با نگاهی کوتاه به اظهارات و مواضع طرف‌های مختلف دخیل در مذاکرات آتش‌بس در غزه که ۱۵ و ۱۶ اوت ۲۰۲۴ در دوحه، پایتخت قطر، انجام شد، می‌توان به تفاوت دیدگاه‌ها درباره نتایج این نشست که ۴۸ ساعت به‌طول انجامید، پی برد.
باید یادآوری کنیم که نشست دوحه به‌حدی مهم بود که برخی از ناظران آن را «اجلاس سران» توصیف کردند؛ به‌ویژه اینکه برای نخستین بار از زمان وقوع عملیات طوفان‌الاقصی در هفتم اکتبر ۲۰۲۳، هیئت اسرائیلی با تفویض اختیار، هرچند محدود، وارد جلسه شد تا درباره برخی مسائل موردبحث تصمیم بگیرد و این تحولی مهم بود، زیرا نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، معمولا از تفویض اختیار به هیئت‌های مذاکره‌کننده، حتی در موارد جزئی، خودداری می‌کند.
این بار دو عامل مهم وجود دارد که مذاکرات کنونی را از دوره‌های قبلی متمایز می‌کند: نخست اینکه با توجه به استقرار نیروهای آمریکایی در خاورمیانه به‌منظور محافظت از اسرائيل در برابر پاسخ احتمالی جمهوری اسلامی و حزب‌الله به ترور اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس، در تهران و فواد شکر، بلندپایه‌ترین فرمانده نظامی حزب‌الله که در حومه جنوبی بیروت کشته شد، فشارهای آمریکا بر اسرائیل هر روز بیشتر می‌شود. از طرفی اصرار نهادهای امنیتی اسرائیل مبنی بر اینکه برای آزادی گروگان‌ها که شمار آن‌ها پیوسته رو به کاهش است، باید توافق و معامله‌ای صورت گیرد، هم عامل دیگری است که دولت نتانیاهو را تحت فشار قرار می‌دهد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
تهدیدهای روزافزون جمهوری اسلامی به حتمی بودن پاسخ به ترورهای هدفمند تل‌آویو و هشدار به حمله هم‌زمان از ایران و لبنان به اسرائيل هم جامعه جهانی را بر آن داشت تا برای جلوگیری از تشدید تنش و ارائه راه‌حل‌هایی که جمهوری اسلامی را به عقب‌نشینی از حمله به اسرائيل وادارد، وارد عمل شود؛ به‌ویژه اینکه پاسخ جمهوری اسلامی می‌تواند به واکنش شدید اسرائيل منجر شود و منطقه را در آتش جنگی بزرگ و ویرانگر گرفتار کند.
از سوی دیگر، تغییرات داخلی ناشی از کناره‌گیری جو بایدن از رقابت‌های انتخاباتی و معرفی کامالا هریس به‌عنوان نامزد حزب دموکرات در انتخابات آینده ریاست‌جمهوری آمریکا، بایدن را از زیر بار سنگین فشار رقابت‌های انتخاباتی بیرون کشید و به او فرصت داد تا جایگاه دولت آمریکا را به‌ویژه در قبال موضع‌گیری‌های چالش‌برانگیز بنیامین نتانیاهو، تقویت کند.
در واقع، بایدن پس از رهایی از رقابت‌های انتخاباتی، در تحمیل دستور کار ایالات متحده به دولت اسرائیل مصمم‌تر و تهاجمی‌تر شد. واشینگتن از یک سو بر لزوم دستیابی به توافقی برای برقراری آتش‌بس در نوار غزه پافشاری می‌کند و از سوی دیگر، می‌پذیرد که کارت بازگشت به جنگ در دست اسرائيل باقی بماند.
واشینگتن در سایه حضور نظامی گسترده آمریکا در خاورمیانه برای دفاع از اسرائيل در برابر حملات احتمالی جمهوری اسلامی همچنان به حمایت از اسرائيل ادامه می‌دهد و در چارچوب همین راهبرد ارسال سلاح‌های پیشرفته از جمله ۵۰ فروند هواپیمای جدید اف‌ــ۱۵آی‌ای (F-15IA)، سامانه‌های پدافند هوایی، موشک‌های هوابه‌هوا و مهمات توپخانه و تانک به اسرائيل را آغاز کرده است و اکنون دولت بایدن از کارت تدارکات نظامی برای اعمال فشار بر اسرائيل استفاده می‌کند.
در گذشته واشینگتن با تاخیر در تحویل محموله‌های بمب‌های هوشمند سنگین ام‌کی۸۲، ام‌کی۸۳ و ام‌کی۸۴ اسرائيل را تحت فشار قرار داد. سپس برای ارسال یک هزار و ۸۰۰ بمب ام‌کی۸۲ با وزن کلاهک ۲۵۰ کیلوگرم به اسرائيل اعلام آمادگی کرد. اکنون هم قصد دارد در ازای تحویل بمب‌های ام‌کی۸۴ سنگرشکن برای تخریب تونل‌ها و هواپیماهای اف‌ــ۱۵آی‌ای به اسرائيل، امتیازهای دیگری به دست آورد.
دولت آمریکا بر این باور است که در این هفته فرصت خوبی برای دستیابی به توافق وجود دارد. جو بایدن در اظهارات اخیرش در نشست عمومی حزب دموکرات، گفت: «ادامه تلاش‌ها به پرکردن شکاف‌ها منجر شده است. بنابراین، ممکن است در هفته آینده بتوان درباره توافق آتش‌بس در غزه صحبت کرد.»
از سوی دیگر، ورود آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده، به اسرائيل گام دیگری در راستای تلاش‌های دیپلماتیک است تا میانجی‌گران مصری و قطری بتوانند حماس به رهبری یحیی سنوار را به پذیرش توافقی برای مبادله زندانیان متقاعد کنند. البته توافق موردنظر شامل مبادله زندانیان، عقب‌نشینی اسرائيل از بخشی از محورهای فیلادلفیا و نتزاریم و برقراری آتش‌بس شش هفته‌ای برای هموار کردن مسیر حرکت به سمت مرحله بعدی مذاکرات است.
با توجه به ادامه تلاش‌های چندجانبه به‌منظور برقراری آتش‌بس در نوار غزه ممکن است فشار روزافزون ایالات متحده و فشار نهادهای امنیتی‌ــ‌نظامی نتانیاهو را به پذیرش توافق و تحمل بحران دولتی ناشی از احتمال عقب‌نشینی «اوتزما یهودیت» و «صهیونیسم مذهبی» از ائتلاف دولتی حاکم وادارد.
به هر حال، چهارشنبه آینده توجه همگان به نشست سرنوشت‌سازی که در قاهره پایتخت مصر برگزار خواهد شد، معطوف خواهد بود؛ به‌ویژه اینکه پیش‌بینی اغلب ناظران این است که اجلاس قاهره راه را برای دستیابی به توافق باز خواهد کرد؛ مگر اینکه پیش از آن تحولی رخ دهد که به تضعیف روند دیپلماتیک منجر شود.
برگرفته از روزنامه النهارالعربی
