فعالان حوزه آثار باستانی و میراث تاریخی در ایران، از ادامه تجاوز به حریم میراث جهانی محوطه تاریخی شوش در استان خوزستان ایران خبر می‌دهند و اینکه قرار است شورای شهر این منطقه برخلاف ضوابط تعیین‌شده از سوی میراث جهانی، ساختمانی را با ارتفاع غیرمجاز در حریم درجه یک کاخ آپادانا و در ۱۰۰ متری محوطه باستانی بسازد. اقدامی که بی‌شک می‌تواند با واکنش منفی ناظران یونسکو همراه شود.
چندین سال است که علاقه‌مندان به آثار تاریخی در ایران به تعرض و پیشروی‌های غیرمجاز در حریم محوطه باستانی شوش که یکی از قدیمی‌ترین سکونت‌گاه‌های شناخته‌شده در تاریخ جهان محسوب می‌شود، اعتراض می‌کنند و درمورد اجرا نشدن ضوابط یونسکو و حفاری و ساخت‌وسازهای غیرمجاز در این منظر هشدار داده‌اند، اما هر بار زخمی تازه بر پیکر نحیف شوش وارد می‌شود و بنا بر گفته کارشناسان فرهنگی، مسئولان و متولیان این حوزه نیز در شناساندن اهمیت حفظ این میراث و جایگاه جهانی آن به جامعه محلی موفق نبوده‌اند.
قدمت پایه‌گذاری شهر شوش به حدود ۵ هزار سال پیش از میلاد مسیح باز‌می‌گردد. طبق اسناد باستانی به‌دست آمده، شوش در ردیف اولین شهرهای متمدن تاریخ در دنیا شناخته می‌شود و به‌عنوان پایتخت نیرومند امپراتوری ایلامی که تمدنش ترکیبی از تمدن‌های سومر و آکاد بود، مورد استفاده قرار گرفت. در خاک منطقه تاریخی شوش ده‌ها کتیبه و نوشته تاریخی به دست باستان‌شناسان فرانسوی کشف شده است که وجود امپراتوری ایلامی را طی هزاران سال پیش اثبات می‌کند.
اکنون مجتبی گهستونی، خبرنگار و فعال حوزه میراث فرهنگی و تاریخی، در گفت‌وگو با وب‌سایت میراث‌خبر می‌گوید: «شورای شهر شوش به‌عنوان نهادی که خود باید پایبند ضوابط و قوانین شهری و ساخت‌وسازهای در چهارچوب قانون باشد، با ترک فعل، در حال احداث ساختمان تازه‌ای است که علاوه بر رعایت نکردن کد ارتفاعی برای آن، اقدام به حفاری عمیق غیرقانونی در محل ساختمان نیز کرده است. اقدام غیرفرهنگی شورای شهر عملا این پیام را به سازندگان بناهای بیش از سه طبقه در حریم منظری شوش میدهد که از این پس بدون پایبندی به ضوابط تعیین‌شده میراث جهانی و آنگونه که میل‌شان می‌کشد، عمل کنند و کسی جلودار آنها نیست، زیرا قانون‌گذار خود قانون‌شکنی می‌کند.»
این خبرنگار خوزستانی که سال‌هاست در حوزه‌های فرهنگی و میراث باستانی فعالت می‌کند، می‌گوید پروژه ساختمان شورای شهر شوش در حریم درجه یک کاخ آپادانا و در فاصله ۱۰۰ متری محوطه باستانی واقع شده است و اکنون با گودبرداری غیرقانونی، می‌خواهند آنجا ساختمانی ۱۲ متری بسازند.
شوش جزو معدود شهرهایی محسوب می‌شود که دو اثر ثبت‌شده جهانی را در خود جای داده است که شامل زیگورات چغازنبیل و محوطه تاریخی شوش می‌شود.
مجتبی گهستونی افزود: «در شهر شوش و در عرصه و حریم درجه یک تا دو میراث جهانی، ساختمان‌های متعددی مشاهده می‌شوند که خارج از ضوابط و درنتیجه استفاده از رانت‌ها و چشم‌پوشی نهادهای مسئول ساخته شده‌اند. کوچک بودن شهر شوش و ساختار قومیتی موجود در این شهرستان موجب شده که در موارد بسیاری، منافع فامیلی و قومیتی بر رعایت برخی ضوابط قانونی چیرگی کند.»
همچنین خبرگزاری ایلنا برای پیگیری این ماجرا با مهدی اسلامی‌پناه، رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر شوش، تماس گرفت، که این مقام شهری نیز پاسخی عجیب داد: «ما طبق ضوابط خودمان کار می‌کنیم. ملاک ما نظر پایگاه میراث‌فرهنگی شوش نیست، بلکه ملاک ما قانون خودمان است.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
پرونده باز تخریب‌های شوش
پیش از این و در سال ۱۳۹۷، یک باستان‌شناس از تخریب ۵۰۰ هکتار از حریم شوش خبر داده و گفته بود: «میراث‌فرهنگی برای حفاظت از شهر باستانی شوش با مدیریت شهری معامله‌ای کرد تا با دادن ۵۰۰ هکتار از عرصه تاریخی شوش، حداقل برای همیشه ۷۰۰ هکتار باقیمانده را حفاظت کند، اما مدیریت شهری این تعهد را نیز فراموش کرد و خواستار ادامه دادن پروژه‌هایش شده است.»
شهرام زارع همان زمان هشدار داده بود که کمبود آگاهی درباره آثار جهانی باعث چنین آسیب‌هایی شده است: «شواهدی که بحران اخیر شوش هم یکی از آن‌هاست، نشان میدهد متولیان و مدیران محوطه‌های میراث جهانی در تبیین اهمیت فرهنگی این آثار ناتوان بوده یا در انجام آن قصور کردهاند. مدیران میراث فرهنگی و مسئولان شهری و استانی، نه شرایط حفاظتی مناسبی برای این مجموعه ایجاد کردهاند، نه از قابلیت‌های تاریخی و فرهنگی و حتی اقتصادی آن برای ایفای نقش در زندگی شهری بهره برده‌اند و نه کوشش درخوری برای شناساندن اهمیت و ارزش‌‌های آن داشته‌اند.»
سال گذشته هم علی درویشی، دبیر انجمن دوست‌داران میراث فرهنگی شوش، با ارائه جزئیاتی از حفاری‌های غیرمجاز در محوطه‌های باستانی شوش، گفته بود: «حال‌وهوای شهر جهانی شوش ناخوشایند شده و نفس‌های آن به شماره افتاده است. روزی نیست که خبر ناگواری از تخریب، حفاری غیرمجاز و دیگر تجاوزهای سیاسی از این شهر به گوش نرسد، اما ذره‌ای احساس مسئولیت و تدبیر در‌این‌باره دیده نمی‌شود. مثلا اخیر (سال گذشته) یکی از تپه‌های تاریخی و بسیار ارزشمند شوش در شهرک بهرام از سوی فردی به‌صورت کامل تخریب و تسطیح و به زمین‌های کشاورزی تبدیل شده است. اتفاقی که بارها تکرار شده است.»
محمدتقی عطایی، سرپرست سابق برنامه تعیین عرصه و حریم مجموعه جهانی شوش، نیز در سال‌های گذشته از گسترش ساخت‌وسازهای بی‌رویه در اضلاع مختلف این اثر جهانی خبر داده و گفته بود: «در شرق، شمال و غرب محوطه باستانی، خانه‌های جدید دور تا دور خرابه‌های شوش ایجاد شده و فقط از سمت جنوب یعنی اراضی حسین‌آباد، فضای اطراف شهر باستانی شوش خالی است. این احتمال را می‌دهیم که تا ۱۰ سال آینده تصویر این بخش از شهر شوش نیز مانند سه ضلع دیگر پر از خانه شود.»
قاسم آل‌کثیر، دیگر فعال میراث فرهنگی در استان خوزستان، درباره نبود قانونی محلی و مستقل در این استان و شهر شوش برای حفاظت از آثار تاریخی می‌گوید: «متاسفانه متولیان این حوزه با بافت فرهنگی و لایه‌های ظریف و حساس منطقه آشنایی ندارند و شناخت آنها به‌اصطلاح، یک شناخت غبارآلود نسبت به خلقیات، مناسک و فرهنگ منطقه است. آنها پیش خودشان تصور می‌کنند که جامعه محلی را می‌شناسند و تلاش می‌کنند کلاس‌های آموزشی برگزار کنند، اما در نهایت نتیجه نمی‌گیرند. درحالی‌که جوامع محلی در تمام مناطقی که میراث جهانی ثبت‌شده دارند، با همین آموزش‌ها توانسته‌اند همراهی مردم را رقم بزنند و آگاهی عمومی را افزایش دهند. سوال اینجاست که چرا در جامعه محلی ما این اتفاق رخ نمی‌دهد؟ حتی در برگزاری برنامه‌هایی که قرار است در خود محوطه تاریخی برگزار شود، هیچ نشانی از جوامع محلی نیست.»
