با تداوم بی‌خبری از اسماعیل قاآنی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران، گمانه‌زنی‌ها درباره سرنوشت او بالا گرفته است. در حالی که رسانه‌های اسرائیلی از احتمال کشته یا مجروح شدن فرمانده سپاه قدس خبر داده‌اند، برخی مقام‌های جمهوری اسلامی نیز در گفت‌وگو با رسانه‌های بین‌المللی بی‌خبری از او را تایید کرده‌اند. البته ایرج مسجدی، معاون هماهنگ‌کننده نیروی قدس سپاه، روز دوشنبه گفت که او «در صحت و سلامت» است؛ با این حال، بازار شایعات در فضای مجازی  داغ  است، تا جایی که برخی کاربران احتمال «نفوذی» بودن فرمانده سپاه قدس را هم مطرح کرده اند.

اسماعیل قاآنی پس از کشته شدن سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان، به بیروت رفت و طبق گزارش‌های موجود، آخرین بار در لبنان دیده شده است. اما پس از حملات هوایی اسرائیل به ناحیه ضاحیه بیروت به منظور هدف قرار دادن هاشم صفی‌الدین، جانشین احتمالی سید حسن نصرالله، برخی رسانه‌های اسرائیلی گزارش دادند که احتمالا اسماعیل قاآنی نیز به همراه صفی‌الدین در این حملات کشته یا مجروح شده است.

هاشم صفی‌الدین، پدر همسر زینب سلیمانی و اصلی‌ترین گزینه جانشینی سید حسن نصرالله، نیز اکنون در دسترس نیست و تمامی تماس‌ها با او قطع شده است. طی روزهای اخیر خبرگزاری رویترز و روزنامه نیویورک تایمز طی دو گزارش جداگانه به نقل از منابع امنیتی جمهوری اسلامی اعلام کردند که از زمان حملات اسرائیل به حومه جنوبی بیروت، از اسماعیل قاآنی خبری نیست.

منابع نیویورک تایمز تایید کرده‌اند که اسماعیل قاآنی برای دیدار با مقام‌های حزب‌الله و کمک به این گروه شبه‌نظامی تحت حمایت جمهوری اسلامی به بیروت رفته بود. منبع رویترز نیز گفته که قاآنی هنگام حمله اسرائیل در جنوب بیروت حضور داشته اما پیش هاشم صفی‌الدین نبوده است.

سپاه پاسداران و دیگر نهادهای رسمی جمهوری اسلامی تا لحظه تنظیم این گزارش به اخبار مربوط به کشته یا مجروح شدن اسماعیل قاآنی واکنش رسمی نشان نداده‌اند، اما برخی مقام‌ها از جمله عباس گلرو، عضو کمیسیون امنیت مجلس دوازدهم، ادعا کرده‌اند که فرمانده سپاه قدس «در سلامت کامل» است. همین جمله را معاون هماهنگ‌کننده نیروی قدس سپاه نیز صبح دوشنبه گفت. 

به‌رغم این ادعاها، هیچ ویدیو و تصویر جدیدی از اسماعیل قاآنی منتشر نشده و همین موضوع بازار گمانه‌زنی‌ها را داغ‌تر کرده است؛ به‌خصوص که فرمانده سپاه قدس در مراسمی که علی خامنه‌ای «نشان فتح» به امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه، اعطا کرد، در کنار دیگر فرماندهان سپاه نبود و در نماز جمعه تهران به امامت رهبر جمهوری اسلامی نیز حضور نداشت.

اسماعیل قاآنی که سال ۱۳۹۸ با حکم علی خامنه‌ای به فرماندهی سپاه قدس، شاخه برون‌مرزی سپاه پاسداران، منصوب شد، ۶۷ ساله است. او پس از انقلاب اسلامی به عضویت سپاه پاسداران درآمد و در دوران جنگ ایران و عراق به‌عنوان یکی از فرماندهان سپاه نقش ایفا کرد. پس از پایان جنگ نیز به مقام‌های مهمی در این نهاد نظامی تحت نظر رهبر جمهوری اسلامی رسید.

اسماعیل قاآنی سال ۱۳۷۶ معاون فرمانده نیروی قدس سپاه شد و سال‌ها مجری سیاست‌های جمهوری اسلامی در کشورهایی مانند سوریه، لبنان و فلسطین بود.

پس از کشته شدن قاسم سلیمانی در دی‌ماه ۱۳۹۸، اسماعیل قاآنی به فرماندهی سپاه قدس رسید، اما هیچ‌گاه نتوانست جایگاه و شهرت سلیمانی را به‌ دست آورد. او ناتوان‌تر از آن بوده است که بتواند نیروهای نیابتی تحت حمایت جمهوری اسلامی را زیر چتر خود بگیرد، به همین دلیل بخش عمده‌ای از مسئولیت‌های سلیمانی به سید حسن نصرالله واگذار شد. با این حال، قاآنی در سیاست‌های توسعه‌طلبانه جمهوری اسلامی و تقویت محور موسوم به «مقاومت» همان مسیر سلیمانی را دنبال کرد.

فرمانده سپاه قدس که در فهرست تحریم‌های ایالات‌متحده آمریکا، استرالیا و بریتانیا قرار دارد، علاوه بر سازماندهی نیروهای نیابتی در خارج از مرزهای ایران، در سرکوب اعتراض‌های داخلی نیز نقش داشت.

او یکی از امضاکنندگان نامه تهدیدآمیز فرماندهان سپاه پاسداران به محمد خاتمی، رئیس‌جمهوری وقت، پس از وقایع ۱۸ تیرماه ۱۳۷۸ بود. در جریان خیزش سراسری ۱۴۰۱ نیز طی سخنانی به زنان مخالف حجاب اجباری تاخت و مدعی شد که «هیچ زن باشرفی» حجاب از سر برنمی‌دارد. او در سرکوب گروه‌های کرد مخالف حکومت ایران در اقلیم کردستان نیز با پیگیری قرارداد امنیتی جمهوری اسلامی و عراق نقش داشت.

آبان گذشته، چند هفته پس از حمله حماس به اسرائیل در هفتم اکتبر (۱۵ مهر)، روزنامه وال‌استریت ژورنال در گزارشی افشا کرد که حدود ۵۰۰ نفر از شبه‌نظامیان حماس و جهاد اسلامی در هفته‌های منتهی به هفتم اکتبر در ایران و تحت نظر اسماعیل قاآنی آموزش‌های تخصصی و نظامی دیده بودند. این خبر را نورنیوز، رسانه نزدیک به شورای امنیت ملی، تکذیب و ادعای «ذاتی بودن» توانمندی‌های حماس را مطرح کرد، اما وال‌استریت ژورنال پیش‌تر نیز به نقل از مقام‌های ارشد حزب‌الله و حماس گزارش داده بود که نیروی قدس سپاه به طراحی حملات ۷ اکتبر کمک کرده است.

اوایل آبان‌  ۱۴۰۲، در حالی که کمتر از یک ماه از شروع جنگ غزه گذشته بود، وب‌سایت امواج مدیا به نقل از منابع میدانی گزارش داد که قاآنی یک روز پس از حمله حماس به اسرائیل وارد بیروت شد و تا روز ۲۴ مهر در این شهر بود. او روز ۲۸ مهرماه بار دیگر به بیروت بازگشت و در دیدار با رهبران حماس و حزب‌الله لبنان، پیام‌های علی خامنه‌ای را به آنان ابلاغ کرد.

در این گزارش تاکید شده بود که ماموریت قاآنی سازماندهی سپاه قدس برای رویارویی با اسرائیل است، اما حرف آخر را حسن نصرالله می‌زند. پس از اینکه یحیی سنوار، جانشین اسماعیل هنیه در دفتر سیاسی حماس شد، اسماعیل قاآنی طی نامه‌ای به او قول داد که انتقام ترور اسماعیل هنیه را می‌گیرد. او هفته گذشته نیز پس از کشته شدن سید حسن نصرالله به بیروت رفت تا در جایگاه فرمانده سپاه قدس در دور جدید درگیری‌ها با اسرائیل نقش ایفا کند، اما اکنون تداوم بی‌خبری سرنوشت او را در ابهام قرار داده است.

حالا در شرایطی که هنوز خبر کشته یا مجروح شدن قاآنی رسما اعلام نشده، گمانه‌زنی‌ها درباره جانشین احتمالی او داغ است. محمدرضا فلاح‌زاده، احمد وحیدی، محسن چیذری و ایرج مسجدی از گزینه‌های مطرح جانشینی اسماعیل قاآنی در سپاه قدس‌اند. از میان این افراد، شانس محمدرضا فلاح‌زاده که در حال حاضر سمت جانشینی فرمانده سپاه قدس را دارد، بیشتر از دیگران است.

فلاح‌زاده در دوران ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد، شش سال استاندار یزد بود و با روی کار آمدن دولت حسن روحانی در سال ۱۳۹۲ به سوریه رفت. او از دستیاران نزدیک قاسم سلیمانی در تمامی محورهای درگیری در سوریه بود و به همین دلیل از خامنه‌ای درجه سرتیپ تمامی گرفت و با توصیه قاسم سلیمانی، معاون هماهنگی سپاه قدس شد که در ساختار این نهاد نظامی سومین مقام به شمار می‌آید.

او که در میان اعضای سپاه به «ابوباقر» شهرت دارد، سال ۱۴۰۰ پس از فوت محمد حجازی، جانشین پیشین فرمانده سپاه قدس، با تایید علی خامنه‌ای به این سمت منصوب شد و اکنون اصلی‌ترین گزینه برای جانشینی اسماعیل قاآنی است.

احمد وحیدی، وزیر کشور دولت سیزدهم و فرمانده پیشین نیروی قدس، نیز یکی از گزینه‌های احتمالی است. وحیدی سابقه فرماندهی نیروی قدس از سال ۱۳۶۷ تا ۱۳۷۶ را دارد. او که پس از سرکوب خشونت‌آمیز و خونین معترضان در جریان خیزش سراسری و برخوردهای سلبی با مخالفان حجاب اجباری توانست جایگاهش را نزد رهبر جمهوری اسلامی تقویت کند، پس از حمله موشکی سپاه به اسرائیل گفت: «می‌توانستیم تل‌آویو و حیفا را زیرورو و با خاک یکسان کنیم اما نکردیم، ولی اگر اسرائیل خطا کند، ممکن است تصمیممان را تغییر دهیم و ثابت کنیم می‌توانیم در یک شب، تل‌آویو را با خاک یکسان کنیم.»

محسن چیذری، معاون عملیات سپاه قدس، نیز که پس از ترور اسماعیل هنیه در تهران گفته بود که جمهوری اسلامی «خونخواهی» رهبر سیاسی حماس را «وظیفه» خود می‌داند، از گزینه‌های مطرح برای جانشینی اسماعیل قاآنی است. ایرج مسجدی، معاون هماهنگ‌کننده نیروی قدس سپاه، که پیش‌تر نیز سفیر جمهوری اسلامی در بغداد بود، از گزینه‌های احتمالی فرماندهی سپاه قدس به شمار می‌رود.