او را «امید» نامیده‌اند، تنها بازمانده جمعیت غربی درناهای سیبری که سال‌هاست در آستانه پاییز، سفر تک‌نفره‌اش را از شمالی‌ترین نقاط به مقصد ایران آغاز می‌کند و با طی کردن مسافتی حدود پنج هزار کیلومتر، در پهنه آبی فریدون‌کنار فرود می‌آید.

«امید» نماد وفاداری، استقامت، صلح، طول‌ عمر و زیبایی است و برای ایرانیان امید را به ارمغان می‌آورد. به همین دلیل است که با فرارسیدن پاییز خیلی‌ها چشم به‌ راهش می‌مانند، وقتی هم که دیر می‌کند، نگرانش می‌شوند؛ درست مثل امسال که همه شواهد نشان می‌دهد «امید» دیر کرده است.

درناهای سیبری در سه دسته شرقی، غربی و مرکزی تقسیم‌بندی می‌شوند. دسته مرکزی که هر سال با شروع فصل پاییز به هند مهاجرت می‌کردند، اینک منقرض شده‌اند. دسته شرقی شامل حدود چهار هزار درنا است که در آستانه پاییز به چین مهاجرت می‌کنند. تنها بازمانده دسته غربی هم «امید» است که تنهایی به ایران سفر می‌کند.

«امید» از سیبری بال می‌گشاید، از پهنه آبی نارزوم در قزاقستان، زیستگاه طبیعی آستراخان در روسیه و رودخانه ولگا عبور می‌کند و سرانجام در تالاب فریدون‌کنار بر زمین فرود می‌آید. تا اوایل اسفند مهمان ایرانیان است و دوباره به زادگاه اصلی‌اش بازمی‌گردد.

آن‌طور که کارشناسان محیط‌زیست می‌گویند مسیر پروازی «امید» با احتساب توقف‌هایش حدود ۱۰ روز طول می‌کشد. کسی چه می‌داند، شاید حالا که او تنها سفر می‌کند، مسیر پروازی‌اش طولانی‌تر هم شده باشد.

«امید» در ابتدا تنها نبود. همراه همسفرش، «آرزو»، به ایران می‌آمد و با او هم به خاستگاه اولیه‌اش بازمی‌گشت، اما حدود ۱۷ سال پیش، «آرزو» به دلایل مبهم جان باخت و «امید» را تنها گذاشت.

درناهای سیبری ویژگی‌های منحصر‌به‌فردی دارند. یکی از آن ویژگی‌ها که برای انسان‌ها وفاداری و عشق را تداعی می‌کند، تک‌جفتی بودن است. «امید» هم در عمل اثبات کرد که مانند دیگر درناهای سیبری به تنها ماندن پس از رفتن عشقش پایبند است. او حدود ۱۵ سال تنها به ایران آمد.

شاید تنها چیزی که «امید» به آن فکر نمی‌کند این باشد که دوستداران محیط‌زیست زنگ خطر انقراض جمعیت غربی درناهای سیبری را شنیده‌اند و برای همین تلاش می‌کنند برایش جفت مناسبی پیدا کنند.

کنشگران محیط‌زیست، بهمن‌ماه گذشته، درنایی از دسته شرقی سیبری را در تالاب فریدون‌کنار در نزدیکی امید رها کردند. پس از آن به‌طور شگفت‌انگیزی «امید» تنهایی‌اش را پایان داد، با «رویا» دوست شد و با هم آواز خواندند.

دو پرنده حدود ۳۴ روز در تالاب فریدون‌کنار با هم بودند و پس از آن هم، صبح روز ۱۴ اسفند، کوچ خود را به سمت سیبری آغاز کردند.

عطالله کاویان، مدیرکل محیط‌زیست مازندران، در همان زمان با استناد به ردیابی‌ها گفت که «امید» و «رویا» روزانه تا ۸۰۰ کیلومتر با هم پرواز می‌کنند. اما دوران با هم بودن آن‌ها طولانی نبود، زیرا «رویا» از همسفری با «امید» منصرف شد، در عباس‌آباد تنکابن فرود آمد و «امید» سفر تک‌نفره‌اش را به مقصد سیبری ادامه داد.

مسئولان محیط‌زیست پس از جدایی دو پرنده، «رویا» را در شرایط تحت اسارت نگه داشتند، به این امید که در بازگشت دوباره «امید» به ایران، بار دیگر آن‌ها را به هم نزدیک کنند.

«امید» هر سال اوایل پاییز با شروع زمستان سخت در سیبری به ایران می‌آید، به‌طور میانگین چهار ماه در فریدون‌کنار اقامت دارد و سپس به سیبری بازمی‌گردد. او سال گذشته نیز حدود ۱۳۰ روز در ایران بود.

علاقه‌مندان و کنشگران محیط‌زیست که اهمیت درنای «امید» را درک کرده‌اند، هر سال از نیمه دوم مهرماه به بعد برای آمدن «امید» لحظه‌شماری می‌کنند. حالا که نیمه دوم آبان‌ماه نزدیک است و «امید» هنوز نیامده، نگرانی‌ها درباره وضعیتش افزایش یافته است.

«امید» سال گذشته پنجم آبان به ایران رسید. یک سال قبل از آن نیز هفتم آبان در فریدون‌کنار فرود آمد. سال ۱۳۹۹ هم در روز ۱۴ آبان وارد مازندران شد. او سال قبل از آن هم اواخر مهرماه به پهنه آبی فریدون‌کنار رسیده بود.

مدیرکل محیط‌زیست مازندران به‌تازگی در گفت‌وگو با روزنامه شهروند، نگرانی‌ها درباره دیرکرد «امید» را بی‌دلیل دانست و گفت تجربه نشان داده که این درنا، گاهی اواخر پاییز هم وارد ایران شده و به همین دلیل حدس می‌زنیم که او دیر نکرده است.

عطالله کاویان درباره وضعیت سلامت «امید» هم گفت این درنا اکنون حدود ۳۰ تا ۳۵ سال سن دارد و این سن خوبی برای زندگی یک درنا است و باید بگوییم که تاره وارد میانسالی شده است، زیرا درناها گاهی تا ۸۰ سال هم عمر می‌کنند.

با این حال، او اذعان کرد که در طبیعت هیچ‌چیز مشخص نیست، طوفان‌ها، خطوط سیم برق و حتی تصادف با هواپیما از عواملی‌اند که درناها را به کام مرگ می‌کشانند. این مقام دولتی به وضعیت پهنه‌های آبی ایران در شمال کشور که در نتیجه دخالت انسانی و ناکارآمدی، به قتلگاه برخی گونه‌های گیاهی و جانوری تبدیل شده‌اند، اشاره‌ای نکرد.

تالاب‌های شمالی ایران از‌جمله میانکاله و انزلی، هر سال میزبان هزاران پرنده از گونه‌های مختلف‌اند، به‌طوری‌که گفته می‌شود سالانه بالغ‌بر یک میلیون و ۵۰۰ هزار پرنده به میانکاله کوچ می‌کنند. داده‌های پژوهشی نشان می‌دهد که طی سال‌های اخیر شمار پرندگان مهاجر پهنه‌های آبی شمال کشور به‌طور معناداری کاهش یافته است.