ستاد اجرایی فرمان امام، نهاد زیرمجموعه علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، دو کاروانسرای تاریخی در سمنان را که در فهرست جهانی سازمان یونسکو ثبت‌ شده‌اند، برای فروش به مزایده گذاشت. بر مبنای گزارش میراث خبر، قیمت پایه کاروانسرای آجری آهوان ۱۱ میلیارد تومان و قیمت پایه کاروانسرای سنگی انوشیروانی هفت میلیارد تومان اعلام شده است.

این دو اثر تاریخی به همراه ۵۲ کاروانسرای دیگر ایران شهریورماه در چهل‌وچهارمین اجلاس یونسکو ثبت جهانی شدند. بر اساس قوانین و ضوابط سازمان یونسکو، هرگونه تغییر، تعرض به حریم و خریدوفروش آثار ثبت‌شده در یونسکو ممنوع است و به حذف آن آثار از این فهرست جهانی منتهی می‌شود.

حسین ترحمی، دبیر سابق نظارت مردمی مرمت‌های آثار تاریخی انجمن دوستداران میراث فرهنگی سمنان، با انتقاد شدید از اقدام ستاد اجرایی فرمان امام تاکید کرد که این بناها متعلق به مردم ایران و جهان‌اند و «از سرمایه‌های هویتی سمنان» به شمار می‌روند.

او با ابراز تعجب از همراهی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با اقدام ستاد اجرایی فرمان امام افزود: «چگونه ممکن است میراث فرهنگی با فروش این اموال همراهی کند؟»

این کنشگر میراث فرهنگی در ادامه توضیح داد با توجه به اینکه سمنان به‌تازگی عضو اتحادیه گردشگری راه ابریشم شده است، دو کاروانسرای آهوان و انوشیروانی باید به شکل اصولی مرمت و احیا شوند چرا که در معرفی شهر سمنان و افزایش جاذبه‌های گردشگری این شهر نقش مهمی دارند. ترحمی تاکید کرد که املاک میراث فرهنگی متعلق به دولت یا یک سازمان خاص نیستند که بتوان آن‌ها را به مزایده گذاشت؛ اما امیر کرم‌زاده، رئیس اداره کل میراث فرهنگی سمنان، با ادعای اینکه ستاد اجرایی فرمان امام مالک دو کاروانسرای آهوان و انوشیروانی است، از فروش آن‌ها دفاع کرد و مدعی شد که این اقدام می‌تواند «نجات‌دهنده» این بناها باشد.

کرم‌زاده به نبود اعتبار برای مرمت و نگهداری آثار تاریخی در میراث فرهنگی اشاره کرد و افزود: «هزینه مرمت این دو کاروانسرا زیاد است در حالی که ما در استان آب و برق و گاز هم به‌سختی داریم.»

رئیس‌ اداره کل میراث فرهنگی سمنان در توجیه مزایده آثار تاریخی به بی‌آب بودن منطقه و آبرسانی به برخی مناطق با تانکر اشاره کرد و گفت: «ما می‌خواهیم این کاروانسراها را به بخش خصوصی واجد شرایط بدهیم که بتواند آن‌ها را مرمت کند.»

او در پایان اذعان کرد که این بناها در مالکیت «دیگران» است و اگر میراث فرهنگی مالک بود، آن‌ها را نمی‌فروخت و «تحت شرایط» واگذار می‌کرد.

کرم‌زاده در پاسخ به این سوال که چرا ستاد اجرایی کاروانسراها را به میراث فرهنگی واگذار نمی‌کند، گفت: «این به هر حال در اختیار ما نیست. طبق قانون، اولویت خرید این بناها با میراث فرهنگی است اما اداره میراث فرهنگی سمنان حتی در تامین نیرو مشکل دارد.»

به گفته رئیس میراث فرهنگی سمنان، هزینه مرمت دو کاروانسرای جهانی به حدود ۳۰۰ میلیارد تومان می‌رسد که این اداره توان پرداخت آن را ندارد.

مجموعه کاروانسرای سنگی و آجری منطقه آهوان سمنان از بناهای مهم در مسیر جاده ابریشم محسوب می‌شوند که حدود ۱۰۰ متر با هم فاصله دارند. بر مبنای اسناد تاریخی، فاصله زمانی ساخت این دو کاروانسرا به هزار سال می‌رسد. به طوری که کاروانسرای سنگی متعلق به دوران پیش از اسلام و زمان ساسانیان و کاروانسرای آجری متعلق به دوران صفویان است. پژوهشگران تاریخ ساخت کاروانسرای سنگی یا رباط سنگی آهوان را به انوشیروان، پادشاه ساسانی، نسبت می‌دهند و رباط آجری یا کاروانسرای آجری را نیز متعلق به دوره شاه سلیمان صفوی می‌دانند.

با اینکه هر دو کاروانسرا به دلیل پیشینه و اهمیت تاریخی جزو میراث فرهنگی ایران‌اند، ستاد اجرایی فرمان امام آن‌ها را مصادره کرده و به فروش گذاشته است. البته این نخستین بار نیست که نهادهای زیرمجموعه علی خامنه‌ای میراث ملی و تاریخی مردم ایران را تصاحب می‌کنند. پیش‌تر نیز اداره کل‌ میراث فرهنگی استان لرستان اعلام کرده بود که سپاه پاسداران به رغم دریافت پول از دولت، از واگذاری بخش‌های مصادره‌‌شده قلعه فلک‌الافلاک در خرم‌آباد خودداری می‌کند.

آثار تاریخی و باستانی در ایران پس از وقوع انقلاب اسلامی با خطر فزاینده تخریب، نابودی و از بین رفتن هویت تاریخی مواجه شدند و این خطر طی دو سال اخیر با روی کار آمدن دولت منصوب علی خامنه‌ای بیشتر نیز شد؛ به‌ طوری‌ که ده‌ها اثر تاریخی و باستانی ایران در معرض نابودی کامل قرار گرفتند و برخی از آن‌ها نیز به افراد حقیقی و حقوقی واگذار شدند.