روز پنج‌شنبه، بیست‌ونهم آذر ۱۴۰۳، یازدهمین اجلاس سران سازمان همکاری هشت کشور اسلامی در حال توسعه (دی‌۸) با میزبانی مصر در قاهره برگزار شد. روابط میان این کشورها با تحولات جدیدی روبه‌رو شده است؛ ایران و مصر پس از گذشت بیش از چهار دهه از روابط دیپلماتیک سرد، تمایل خود را برای ترمیم روابط و بازگشایی سفارتخانه‌ها ابراز کرده‌اند. همچنین، ترکیه که در حال بهبود روابط با مصر است، هم‌زمان به یک رقیب جدی برای جمهوری اسلامی در منطقه تبدیل شده است.

این اجلاس به ریاست عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر آغاز شد. در سخنرانی افتتاحیه، السیسی به چالش‌های بی‌سابقه در منطقه اشاره کرده و ضمن انتقاد شدید از اسرائیل، بر تهدید گسترش اقدامات این کشور در منطقه تاکید کرد. او همچنین گفت که امیدوار است در دوره ریاست مصر بر سازمان دی‌۸، روابط کشورهای عضو بیشتر شود.

مسعود پزشکیان، رئیس دولت جمهوری اسلامی ایران، محور اصلی سخنرانی خود را به مسائل مربوط به غزه، لبنان و سوریه اختصاص داد. او با اشاره به حملات اسرائیل به مناطقی از غرب آسیا در بیش از ۱۴ ماه گذشته، گفت: «کشورهای مسلمان وظیفه شرعی، حقوقی و انسانی دارند که با همگرایی و اتخاذ اقدامات عملی دقیق و فوری، مانع از ادامه آسیب‌های بیشتر در مناطق بحران‌زده شوند».

پزشکیان در بخش دیگری از سخنانش استفاده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی و «مدیریت تبعات» آن را برای کشورهای مسلمان ضروری دانست و پیشنهاد کرد که گروه دی‌۸ دستورالعمل‌هایی برای استفاده مطلوب از این فناوری‌ها در جهت ارتقای تاب‌آوری اقتصادی کشورهای عضو صادر کند. او همچنین خواستار ایجاد صندوق سرمایه‌گذاری مشترک بین کشورهای عضو شد.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، نیز در سخنرانی خود گفت که باید از فرصت‌های موجود در دی‌۸ برای حمایت از شرکت‌های کوچک و متوسط استفاده موثرتر شود. او همچنین در خصوص تنش‌های منطقه‌ای و بحران‌های جهانی، از بی‌عملی نهادهای مسئول در تامین امنیت و ثبات جهانی انتقاد کرد و مدعی شد که ترکیه به عنوان همسایه سوریه، به مردم این کشور برای «اتحاد و احیا» کمک خواهد کرد.

در این اجلاس، محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، خواستار اجرای فوری قطعنامه ۲۷۳۵ سازمان ملل در خصوص آتش‌بس و ارسال کمک‌های بشردوستانه به فلسطین، به ویژه غزه، شد. او همچنین تاکید کرد که باید حکم صادره از دادگاه لاهه در خصوص کمک‌رسانی به آوارگان اجرایی شود. محمود عباس گفت پذیرش عضویت فلسطین در سازمان ملل نقشی مهم در آینده بهتر و صلح و ثبات در منطقه خواهد داشت.

گروه دی‌۸ که در سال ۱۹۹۷ تشکیل شده است، یک سازمان اقتصادی متشکل از هشت کشور اسلامی در حال توسعه ایران، ترکیه، پاکستان، بنگلادش، اندونزی، مالزی، مصر و نیجریه است. مجموع جمعیت این هشت کشور حدود ۱٫۲ میلیارد نفر است که ۶۰ درصد از جمعیت مسلمانان و نزدیک به ۱۳ درصد از کل جمعیت جهان را شامل می‌شود.

اجلاس سران گروه دی‌۸ هر دو سال یک‌بار تشکیل می‌شود و از آنجا که با حضور سران کشورها برگزار می‌شود، بالاترین سطح اختیارات را دارد.

یازدهمین اجلاس سران گروه هشت کشور اسلامی که در قاهره برگزار شد به دلایل مختلفی از اهمیت تاکتیکی و راهبردی بالایی برخوردار است؛ چراکه این اجلاس در شرایط پیچیده سیاسی و اقتصادی منطقه‌ای و جهانی برگزار شد.

یکی از مهم‌ترین مسائل تاکتیکی این اجلاس، تمایل ایران و مصر به ترمیم روابط دیپلماتیک پس از چهار دهه بود. این امر به ویژه در ارتباط با چالش‌های منطقه‌ای مانند تنش‌ها در سوریه و غزه اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند.

از سوی دیگر به‌رغم تاکید مداوم بر همکاری‌های متقابل، رقابت‌ها میان کشورهای عضو در حال تشدید است، مهم‌ترین جلوه آن را نیز می‌توان در نقش‌آفرینی‌های جدید ترکیه در منطقه مشاهده کرد که در حال تبدیل شدن به رقیب جدی برای جمهوری اسلامی ایران در منطقه است. این رقابت‌ها به‌ویژه در زمینه‌های اقتصادی و ژئوپولیتیک اهمیت زیادی دارد.