پارلمان (بریتانیا) سرانجام لایحه «فوری» رواندا را که طرح پیشنهادی ریشی سوناک بود تصویب کرد اما این قانون مصوب بحث‌برانگیز می‌رود تا با چالش‌های قانونی مواجه شود که همچنان می‌تواند پروازها را به تعویق بیندازد.

سوناک گفته است که اولین پرواز بین ۱۰ تا ۱۲ هفته آینده خواهد بود و طی تابستان «تا وقتی قایق‌ها متوقف شوند»، پروازهای مرتب برقرار خواهد بود.

طرح سوناک سرانجام عصر دوشنبه پس از آنکه اعضای مجلس اعیان از جدال با نمایندگان مجلس [عوام] بر سر اصلاح این قانون دست کشیدند، مهر تایید را گرفت.

اعضای مجلس اعیان سعی داشتند دولت را وادار کنند تا افغان‌هایی را که به نیروهای بریتانیایی در خارج کشور کمک کرده بودند از اخراج به رواندا مستثنی کنند. آن‌ها همچنین یک ماده الحاقی مطرح کرده بودند تا پیش از آغاز پروازها اطمینان حاصل شود شرایط معاهده بریتانیا با رواندا تامین شده است و ارزیابی شود که کشوری امن است.

با وجود این، دولت مقابل فشار تسلیم نشد و تغییرهای درخواستی را در لایحه نگنجاند. سوناک تا پایان سال ۲۰۲۳ مبلغ ۲۴۰ میلیون پوند به رواندا پرداخته بود، و اداره حسابرسی ملی، نهاد ناظر بر هزینه‌های دولت، می‌گوید مجموع هزینه این طرح دست‌کم ۳۷۰ میلیون پوند طی پنج سال خواهد بود.

دوشنبه شب، پس از آنکه لرد شارپ، معاون [پارلمانی] وزیر کشور، گفت آن‌ها اعضای یگان نیروهای ویژه افغانستان را که وزارت دفاع به آن‌ها اجازه زندگی و کار در بریتانیا داده بود اخراج نخواهند کرد، اعضای حزب کارگر بر ماده الحاقی در مورد افغان‌ها پافشاری نکردند. اما آن‌ها یک بار به‌نفع ماده الحاقی در مورد ارزیابی امنیت رواندا رای داده بودند.

مایکل تاملینسون، وزیر مشاور وزارت کشور، به لردهای مجلس اعیان گفت که ماده الحاقی نهایی آن‌ها «ضرورتی ندارد»، و افزود «این ماده‌های الحاقی رد شده‌اند، دیگر کافی است».

استیون کینکاک، وزیر مهاجرت کابینه سایه حزب کارگر، گفت «گیج‌کننده» است که دولت از پذیرش بند اطمینان از امنیت رواندا خودداری کرد. او در ادامه افزود: «این یک لایحه پساحقیقت است. شما احتمالا نمی‌توانید برای چیزی که سرنوشتش دست خداست قانون وضع کنید.»

آلیسون تیولیس، نماینده حزب ملی اسکاتلند (اس‌ان‌پی) در پارلمان، از نمایندگان حزب کارگر انتقاد کرد که روی معافیت افغان‌هایی که به نیروهای بریتانیایی کمک کرده بودند پافشاری نکردند. او به نمایندگان پارلمان گفت: «اگر آن‌ها فکر می‌کنند که این نوعی امتیاز است، من هم چند تا لوبیای سحرآمیز دارم به آن‌ها بفروشم.»

این لایحه سرانجام در پارلمان تصویب شد، اما احتمالا پیش از آنکه پروازها عملا آغاز شوند، با موانع قانونی بیشتری مواجه خواهد شد.

خیریه‌ها و اتحادیه‌ها اکنون بررسی خواهند کرد که آیا می‌توانند چالش‌های قانونی برای لایحه ایجاد کنند. اتحادیه اف‌دی‌ای (FDA) در نظر دارد این چالش را طرح کند که آیا کارمندان دولت ناچار خواهند شد اصول کاری‌شان را نادیده بگیرند تا از دستورات وزیر تبعیت کنند که از آن‌ها می‌خواهد دستورالعمل‌های دادگاه حقوق بشر اروپا (ECHR) را نادیده بگیرند.

خیریه‌های پناهندگان از پناهجویانی که انتخاب شده‌اند با پروازهای اول بروند حمایت خواهند کرد تا حکم اخراجشان را به چالش بکشند. گرچه دادگاه‌ها قادر نخواهند بود مسئله امنیت رواندا را مدنظر قرار دهند، شاید بتوانند این موضوع را مدنظر قرار دهند که اخراج به رواندا روی هر پناهجو از لحاظ شخصی چه تاثیری خواهد گذاشت‌ــ به‌عنوان مثال اگر پناهجو قربانی قاچاق انسان یا از اقلیت‌‌های جنسی و جنسیتی (ال‌جی‌بی‌تی‌کیو پلاس) باشد.

اگر آن‌ها نتوانند جلسه رسیدگی به پرونده در دادگاه‌های بریتانیا داشته باشند، پرونده‌ها را می‌توان به دادگاه حقوق بشر اروپا برد‌ــ و قضات استراسبورگ حکم می‌دهند که اخراج قانونی است یا خیر. سوناک گفته است او حکم دادگاه حقوق بشر اروپا را نادیده خواهد گرفت و در هر صورت با ثبات قدم به این روند ادامه می‌دهد.

نخست‌وزیر در یک نشست مطبوعاتی در روز دوشنبه گفت دولت هواپیماهای چارتر مسافربری را در بازه‌های زمانی خاص برای بردن پناهجویان به رواندا رزرو کرده است. او گفت حدود ۵۰۰ گارد محافظ برای کار انتقال افراد آموزش دیده‌اند، و در بازداشتگاه ۲۲۰۰ جا آماده است.

سوناک که توقف قایق‌های مهاجران یکی از پنج تعهد کلیدی‌اش بود، در تکاپو است تا طرح اصلی و مهمش را که دادگاه عالی اواخر سال گذشته حکم به غیرقانونی بودنش داد، نجات دهد. 

عالی‌ترین دادگاه کشور در حکمی انتقادآمیز به این نتیجه رسید که خطر واقعی وجود دارد پناهجویانی که به رواندا فرستاده می‌شوند به کشور زادگاهشان بازگردانده و «با آزار و اذیت یا سایر رفتارهای غیرانسانی» مواجه شوند.

سوناک، در واکنش، متعهد شد یک قانون «فوری» جدید تصویب شود تا پروازها به راه بیفتند.

اما درخواست عمومی از پارلمان مبنی بر مانع‌تراشی نکردن مقابل برنامه‌هایش نتیجه معکوس داشت زیرا دولت بارها و بارها در مجلس اعیان ناکام ماند و به ماه‌ها نزاع ناخوشایند منجر شد.

کیناک از حزب کارگر این لایحه را «به‌شدت آسیب‌زننده» به بریتانیا خواند و گفت «بی‌وجدانی» است بریتانیا اکنون ممکن است افغان‌های شجاعی را که دوشادوش نیروهای مسلح بریتانیا جنگیدند به رواندا بفرستد.

ایوت کوپر، وزیر کشور دولت سایه، گفت طرح رواندا «تمهیدی اجحاف‌آمیز» است. او در ادامه افزود: «نخست‌وزیر می‌داند این طرح عملی نخواهد بود، به همین دلیل وقتی وزیر خزانه‌داری بود سعی کرد آن را لغو کند، و به همین دلیل است حتی همین حالا نمی‌گوید چند نفر در آن پروازهای مشخص خواهند بود.»