محمد یکی از شهروندان افغانستان است که از آوریل (اوایل بهار) سال ۲۰۲۲ وارد آمریکا شده است. اما ورود او، مانند ورود هزاران افغان دیگر، از طریق برنامه اسکان مجدد نبوده است. محمد از مسیر مکزیک وارد خاک آمریکا شد و خود را به نیروهای مرزی آن کشور تسلیم کرد. محمد به‌دلیل ورود غیرقانونی به آمریکا بازداشت شد و هنوز هم در بازداشت است.

خبرگزاری آسوشیتدپرس روز یکشنبه در گزارشی که از وضع محمد و برگزاری دادگاهش تهیه کرد نوشت که یک سال پس از ورود محمد به آمریکا، دادگاهی درخواست او را برای اقامت در آمریکا در روز ۲۷ آوریل (۷ اردیبهشت) بررسی کرد. محمد از طریق ویدیو کنفرانس به دادگاه وصل شد و یک مترجم هم حرف‌های او را، که به فارسی بود، برای دادگاه ترجمه می‌کرد. پس از سه ساعت بررسی پرونده، قاضی دادگاه بالاخره قانع نشد که محمد واجد شرایط اقامت در آمریکا است. تلاش و استدلال محمد برای قاضی قابل قبول نبود. در نتیجه، آلن جان باپتیست، قاضی دادگاه، درخواست محمد رد کرد. 

اما ناآگاهی محمد از اصول کار دادگاه و ندانستن زبان انگلیسی باعث شد او حتی فرصت تجدیدنظر در پرونده را هم از دست بدهد، زیرا زمانی که قاضی آلن جان از او پرسید آیا به این حکم اعتراض دارد یا می‌خواهد تقاضای تجدیدنظر بدهد، او گفت که چنین چیزی نمی‌خواهد.

همین باعث شد که قاضی حکم بدون تجدیدنظر برای محمد بدهد و او را مستحق اقامت در آمریکا نداند. اما کارشناسانی که رونوشت شرح جلسه دادگاه را مطالعه کرده‌اند می‌گویند روال برگزاری دادگاه به‌گونه‌ای بوده که محمد هیچ تسلطی بر موقعیت خود نداشته است. او برای وکالت از خودش آمادگی نداشته است. به‌علاوه، روشن است که نمی‌دانسته است که در دادگاه چه می‌گذرد. با این حال، قاضی سابق پرونده محمد معتقد است که قضاوت منصفانه بوده است. 

مونا ایمان، که وکالت محمد را بر عهده دارد، با وجود این که محمد تایید کرده بود که برای پرونده‌اش درخواست تجدیدنظر نمی‌کند، بالاخره توانست برای موکلش بار دیگر امکان تجدیدنظر در پرونده را در حضور قاضی دیگری به دست بیاورد.

تایید تجدیدنظر در پرونده محمد با تصمیم تازه دولت جو بایدن هم‌زمان شده است که بر اساس آن، قرار است به افغان‌هایی که در یک سال گذشته در آمریکا اقامت داشته‌اند، اجازه اقامت موقت داده شود. با این حال، محمد در هجده ماه گذشته همچنان در بازداشت بوده و نگران است که دادگاه تجدیدنظر هم در مورد او همان حکم سابق را بدهد. 

خانواده محمد در افغانستان‌اند و به گفته محمد، از ترس طالبان در خفا زندگی می‌کنند. محمد می‌گوید او در افغانستان در دانشگاه تدریس می‌کرده است و طالبان او را بارها تهدید کرده‌اند. با این حال، قاضی دادگاه ادعاهای محمد را قانع‌کننده ندانست. قاضی گفت که ادعای محمد در مورد زخمی شدن در یک حمله انتحاری در سال ۲۰۱۶ دقیق نیست، زیرا زخم‌هایی که او به‌عنوان مدرک ارائه کرده است، جای زخم حمله انتحاری یا گلوله خوردن نیست. 

هنوز مشخص نیست پرونده محمد به کجا می‌رسد، اما وضع دادگاه‌ها در مورد ورود غیرقانونی افراد از مرزهای مکزیک به‌گونه‌ای است که گاه افرادی که مستحق اقامت‌اند حق خود را از دست می‌دهند. در حال حاضر در حدود ۲ میلیون پرونده معوقه ورود غیرقانونی به آمریکا در دادگاه‌های آن کشور وجود دارد. به همین دلیل، قضات زیر فشار زیادی قرار دارند و تلاش می‌کنند این پرونده‌ها را سریع‌تر تکمیل کنند.

در چنین وضعی، گاهی متهم نمی‌تواند روال کار دادگاه را درست درک کند، یا وکیلش به او در درک اوضاع کمک نمی‌کند، یا مانند محمد، کلا هیچ شناختی از آنچه می‌گذرد ندارد. 

با وجود اینکه دولت آمریکا هنوز هم در حال انتقال افغان‌هایی است که سزاوار اقامت در آمریکا هستند، صدها شهروند افغانستان با استفاده از ویزاهای بشردوستانه برزیل خود را به این کشور می‌رسانند و پس از آن، سفر پرخطر و بی‌حاصلی را به سوی آمریکا آغاز می‌کنند.

در دو سال گذشته، هزاران شهروند افغانستان از مسیر مکزیک وارد آمریکا شده‌اند. عده‌ای از آنان خود را به کانادا رسانده و تعداد دیگری خواهان اقامت در آمریکا شده‌اند. با این حال، دولت آمریکا تاکید کرده است که به افرادی که غیرقانونی از مرزهای مکزیک وارد آمریکا می‌شوند اقامت نخواهد داد.