سال‌ها پیش برخی از مسئولان جمهوری اسلامی اعلام می‌کردند که بی‌سوادی در ایران، پس از آغاز به کار جمهوری اسلامی و با کمک نهضت سوادآموزی، ریشه‌کن شده است، دروغی که به سختی باور می‌شد. اکنون نیز وزیر سابق آموزش‌و‌پرورش اعلام کرده است که طبق سرشماری سال ۱۳۹۵، هشت میلیون و ۷۹۵ هزار بی‌سواد مطلق در ایران وجود دارد.
یوسف نوری با حضور در شبکه آموزش اعلام کرد که آمار این تعداد بی‌سواد بر اساس خوداظهاری افراد و مربوط به افراد شش ساله به بالایی است که بی‌سواد مطلق‌اند و خواندن و نوشتن هم بلد نیستند. او همچنین با بیان اینکه در سال ۵۵ این آمار ۱۴ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر بوده است، گفت: «تخمین من برای آمار بی‌سوادی مطلق در سال جاری هم همین حدود است.»
او همچنین در آن سال اعلام کرد که از میان جمعیت ۷۰ میلیونی حدود ۳۰ میلیون نفر سطح سوادشان حداکثر تا دوره راهنمایی است. از این میان حدود ۳.۵ میلیون نفر بی‌سواد مطلق در ایران وجود دارد.
نوری با اشاره به اینکه هدف‌گذاری در ایران برای آموزش از شش تا ۴۹ سال است، درحالی که هدف‌گذاری دنیا برای آموزش تا آخر عمر است، گفت: «ما برای آموزش ۴۹ سال به بالا کاری انجام نداده‌ایم. تحقیقی را می‌دیدم که می‌گفت به ازای هر ۱۰ درصد افزایش سوادآموزی، ۲ درصد به جی‌دی‌پی (GDP) یعنی تولید ناخالص ملی اضافه می‌شود.»
آمارها در مورد بی‌سوادی و کم‌سوادی در ایران همواره متفاوت است. هفت ماه پیش یعنی بهمن سال گذشته، رئیس سازمان نهضت سوادآموزی مدعی شده بود که بیش ازچهار میلیون نفر بی‌سواد مطلق یا کم‌سواد در ایران وجود دارد. علیرضا عبدی با اعلام این خبر مدعی شد که ظرف سه سال می‌تواند ماموریت آموزش سواد پایه و خواندن و نوشتن این جمعیت را به پایان برساند.
همین فرد در آذرماه همان سال آماری متفاوت ارائه داده و عنوان کرده بود که «در سال ۵۵ جمعیت با سواد ۴۸.۸ دهم جمعیت ایران بود، اما این عدد امسال ۹۷ درصد است؛ یعنی علاوه بر رشد جمعیت، درصد بالایی از باسوادی را تجربه کردیم».
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
با توجه به جمعیت ایران در سال ۱۴۰۱، که مرکز آمار آن را حدود ۸۴ میلیون و ۵۵ هزار نفر اعلام کرده است، بنا بر ادعای عبدی، در آذرماه ۱۴۰۱، دو میلیون و ۵۲۱ هزار و ۶۵۰ نفر در ایران در جمعیت با‌سوادها قرار نمی‌گیرند.
او در همان سخنرانی وقتی می‌خواهد به اعداد این آمار اشاره کند، رقمی متفاوت‌تر را ارائه می‌دهد. عبدی در حالی که در آمار قبلی خود تعداد بی‌سوادان در کل جمعیت ایران را دو میلیون و ۵۲۱ هزار و ۶۵۰ نفر اعلام کرده بود، در بازه‌ای کوچک‌تر یعنی گروه سنی ۱۰ تا ۴۹ سال، جمعیت بی‌سواد مطلق را یک میلیون و ۷۰۹ هزار نفر و کم‌سوادان را دو میلیون و ۵۰ هزار نفر عنوان می‌کند و نهایتا جمع این اعداد از آماری که دقایقی قبل ارائه کرده بود بیشتر شد. او البته در خرداد سال گذشته نیز آمار متفاوت دیگری از بی‌سوادان در ایران ارائه کرده و تعداد این جمعیت را یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر عنوان کرده بود.
رئیس سازمان نهضت سوادآموزی در سال ۹۳، علی باقر‌زاده بود. او در اردیبهشت ماه آن سال اعلام کرده بود که ۲۰ میلیون نفر بی‌سواد مطلق و کم‌سواد در ایران وجود دارد.
با گذشت ۴۴ سال از تاسیس سازمان نهضت سوادآموزی، طی روزهای گذشته، صحبت‌هایی در مورد تعطیلی آن شنیده می‌شود. پیشنهاد انحلال این سازمان در کمیسیون تلفیق برنامه هفتم توسعه ارائه شده است و در صورت تصویب نمایندگان مجلس در صحن علنی، این سازمان منحل و ماموریت‌های آن به معاونت ابتدایی وزارت آموزش‌و‌پرورش سپرده می‌شود. اکنون سازمانی حکومتی که با هدف «ریشه‌کن ساختن بی‌سوادی» فعالیت خود را آغاز کرده بود، پس از گذشت ۴۴ سال با شکست در این هدف، فعالیت خود را به پایان خواهد رساند و ادغام آن با آموزش‌و‌پرورش نیز در نجاتش تاثیری نداشت.
احمد نادری، عضو کمیسیون تلفیق لایحه برنامه هفتم توسعه، در گفت‌وگو با ایسنا اعلام کرد که با تصویب این کمیسیون، نهضت سوادآموزی منحل شده است و فعالیتش را به شکل سابق ادامه نمی‌دهد و ماموریت‌های آن به معاونت ابتدایی آموزش‌و‌پرورش سپرده می‌شود. حیدر تورانی، استاد تمام مدیریت آموزشی پژوهشگاه مطالعات آموزش‌و‌پرورش که در زمینه تغییر ساختار نهضت سوادآموزی و جایگزینی آن با ساختار «آموزش بزرگسالان» فعالیت داشته است، در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به شکست نهضت سوادآموزی، اعلام کرد که در طول چهار دهه فعالیت نهضت سوادآموزی، ۹ میلیون نفر در حد سوادآموزی (معادل سوم ابتدایی) آموزش دیده‌اند که از این تعداد فقط دو میلیون نفر به پایان دوره ابتدایی رسیدند. بدین معنی که هفت میلیون نفر همچنان در لبه خطر بی‌سوادی قرار دارند.
تورانی همچنین گفت: «اکنون که ۱۲ سال از ادغام و تجمیع نهضت در آموزش‌و‌پرورش گذشته است، تصمیم بر آن بود که اهداف سازمان نهضت سوادآموزی مبنی بر ریشه‌کنی بی‌سوادی، طی برنامه توسعه پنجم کشور به پایان برسد که عملا این هم اتفاق نیفتاد. قبل از تجمیع ساختار و ادغام آن در آموزش و پرورش، یک میلیون و ۱۰۰ هزار سوادآموز در سال تحت پوشش سازمان نهضت سوادآموزی بودند که اکنون این عدد به ۲۸۰ هزار نفر یعنی حدود ۷۵ درصد کاهش یافته است.»
نوری، وزیر سابق آموزش‌و‌پرورش، در بخش دیگر سخنان خود درباره مصوبه کمیسیون تلفیق لایحه برنامه هفتم توسعه مجلس شورای اسلامی مبنی بر سپردن ماموریت‌های نهضت سوادآموزی به معاونت ابتدایی آموزش‌و‌پرورش و انحلال شکل فعلی نهضت سوادآموزی، گفت: «کمیسیون تلفیق لایحه برنامه هفتم این امر را مصوب کرده است، اما صاحب‌نظران نظرات مختلفی دارند. نهضت باید مردمی و مردم‌پایه باشد و اگر برایش دفتر و دستک درست کنیم دچار مشکل می‌شود. با چنین شرایطی اگرچه به ظاهر بهترین جا برای سپردن ماموریت‌های نهضت، آموزش ابتدایی است، اما جنس آموزش بزرگسالان متفاوت از آموزش ابتدایی است. آموزش بزرگسالان در خیلی از کشورها به صورت عمومی برای همه نیست. در دنیا این‌گونه نیست که برای سوادآموزی ساختار عریض و طویل درست کنند، بلکه ساختار مردمی و غیردولتی می‌سازند.»
