کشورهای عربی در سی‌وسومین اجلاس سران عرب در منامه، پایتخت بحرین، طرح سیاسی بلندپروازانه‌ای را برای پایان دادن به جنگ غزه و حرکت در مسیر راه‌حل نهایی مسئله فلسطین ارائه کردند اما این طرح برای به تحقق پیوستن با دشواری‌های متعددی مواجه است. بنابراین رهبران کشورهای عربی‌، به‌ویژه رهبران قدرتمندی که در قبال سرنوشت اعراب مسئولیت‌های اساسی بر عهده دارند، باید تلاش بیشتری به کار ببندند تا طرح بلندپروازانه اجلاس سران عرب بتواند به یک طرح عملی و قابل‌اجرا تبدیل شود.

در این نشست، سران کشورهای عربی خواستار برقراری آتش‌بس، خروج نیروهای اسرائیلی از نوار غزه و تسهیل در رسیدن کمک‌های امدادی به مردم شدند. همچنین موضوع استقرار نیروهای حافظ صلح سازمان ملل در سرزمین‌های فلسطینی را مطرح کردند تا مسیر راه‌حل دوکشوری و تاسیس کشور مستقل فلسطینی بر اساس مرزهای قبل از جنگ ۱۹۶۷، هموار شود.

اما پیشنهادهای مزبور به سد مواضع چالش‌برانگیز دو طرف اصلی درگیری برخورد می‌کند. اسرائيل نه‌تنها با هر طرحی برای تشکیل کشور فلسطین مخالف است، که تمام قطعنامه‌های سازمان ملل در این زمینه را هم رد می‌کند و حتی با تشکیلات خودگردان فلسطین که بنیامین نتانیاهو آن را «یک اشتباه تاریخی» می‌داند هم مخالف است.

افزون بر آن، اسرائیل برای ادامه جنگ در غزه هیچ جایگزینی نمی‌بیند و به ادامه نبرد به‌منظور ریشه‌کن کردن حماس و بازگرداندن گروگان‌های اسرائيلی مصمم است. البته اهداف اسرائیل از تداوم جنگ در نوار غزه به دو مورد یادشده محدود نمی‌شود، زیرا تل‌آویو به دنبال اشغال مجدد نوار غزه، اخراج اجباری فلسطینی‌ها و تخریب خانه‌های آن‌ها و احداث شهرک‌های یهودی‌نشین در سرزمین‌های فلسطینی است؛ به‌ویژه اینکه از اظهارات رهبران اسرائيل چنین برمی‌آید که تل‌آویو قصد دارد با ایجاد شهرک‌های یهودی‌نشین در سراسر کرانه باختری، زمینه اخراج فلسطینی‌ها را فراهم کند.

از سوی دیگر، حماس که در حال مبارزه با طرح‌های اسرائیل در نوار غزه است، هرگونه توافقی را که پایان جنگ و خروج نیروهای اسرائیلی از نوار غزه را تضمین نکند، رد می‌کند.

با توجه به بن‌بست پیش‌ رو، جنگ در نوار غزه متوقف نخواهد شد و شمار قربانیان آن که تاکنون به حدود ۳۶ هزار کشته و بیش از ۱۰۰ هزار مجروح و مفقود رسیده است، باز هم افزایش خواهد یافت.

علاوه بر حماس، رژیم ایران هم ادامه نبردها را بخشی از راهبرد جمهوری اسلامی برای بیرون‌ راندن آمریکایی‌ها از «غرب آسیا» می‌داند و به ابتکارات و طرح‌های صلح برای حل مسئله فلسطین اهمیتی نمی‌دهد. آنچه برای جمهوری اسلامی ایران مهم است، خروج آمریکا از منطقه و جایگزینی جمهوری اسلامی در کشورهای هلال حاصل‌خیز (عراق، سوریه و لبنان) است که گروه‌های نیابتی فرقه‌ای جمهوری اسلامی آن‌ها را در کنترل دارند.

افزون بر آن، یمن هم که بخش عمده آن دست حوثی‌ها است، بخش دیگری از حوزه نفوذ جمهوری اسلامی ایران در منطقه است و رژیم ایران با ساخت تونل‌ها و سکوهای زیرزمینی پرتاب موشک در یمن، از قلمرو این کشور برای تسلط بر دریای سرخ و تهدید کشورهای عربی همسایه استفاده می‌کند. یادآوری می‌کنیم که خبرگزاری مهر جمهوری اسلامی ایران چندی قبل دراین‌باره گزارش ویژه‌ای منتشر کرد.

پیشنهادهای اجلاس سران عرب درباره فلسطین نه‌تنها با طرح‌های اسرائیل و «محور مقاومت» جمهوری اسلامی ایران در تضاد قرار داشت، بلکه ایالات متحده را هم به‌گونه‌ای نگرانی کرد. این کشور اعلام کرده است که استقرار نیروهای حافظ صلح سازمان ملل مانع طرح اسرائیل برای از بین‌ بردن حماس می‌شود.

با این حال، آمریکا با صحبت درباره آینده غزه پس از جنگ مشکلی ندارد، اما نمی‌خواهد این موضوع مستقیم با زمینه‌سازی به منظور برگزاری نشست بین‌المللی با هدف به رسمیت شناختن کشور مستقل فلسطین مرتبط باشد. این در حالی است که اظهارنظر اولیه سازمان ملل متحد در این زمینه بازتاب‌دهنده موضع ایالات متحده است؛ به‌ویژه اینکه فرحان حق، معاون سخنگوی سازمان ملل متحد، اعلام کرد که اعزام نیروهای حافظ صلح سازمان ملل به فلسطین مستلزم تصمیم شورای امنیت سازمان ملل و موافقت طرف‌های متخاصم، یعنی اسرائيل و فلسطین با حضور این نیروها در منطقه است.

به‌صراحت می‌توان گفت که شرایط موردنظر تحقق‌پذیر نیست، زیرا به‌رغم گذشت نزدیک به هفت ماه از آغاز جنگ، شورای امنیت موفق نشده است قطعنامه آتش‌بس در نوار غزه را صادر کند. چندپارچگی شورای امنیت درباره منازعه فلسطین و اسرائيل ناشی از شکاف بین‌المللی عمیق بر سر مسائل مختلفی است که پس از وقوع جنگ اوکراین، کار نهادهای بین‌المللی را با چالش‌های بسیاری‌ روبرو کرده است.

اجلاس سران کشورهای عربی برای آینده منطقه و مناقشات آن، حل مسئله فلسطین بر اساس قطعنامه‌های سازمان ملل، «ابتکار صلح عربی» و تصمیم‌های اجلاس سران کشورهای عربی و اسلامی که به دنبال آغاز جنگ غزه برگزار شد، افقی بی‌بدیل ترسیم کرد. هرچند برخی واقعیت‌های کنونی به نفع طرح صلح پیشنهادی کشورهای عربی نیست، تلاش برای اجرایی کردن سایر تصمیم‌های اتخاذشده به تحقق این طرح کمک می‌کند. افزون بر آن، دعوت از همه فلسطینی‌ها برای پیوستن به سازمان آزادی‌بخش فلسطین به‌عنوان تنها نماینده قانونی ملت فلسطین، اصرار برای پایان دادن به جنگ و جلوگیری از اجرایی شدن طرح‌های ناعادلانه رهبران تندرو اسرائیل برای آوارگی  فلسطینی‌ها می‌تواند مسیر وحدت ملت فلسطین را هموار کند.

تلاش برای توافق سر برقراری امنیت دریای سرخ، تامین صلح در سودان، لیبی و لبنان، مخالفت با هرگونه مداخله خارجی در امور کشورهای عربی و مقابله با تشکیل گروه‌های شبه‌نظامی مسائل مهمی دیگری‌اند که می‌توانند در تامین صلح در منطقه نقش ارزشمندی ایفا کنند. البته صحبت درباره گروه‌های شبه‌نظامی در قدم اول متوجه جمهوری اسلامی ایران است.

اگرچه مسئله فلسطین از زمان تشکیل اتحادیه عرب همواره به‌عنوان مهم‌ترین پرونده برای جهان عرب محسوب می‌شود، در حال حاضر این مسئله به یکی از مهم‌ترین مسائل محوری برای کشورهای عربی تبدیل شده است که حل آن‌ها به‌هیچ صورتی تعویق‌پذیر نیست. سران عرب در نشست منامه بر جدی بودن این مسائل که مستلزم اتخاذ اقدام‌های جدی، پیگیری و مسئولیت‌پذیری است، تاکید کردند تا در دنیایی که ناسازگاری و تضاد منافع در آن موج می‌زند، زمینه دستیابی به چشم‌انداز واحد عربی فراهم شود.

با آنکه سیاست جهانی دستخوش چندپارگی و استانداردهای دوگانه است، موضوع بی‌عدالتی که مردم فلسطین در معرض آن قرار دارند، ۷۵ سال پس از «نکبت»، بار دیگر در کانون توجه جامعه جهانی قرار گرفته است. در واقع، تحول اخیر عامل مهمی در حمایت از تلاش‌ها‌ برای تحمیل صلح عادلانه و پایداری در منطقه است که هرچند اسرائیل با آن مخالف است، اغلب کشورهای جهان از آن حمایت می‌کنند و بر لزوم اجرایی شدن آن تاکید دارند.

برگرفته از ایندیپندنت عربی