در حالی‌ که بحران آلودگی هوا در تهران و دیگر شهرهای ایران به‌طور چشمگیری افزایش یافته و به بلای جان مردم تبدیل شده است، مسئولان مختلف جمهوری اسلامی به سیاست‌های ناکارآمد خود ادامه می‌دهند و به‌جای مقابله با این بحران و کاهش آثار آن، عوامل خارجی و یکدیگر را مقصر آلودگی هوا معرفی می‌کنند.

روز سه‌شنبه چهارم دی‌ماه در شرایطی که آلودگی هوای تهران در وضعیت «خیلی ناسالم برای همه گروه‌ها» قرار گرفت، فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت چهاردهم، ادعا کرد منشا آلودگی هوا در ایران تحریم‌های بین‌المللی است. وزارت بهداشت نیز در عملکردی منفعلانه به صدور هشدارهایی برای مردم کفایت کرد و از آنان خواست از تردد در فضاهای عمومی خودداری کنند و ماسک بزنند.

روز دوشنبه، علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزرات بهداشت، از «پایداری آلودگی هوا» و «غلظت بالای آلاینده‌ها» در تهران و سایر شهرهای بزرگ در روزهای آینده خبر داد و گفت وضعیت هوا به شرایط «خیلی ناسالم» خواهد رسید. با این حال، چنین به نظر می‌رسد که مسئولان دولتی این هشدارها را تنها برای مردم صادر می‌کنند، چرا که در تصمیم‌های سیاست‌گذاران تغییری ایجاد نمی‌شود و تنها خروجی جلسات کمیته اضطرار آلودگی هوا در استانداری، تعطیلی مراکز آموزشی و اداره‌ها و یکسری هشدارهای تکراری است.  

در استان خوزستان، وضعیت حتی بدتر از تهران است. گزارش‌ها حاکی از آن است که بیش از ۱۶۰۰ نفر تنها در ۲۴ ساعت به دلیل مشکلات تنفسی و قلبی ناشی از آلودگی هوا به بیمارستان‌ها مراجعه کرده‌اند. در شهرهایی همچون اهواز، آبادان و ماهشهر، شاخص آلودگی هوا به حدی رسیده است که این مناطق به وضعیت «خطرناک» برای سلامت عمومی وارد شده‌اند.

آلودگی هوا در روز سه‌شنبه، شمار زیادی از مراکز آموزشی، مدارس و ادارات استان‌های اصفهان، مرکزی، خراسان رضوی و البرز را نیز تعطیل کرد. طبق اعلام مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات، آلودگی هوای کلانشهرها تا پنجشنبه ششم دی‌ماه ادامه می‌یابد.

در حالی‌ که پاسخگویی درباره تداوم آلودگی هوا در کلان‌شهرها به مطالبه‌ای عمومی در ایران تبدیل شده است، هر یک از مسئولان جمهوری اسلامی با سلب مسئولیت از خود، توپ را به زمین دیگری می‌اندازد. روز سه‌شنبه نیز سخنگوی دولت انگشت اتهام را به سمت کشورهای غربی گرفت و مدعی شد: «تحریم‌های اقتصادی و به‌ویژه تحریم‌های مرتبط با انرژی، باعث محدود شدن منابع و توانمندی‌های ایران در مقابله با آلودگی هوا شده است.»

ادعای سخنگوی دولت واکنش‌های زیادی در شبکه‌های اجتماعی داشت و برخی کاربران یادآور شدند که دولتی‌ها با فرار رو به‌جلو قصد توجیه سیاست‌های ناکارآمد در زمینه حل بحران انرژی و آلودگی هوا را دارند. برخی دیگر نیز به این موضوع اشاره کردند که دولت به جای تمرکز بر حل مشکلات داخلی و استفاده بهینه از منابع موجود، بیشتر درگیر مسائل سیاسی است و کمترین توجه را به بحران‌های زیست‌محیطی دارد.

یکی از مهم‌ترین عوامل تشدید آلودگی هوا در سال جاری، مصرف گسترده مازوت در نیروگاه‌ها و صنایع کشور است. سوختی بسیار آلاینده که به دلیل قیمت پایین و دسترسی آسان استفاده می‌شود. بر اساس گزارش‌های رسمی، بیش از ۴۰ درصد از نیروگاه‌های ایران به دنبال کمبود گاز طبیعی و افزایش تقاضای برق در زمستان امسال از مازوت استفاده کرده‌اند. نتیجه آن نیز انتشار گسترده گازهای آلاینده‌ای همچون دی‌اکسید گوگرد، اکسیدهای نیتروژن و ذرات معلق در هوا بوده است.

بر مبنای گزارش روزنامه شرق، بحران کمبود انرژی و افزایش قطعی برق در بسیاری از شهرها به‌طور غیرمستقیم بر افزایش آلودگی هوا نیز تاثیر گذاشت. با قطع برق، بسیاری از خانوارها و صنایع به استفاده از ژنراتورهای دیزلی روی آوردند که میزان آلاینده‌هایشان بالا است.

بحران آلودگی هوا علاوه بر پیامدهای زیست‌محیطی، تبعات اقتصادی گسترده‌ای نیز به همراه داشت. هزینه‌های درمان بیماری‌های مرتبط با آلودگی هوا مانند بیماری‌های قلبی، ریوی و سرطان، بار سنگینی را بر دوش خانواده‌ها گذاشته است.

بر اساس گزارش‌های وزارت بهداشت، در سال ۱۴۰۳ بیش از ۳۰ هزار نفر به دلیل مشکلات مرتبط با آلودگی هوا جانشان را از دست داده‌اند. همچنین، بهره‌وری نیروی کار به دلیل غیبت‌های ناشی از بیماری‌های مرتبط با آلودگی کاهش یافته و از نظر اجتماعی، نیز تداوم آلودگی هوا زندگی عادی مردم را با اختلال مواجه کرده است.