یک دانشمند اهل بورکینافاسو ادعا می‌کند با فناوری «دستکاری ژنتیکی» می‌توان گونه‌های پشه ناقل مالاریا را از بین برد.

به گزارش سی‌ان‌ان، عبدالله دیاباته، رئیس بخش حشره‌شناسی و انگل‌شناسی پزشکی موسسه تحقیقاتی علوم بهداشتی بورکینافاسو، در حال توسعه روشی نوآورانه است که به طور بالقوه می‌تواند گونه‌های پشه ناقل مالاریا را از طریق دستکاری در ژن‌ آن‌ها از بین برد.

این دانشمند آفریقایی که سال ۲۰۲۳ جایزه «فالینگ والز» را برای مدیریت علم و نوآوری برنده شد، با اشاره به «ناکامی شیوه‌های مرسوم» در مقابله با مالاریا، معتقد است راه پیشگیری از انتقال این بیماری و مرگ‌ومیر ناشی از آن را باید در فناوری‌های نوین جست.

به طور کلی، مالاریا از طریق نیش پشه‌ آنوفل ماده آلوده به این بیماری انگلی منتقل می‌شود. بر اساس ابتکار دیاباته، با دستکاری ژنتیکی و رها کردن پشه‌های نر اصلاح ژنتیکی‌ شده در محیط، می‌توان جلو تولد پشه‌های ماده جدید از پشه‌های مادر ناقل بیماری را گرفت. به گفته دیاباته، با رها کردن این پشه‌های نر اصلاح ژنتیکی‌ شده در جمعیت پشه‌ها، روند انتقال مالاریا متوقف خواهد شد.

مالاریا یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر در کشورهای آفریقایی است. بر اساس آخرین داده‌های سازمان بهداشت جهانی، مالاریا در سال ۲۰۲۱ نزدیک به ۶۲۰ هزار نفر را در سراسر جهان به کام مرگ کشاند. ۹۶ درصد از این مرگ‌ومیر‌ها در قاره آفریقا رخ داد و ۸۰ درصد از تلفات آن در میان کودکان زیر پنج سال گزارش شد.

اگرچه حشره‌کش‌ها سال‌ها به کاهش انتقال بیماری مالاریا و در نتیجه مرگ‌ومیر ناشی از آن کمک کردند، چند سالی است که به دلیل مقاوم شدن پشه‌های ناقل در برابر حشره‌کش‌ها، روند انتقال این بیماری و مرگ‌ومیر ناشی از آن صعودی شده است.

ابتکار تازه این دانشمند آفریقایی همان‌طور که خود او می‌گوید، احتمالا چندسال زمان خواهد برد تا به نتیجه برسد.

اصلاح ژنتیکی پیش از این نیز موردتوجه دانشمندان قرار گرفته بود. در سال ۲۰۱۳، موسسه بیوتکنولوژی آمریکایی اوگزیتک با دستکاری ژنتیکی توانست یک ژن کشنده‌ را به پشه‌های ماده ناقل تب زرد و ویروس‌های دنگی و زیکا منتقل کند. در سال ۲۰۱۶ هم آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شیوه‌ای ابداع کرد که با استفاده از پرتوهای اکس توانست پشه‌های نر در آمریکای لاتین و جزایر کاراییب را عقیم کند. هدف آن‌ها کاهش تولیدمثل پشه‌های ماده ناقل زیکا بود.

به نظر می‌رسد تحقیقات دیاباته جزو نخستین تحقیقاتی باشد که از دستکاری ژنتیکی پشه‌های نر استفاده می‌کند. با این همه، پیامد‌های زیست‌ محیطی این نوآوری که در حال حاضر مناسب به نظر می‌رسد، همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.