وحیدرضا شهاب موحد، پژوهشگر بافت تاریخی تهران، از تخریب ۷۰ درصدی خانه تاریخی امین لشکر در محله پامنار تهران خبر داد و ضمن اشاره به بازدید میدانی روزهای اخیرش گفت که بخشی از سقف این خانه تاریخی بار دیگر فروریخته است.
به گفته این کنشگر میراث فرهنگی، در حال حاضر فصل بارندگی شروع شده و سقف این بناهای تاریخی هم سنگین است و به دلیل نداشتن راه‌آب، بارندگی سبب ریزش بخش‌هایی از بنا می‌شود.
شهاب موحد هشدار داد بنای تاریخی امین لشکر که یکی از شناسنامه‌های تاریخی تهران است و در فهرست میراث ملی قرار دارد، در کش‌وقوس بین مالک و شهرداری تهران، در حال تخریب کامل است.
این پژوهشگر بافت تاریخی تهران درباره سرنوشت خانه تاریخی امین لشکر و اقدام‌های شهرداری تهران به خبرگزاری ایلنا گفت که شهرداری منطقه ۱۲ اواخر دهه ۱۳۹۰ برای تملک این بنا خیز برداشت و بخشی از پول آن را نیز پرداخت کرد، اما مالک و شهرداری در مورد ارزش مالی ملک دچار اختلاف شدند، چرا که قیمت ملک بالا رفته بود و مالک قصد به هم زدن معامله را داشت تا اینکه سه دنگ از این خانه تاریخی را یکی از سازندگان کوچه دولت خرید. به این ترتیب، شهرداری تهران و خریدار جدید به‌صورت اشتراکی، مالک خانه تاریخی امین لشکر شدند، اما قرار بود شهرداری در موعد مناسب کل این بنای تاریخی را بخرد تا شش دانگ آن در مالکیت شهرداری منطقه ۱۲ باشد.
به گفته شهاب موحد، با فوت خریدار جدید و تغییرات مدیریتی در شهرداری تهران، وضعیت خانه تاریخی امین لشکر نیز نامشخص شد؛ چرا که از یک سو شهرداری ادعا می‌کرد کل ملک را خریده است و از سوی دیگر، یکی از ورثه شکایت کرد. اینک طبق حکم مراجع قضایی، خانه تاریخی امین لشکر ممنوع‌المعامله است و امکان انتقال سند به نام شهرداری منطقه ۱۲ وجود ندارد.
چنین به نظر می‌رسد که مدیران جدید شهرداری منطقه ۱۲ توان و اراده لازم را برای حل مشکل مالکیتی خانه تاریخی امین لشکر نداشته و تاکنون نتوانسته‌اند مشکل این بنای تاریخی را حل‌وفصل کنند. در عین حال، شهرداری طی بیش از سه سال اخیر هیچ‌گونه اقدام حفاظتی هم برای این ملک انجام نداده و به این ترتیب تخریب آن سرعت یافته است.
خانه تاریخی امین لشکر سال ۱۴۰۲ در فهرست میراث ملی ایران ثبت شد. با این حال، حتی میراث فرهنگی نیز برای مرمت و حفاظت از این اثر تاریخی اقدام موثری انجام نداد.
بر مبنای گزارش‌های میدانی، اکنون بیشتر بخش‌های خانه تاریخی امین لشکر تخریب و بقایای مخروبه آن نیز پاتوق افراد بی‌خانمان شده است. همه این‌ها در حالی است که شورای شهر با بودجه اختصاصی شهرداری برای احیا و نگهداری بناها و خانه‌های تاریخی تهران موافقت کرده است.
محله عودلاجان در دوره قاجار محله اعیان‌نشین تهران بود و بسیاری از رجال بانفوذ عهد قاجار خانه‌های باشکوه و مجللی در این محله ساختند. امین لشکر، وزیر گمرک‌خانه و رئیس خالصجات دوره ناصری که یکی از بانفوذترین رجال قاجار بود و مناصب مهم لشکری و کشوری داشت، نیز عمارت باشکوهش را در ضلع شرقی میدان توپخانه قدیم بنا کرد. این خانه در دوره قاجار، یکی از مجلل‌ترین عمارت‌های محله عودلاجان به حساب می‌آمد.
به‌گفته داریوش شهبازی، تهران‌پژوه، «امین لشکر بعد از ورشکستگی و عزل از مقام و منصب‌های مهم، این خانه را در ازای بدهی‌هایش به ناصرالدین شاه بخشید. طبق ادعایی که در کتاب روزنامه خاطرات اعتماد السلطنه مطرح شده، ناصرالدین شاه این خانه را ۱۵ هزار تومان به امین‌الدوله فروخت».
عبدالله مستوفی در صفحه ۱۳۸ جلد اول کتاب «شرح زندگانی من» درباره این عمارت نوشته است: «او مبلغی به ناصرالدین‌شاه داد تا اجازه گشودن در به میدان و احداث سردر را داشته باشد و با گچ‌بری‌های تجملی این بنای زیبای بر شکوه میدان افزود، اما او که بسیار ولخرج بود، سرانجام به واسطه همین اعمالش مجبور به فروش آن خانه مجلل شد که مدت‌ها محل استقرار بانک انگلیسی شاهی یا شاهنشاهی بود و پس از آن نیز بانک بازرگانی ایران آنجا استقرار یافت.»
عمارت تاریخی امین لشکر را میرزا مهدی خان شقاقی، که خود اهل سنگلج بود، طراحی کرد. میرزا مهدی خان شقاقی جزو محصلانی بود که با دستور ناصرالدین شاه به فرانسه اعزام شدند. او بعد از پایان تحصیلات متوسطه و اخذ گواهینامه مهندسی معماری از دانشکده معماری پاریس به تهران برگشت و خانه امین لشکر را طراحی کرد.
خانه امین لشکر گچ‌کاری و آینه کاری و کاشی‌کاری‌های چشم‌نوازی دارد، اما عمده شهرت آن به لطف پایه‌ریزی صحیح و اصولی، مدیون استحکامش است و جزو مستحکم‌ترین خانه‌های تاریخی تهران به حساب می‌آید.
خانه امین لشکر با گذشت زمان و در دوره پهلوی اول تکمیل‌تر شد و گروهی از مشهورترین معماران ایرانی و اروپایی مسئولیت تزیینات داخلی آن را بر عهده گرفتند. بخش‌هایی از خانه امین لشکر را مارکوف، معمار مشهور روس، و بخش‌های دیگر را آرچیبالد اسکات، معمار انگلیسی، ساختند و استاد حسین لرزاده، معمار معروف ایرانی، هم طراحی آجرکاری و سردرهای خانه را در دوره پهلوی اول بر عهده داشت.
بخش‌هایی از این خانه هم به سبک معماری رومی و بخش‌های دیگری به سبک معماری ایرانی است که مثل مسجد سپهسالار با کاشی‌کاری معرق و مقرنس‌کاری و کاسه‌سازی تزیین شده است. چند بادگیر هم برای این خانه طراحی شد که حالا دیگر بخش عمده‌ای از آن‌ها تخریب شده‌اند.
محله عودلاجان در منطقه ۱۲ از محلات قدیمی تهران است که به دلیل وجود بناها و عمارت‌های تاریخی، اهمیت ویژه‌ای دارد. با این حال این منطقه اکنون به یکی از محله‌های پرچالش شهر تهران تبدیل شده است. در حالی که این محله در دوران قاجار یکی از بزرگ‌ترین و شاه‌نشین‌ترین محله‌های شهر تهران بود.
این محله که پیشینه آن به دوران صفویان بازمی‌گردد، تا زمان پهلوی دوم به‌رغم گسترش بازار، حیات اجتماعی خود را حفظ کرد، اما پس از انقلاب سال ۵۷، به پاتوق افراد بی‌خانمان تبدیل شد.
