فیاض‌الحق خیراندیش، نظامی پیشین و از ساکنان شهرستان دره استان پنجشیر، روز دوشنبه ۳۰ مرداد، در مرز اسلام قلعه و پیش از ورود به ایران به دست طالبان بازداشت شد و پس از یک‌ شبانه‌روز شکنجه شدن به دست طالبان، جان باخت.

یک منبع مطلع به ایندیپندنت فارسی گفت که فیاض‌الحق در دولت پیشین افغانستان در صفوف نیروهای امنیتی کار می‌کرد و پس از فروپاشی دولت پیشین، مدتی عضو جبهه مقاومت ملی افغانستان بود. او حدود یک ‎سال پیش به ایران رفت و در آنجا کارگری می‌کرد.

عکس‌هایی از فیاض‌الحق منتشر شده است که او را در لباس نظامی و با اسلحه‌ای در دست در ارتفاع‌های کوهستانی پنجشیر نشان می‌دهد. تا کنون عضویت فیاض‌الحق در جبهه مقاومت ملی تایید نشده است و جبهه مقاومت ملی نیز به کشته شدن این نظامی پیشین واکنشی نشان نداده است.

به گفته برخی منابع، فیاض‌الحق اخیرا به افغانستان بازگشته بود و زمانی که می‌خواست برای بار دوم وارد ایران شود، در مرز اسلام قلعه به دست نیروهای طالبان بازداشت شد.

در دو سال گذشته، طالبان ده‌ها نفر از نظامیان پیشین و ساکنان پنجشیر و اندراب و دیگر استان‌های شمال افغانستان را که جبهه‌های ضد طالبان در آن‌ها فعال است به اتهام‌های گوناگون بازداشت و زندانی و شکنجه کرده و در مواردی نیز به قتل رسانده‌اند.

هیئت معاونت سازمان ملل متحد در امور افغانستان (یوناما) در گزارشی که روز سه‌شنبه، یک هفته پس از دوسالگی سلطه طالبان بر افغانستان، منتشر کرد، گفت دست‌کم ۸۰۰ مورد بازداشت، شکنجه، قتل، ناپدید شدن، و تهدید نظامیان و کارکنان دولت پیشین افغانستان به ثبت رسیده است. در این گزارش آمده است که در دو سال گذشته، ۲۱۸ مورد قتل فراقانونی نظامیان پیشین رخ داده است.

کارشناسان امور افغانستان می‌گویند که ارقام واقعی بازداشت و شکنجه و قتل نظامیان پیشین بیشتر از آن است که در گزارش یوناما بازتاب یافته است.

ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، در پیامی گزارش یوناما را رد کرد و ادعا کرد که طالبان به رعایت حقوق بشر پایبندند و فرمان عفو عمومی عملی شده است. مجاهد در حالی این ادعا را مطرح کرد که هر روز گزارش‌هایی از بازداشت و قتل نظامیان پیشین منتشر می‌شود.

همچنین، براساس گواهی افرادی که از زندان‌های طالبان آزاد شده‌اند، بیشتر زندانیان طالبان از نظامیان و کارکنان دولت پیشین افغانستان‌اند. چندی پیش، یکی از مسئولان اداره زندان‌‌های طالبان گفت که حدود ۱۵ هزار نفر در زندان‌های زیر نظر این گروه در حبس‌اند.

ریچارد بنت، گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد، روز چهارشنبه در سخنرانی در انستیتو صلح آمریکا، در واکنش به گزارش یوناما در مورد کشته شدن نظامیان دولت پیشین در دو سال سلطه طالبان در افغانستان گفت: «از زمانی که در اوت ۲۰۲۱ طالبان قدرت را در افغانستان تصرف کردند، وضع حقوق بشر به‌سرعت رو به وخامت گرایید و باعث نگرانی بسیار شد. وضع زنان و دختران به‌ویژه به حدی فاجعه‌بار رسیده است.»

طالبان، که در توافق‌نامه صلح دوحه متعهد به رعایت حقوق بشر و تامین حقوق زنان شده بودند، در دو سال گذشته همواره زیر فشار دولت‌های جهان به‌ویژه آمریکا بوده‌اند که به تعهدی که سپرده‌اند عمل کنند.