آثار زرین هخامنشی پاسارگاد که حدود هفت سال پیش طی یک حفاری غیرمجاز به دست قاچاقچیان آثار تاریخی افتاد و از ایران خارج شد، با قیمتی بالغ بر یک میلیون دلار در دبی به فروش رسیدند.

سایت صدای میراث ضمن اعلام این خبر، در گزارشی اختصاصی نوشت که دو قاچاقچی بین‌الملل معروف به «باند برادران شاه افغان» آثار زرین هخامنشی را از قاچاقچیان ایرانی خریداری کرده‌اند.

آثار غارت‌شده از پاسارگاد عبارت‌اند از یک آویز طلای تمام‌قد داریوش اول هخامنشی همراه با زنجیر زرین سنگین آن، دو بازوبند نفیس طلا، یک دیهیم طلا و زیورآلات زرین زنانه ظریف متعلق به دوران هخامنشی که حدود دو هزار و ۵۰۰ سال قبل ساخته شده بودند و درباریان و شاهزادگان هخامنشی از آن‌ها استفاده می‌کردند.

سایت صدای میراث به نقل از منابعی در دبی نوشت که چهار قاچاقچی ایرانی اشیای زرین غارت‌شده از پاسارگاد را حدودا هفت سال قبل از حفاران غیرمجاز خریدند. مبلغی که آن‌ها آن زمان برای خرید این اشیا به حفاران پرداختند، ۳۰۰ میلیون تومان بود. قاچاقچیان داخلی این آثار را از طریق دریا به دبی منتقل و همانجا به دو تاجر بین‌المللی اشیای باستانی (باند برادران شاه) فروختند.

ماجرای خروج آثار زرین هخامنشی از پاسارگاد نیز این‌گونه روایت شده است: «حدود هفت سال پیش در پاییز ۱۳۹۶، دو حفار غیرمجاز با یک کودک از حصار حفاظتی پاسارگاد عبور کردند، بخشی از فنس را بالا زدند و از مانع فلزی داخل محوطه شدند. آن‌ها به اندازه‌ای خوش‌شانس بودند که بلافاصله پس از روشن کردن دستگاه، محل دفن آثار زرین پاسارگاد را یافتند. پس از آن نیز اشیای پاسارگاد را به‌سرعت با خاک داخل محوطه داخل کیسه ریختند و با خود بردند.»

یکی از منابع مطلع درباره نحوه انتقال گردن‌آویز داریوش اول هخامنشی گفت که حفاران این اثر تاریخی را به گردن کودک همراهشان انداختند و او را به همراه کیسه‌های حاوی خاک و آثار هخامنشی روی یک الاغ نشاندند و به محلی که آنجا زندگی می‌کردند، انتقال دادند.

یکی از منابع صدای میراث که ساکن فرانسه است و برای خرید آثار زرین پاسارگاد به دبی رفته بود، گفت که قاچاقچیان ایرانی از برادران افغان سه میلیون دلار درخواست کرده بودند اما آن‌ها قبول نکردند و گفتند که فروش این آثار سخت است. در نهایت نیز آثار زرین هخامنشی با قیمت ۱.۱ میلیون دلار به برادران افغان فروخته شد.

به گفته یکی دیگر از منابع این رسانه در لندن، برادران افغان پس از خرید آثار زرین هخامنشی دست‌به‌کار فروش آن‌ها در بازارهای اروپا شدند و حتی مدتی گردن‌بند داریوش اول را به یکی از شرکایشان دادند که به گردن آویزان و برای آن مشتری پیدا کند. با این حال، باند آن‌ها نتوانست در اروپا برای تمثال تمام‌قد داریوش اول هخامنشی مشتری پیدا کند، چون این اثر آن‌قدر حساس و نفیس بود که خریداران اروپایی از ترس جنجالی شدن این خرید، ریسک خرید آن را بالا می‌دانستند.

بر مبنای این گزارش، آثار زرین پاسارگاد از مسیر دریایی و با استفاده از قایق و کشتی به دبی منتقل شدند.

این نخستین‌ بار نیست که فروش آثار تاریخی ایران در کشورهای حاشیه خلیج فارس در کانون توجه قرار می‌گیرد. فعالان میراث فرهنگی بارها هشدار داده‌اند که برخی کشورهای منطقه به بازار خریدوفروش آثار تاریخی ایران تبدیل شده‌اند؛ آثاری که بیشتر آن‌ها از حفاری‌های غیرمجاز و در نتیجه فقدان محافظت از آثار و محوطه‌های تاریخی به‌ دست قاچاقچیان می‌رسند.

آن‌ها می‌گویند در نبود سازوکار مناسب برای محافظت و نگهداری آثار تاریخی و محوطه‌های باستانی، تخریب این آثار به دست سوداگران و جویندگان گنج به‌میزان فزاینده‌ای تشدید شده و تجارتی پررونق را برای آنان به ارمغان آورده است.

به گفته آنان، غفلت میراث فرهنگی در نگهداری از میراث تاریخی ایران و نبود قوانین بازدارنده در دستگاه قضایی جمهوری اسلامی دو عامل گسترش و علنی‌تر شدن سوداگری اشیای تاریخی‌‌اند.

با مرور اپلیکیشن‌های فروش آنلاین مانند دیوار با تعداد قابل‌توجهی از آگهی‌های فروش آثار تاریخی و عتیقه مواجه می‌شویم که با قیمت‌های نجومی برای فروش گذاشته شده‌اند. برخی از این آثار تقلبی‌اند و برخی‌ اصالت دارند. فعالان میراث فرهنگی خریدوفروش آشکار آثار تاریخی در فضای مجازی را مهر تاییدی بر ضعف و حتی غفلت عامدانه میراث فرهنگی می‌دانند.