شرکت‌ها هنوز از امنیت کامل در افغانستان مطمئن نشده‌اند.

حمله داعش به هتل محل زندگی سرمایه‌گذاران چینی در سال گذشته این نگرانی را تقویت کرد. با این حال، با توجه به اینکه داعش ضربات زیادی در افغانستان متحمل شده است و در چند ماه گذشته نتوانسته است حمله‌های جدی در افغانستان صورت دهد، این ذهنیت ایجاد شده است که امنیت در افغانستان در حال بهتر شدن است.

با این حال، مسئله استخراج معادن در افغانستان فقط یک موضوع اقتصادی نیست. افغانستان در موقعیتی استراتژیک قرار دارد و دولت‌های که بخواهند با طالبان وارد معامله اقتصادی شوند، در پی آن می‌توانند نظارت و مهار بیشتری بر این گروه داشته باشند که هنوز هیچ کشوری دولتش را به‌عنوان دولت مستقل به رسمیت نشناخته است.

استخراج معادن حتی می‌تواند ابزاری برای چانه‌زنی بر سر مسائل حساسی مانند حقوق زنان، از جمله حق کار و آموزش، باشد. به باور نویسنده مطلب «چین و افغانستان و مواد معدنی سبز»، کشورهای بانفوذ جهان می‌توانند چین را ملزم سازند که برای اعاده حقوق زنان در افغانستان فشارهای لازم را بر طالبان وارد کنند. به نوشته این مقاله، «واشنگتن باید از سرمایه‌گذاری چین در افغانستان حمایت کند- یا حداقل مخالفت یا مانع‌تراشی نکند. نگرانی‌ها در مورد سرمایه‌گذاری چینی، که رژیم طالبان را تقویت می‌کند، معتبر است و معاملات آن در افغانستان مستحق بررسی است، اما قرار دادن جوامعی که نیازی زیادی به سرمایه‌گذاری دارند، امنیت انسانی را به خطر می‌اندازد. یافتن مسیری برای معافیت از تحریم‌های آمریکا برای چنین سرمایه‌گذاری‌ای باید به‌درستی مورد توجه قرار گیرد.»

آمریکا اعلام کرده است که برای کاهش آلودگی هوا و کم شدن گرمایش جهانی تمایل به همکاری با چین دارد. لیتیوم یکی از مواد اصلی مورد استفاده در فناوری‌هایی است که می‌تواند موجب کاهش دمای زمین شود، زیرا در تولید باتری برای خودروهای برقی استفاده می‌شود و مصرف سوخت فسیلی را کاهش می‌دهد.

اما آیا طالبان قابل اصلاح‌اند؟ از دید بخشی از افغان‌ها، به‌خصوص کسانی که طالبان را خطری برای جان خود می‌دانند، طالبان به‌هیچ‌وجه اصلاح‌شدنی نیستند. اما در حوزه مطالعات استراتژیک باوری وجود دارد مبنی بر اینکه اقتصاد می‌تواند سیاست را به‌خوبی مدیریت کند.

سرمایه‌گذاری‌های بزرگ اقتصادی در افغانستان، آن هم در حالی که طالبان برای گردش چرخ نظامشان به منابع مالی نیازمندند، بهترین ابزار برای زیر فشار گذاشتن طالبان می‌تواند باشد. این زمان فرصت خوبی است که پیام‌های روشن و مشخص کشورهای قدرتمند اسلامی مانند عربستان سعودی، قطر، و ترکیه به طالبان فرستاده شود تا این قرائت سختگیرانه از اسلام را، که در هیچ کشور اسلامی دیگر مانند ندارد، کنار بگذارند.

بسیاری از نهادهای پژوهشی بر این باورند که فشار طالبان بر زنان افغانستان در واقع نوعی پیام به کشورهای قدرتمند برای گفت‌وگو است. آمریکا و دیگر کشورهای غربی دارای سابقه تعامل در برقراری رژیم‌های تجاری گسترده با کشورهایی‌اند که قوانین تنفرآمیزی در سراسر جهان دارند.

علاوه بر این، مصلحت اقتصادی می‌تواند انگیزه‌ای برای تغییر باشد، همان‌طور که تغییرات آشکاری را در قوانین عربستان سعودی در تلاش برای تنوع بخشیدن به اقتصاد آن کشور دیدیم.

چشم‌پوشی از طالبان به‌عنوان واقعیتی که شکل گرفته است، ممکن نیست. این گروه در حال حاضر هیچ بدیلی برای خودش نمی‌بیند و امکان ندارد کشورهای غربی مانند سال ۲۰۰۱ بار دیگر به افغانستان لشکر بکشند تا نظام را عوض کنند. ناگزیر، در چنین وضعی، ابزار فشار تغییر می‌یابد. یکی از این ابزارها اقتصاد و سرمایه‌گذاری است، به این شرط که کشورهایی که در افغانستان کنونی، زیر حاکمیت طالبان، سرمایه‌گذاری می‌کنند، بر این اصل نیز پایبند باشند که حقوق انسانی برابر در آن کشور برای همه تامین شود.