با وجود تعطیلی روزهای شنبه و دوشنبه در هفته جاری، روند صعودی قیمت ارز و طلا در ایران متوقف نشد و برای نخستین بار در تاریخ کشور، قیمت هر دلار آمریکا از مرز ۹۰ هزار تومان عبور کرد.

این افزایش چشمگیر در شرایطی رخ داده است که تحلیلگران اقتصادی، سخنان اخیر رهبر جمهوری اسلامی درباره رد هرگونه مذاکره با آمریکا را یکی از عوامل کلیدی در تشدید روند رشد قیمت ارز می‌دانند.

روز جمعه، بازار ارز شاهد شکسته‌شدن مرز ۸۸ هزار تومان برای قیمت دلار آمریکا بود. این روند در تعطیلات رسمی شنبه ۲۰ بهمن‌ماه نیز ادامه یافت و دلار توانست برای ساعاتی به ۹۰ هزار تومان برسد. با بازگشایی بازارها در روز یکشنبه، روند صعودی همچنان ادامه یافت و دلار با عبور از قیمت ۹۱ هزار و ۳۰۰ تومان، چشم‌انداز رسیدن به ۱۰۰ هزار تومان تا پایان سال ۱۴۰۳ را بیش از پیش تقویت کرد.

این افزایش قیمت تنها محدود به دلار نبود؛ یورو نیز با رسیدن به ۹۴ هزار و ۱۴۰ تومان، به‌زودی از مرز ۹۵ هزار تومان عبور خواهد کرد.

پوند بریتانیا که پیش‌تر سد ۱۰۰ هزار تومانی را شکسته بود، روز یکشنبه با رشد مجدد به ۱۱۳ هزار تومان رسید. در همین حال، درهم امارات نیز با عبور از مرز ۲۵ هزار تومان، مسیر خود را به سمت ۳۰ هزار تومان هموار کرده است.

با شدت گرفتن بحران ارزی، سران سه قوه عصر شنبه نشستی اضطراری برگزار کردند تا راهکاری برای مدیریت قیمت‌ها در بازار ارز و طلا بیابند. اما این جلسه نیز نتیجه‌ای نداشت و موجب تقویت گمانه‌زنی‌ها درباره شکست مذاکرات و تضعیف هرچه بیشتر ریال شد.

افزایش بی‌سابقه قیمت‌ها در بازار آزاد، و نیز مرکز مبادله ارز و بازار حواله ادامه دارد. نرخ‌های جدید در مرکز مبادله ارز و طلا ایران به این شرح اعلام شده است:

اسکناس دلار آمریکا: ۶۸,۹۴۲ تومان، نرخ حواله دلار: ۶۷,۰۶۴ تومان، اسکناس یورو: ۷۱,۲۰۵ تومان، نرخ حواله یورو: ۶۹,۲۶۶ تومان، اسکناس درهم امارات: ۱۸,۷۷۲ تومان، نرخ حواله درهم: ۱۸,۲۶۱ تومان.

دو نگاه متفاوت در تحلیل آینده بازار ارز

در میان تحلیلگران اقتصادی، دو دیدگاه اصلی درباره آینده بازار ارز مطرح شده است.

دیدگاه نخست (تثبیت نرخ در میان‌مدت): این گروه معتقدند که پس از یک دوره نوسان شدید، قیمت دلار و سایر ارزها در یک بازه محدود تثبیت خواهد شد. این نظریه بر فرض مدیریت تقاضا از سوی دولت و ایجاد راهکارهای جدید ارزی استوار است.

دیدگاه دوم (افزایش بیشتر قیمت‌ها در کوتاه‌مدت): گروه دیگری از تحلیلگران هشدار داده‌اند که کاهش عرضه ارز و افزایش تقاضای سفته‌بازی، می‌تواند در کوتاه‌مدت قیمت دلار را بیش از پیش افزایش دهد. به باور این دسته، عدم موفقیت دولت در کنترل بازار ارز و ضعف بانک مرکزی در مدیریت بحران، منجر به تشدید نوسانات قیمتی و احتمال عبور دلار از مرز ۱۰۰ هزار تومان خواهد شد.

نکته‌ای که میان اکثر کارشناسان مشترک است، اذعان به شکست کامل سیاست‌های بانک مرکزی و از دست رفتن کنترل بازار ارز توسط دولت است.

درخواست‌های گسترده برای برکناری وزیر اقتصاد و رئیس بانک مرکزی، همراه با افزایش فشارها بر مسعود پزشکیان، رئیس جمهورس اسلامی، نشان‌دهنده فضای بحرانی کشور و ناامیدی عمومی از بهبود شرایط اقتصادی است.

ضمن آنکه تحلیلگران تاکید دارند عبور قیمت دلار از ۹۰ هزار تومان و احتمال رسیدن به ۱۰۰ هزار تومان، پیامدهای بسیار سنگینی بر اقتصاد و معیشت مردم خواهد داشت. از جمله افزایش قیمت ارز، به‌ویژه دلار، به‌طور مستقیم منجر به رشد قیمت کالاهای اساسی و مصرفی خواهد شد. مواد غذایی، دارو، لوازم خانگی و اجاره‌بها، همگی بیش‌ازپیش تحت تأثیر این افزایش قرار خواهند گرفت.

همچنین با افزایش نرخ تورم، قدرت خرید مردم کاهش می‌یابد و بخش بزرگی از جمعیت ایران با بحران اقتصادی شدیدتری مواجه خواهند شد و در ادامه، با ناکامی دولت در کنترل بازار، احتمال تشدید بحران‌های اجتماعی و افزایش نارضایتی عمومی بیشتر شده است.

در این شرایط، عبور دلار از مرز ۹۰ هزار تومان و افزایش بی‌سابقه قیمت طلا و سکه، نه‌تنها بازارهای مالی ایران را در شوک فرو برده، بلکه به اختلافات داخلی بر سر نقش مذاکرات در اقتصاد کشور نیز دامن زده است. هم‌زمان، رشد ناگهانی قیمت‌ها پس از سخنان علی خامنه‌ای درباره رد هرگونه مذاکره با آمریکا، به زیر سؤال رفتن بخشی از ادعای او مبنی بر «بی‌تأثیری مذاکره بر اقتصاد ایران» منجر شده است.

اختلاف‌نظر اصولگرایان بر سر سیاست‌های ارزی دولت

برخی منتقدان دولت در میان اصولگرایان مدعی شده‌اند افزایش قیمت دلار و طلا یک سیاست عامدانه از سوی حامیان مذاکره با آمریکاست تا وضعیت کشور را بحرانی جلوه دهند و فشار برای مذاکره را بیشتر کنند.

این ادعا در حالی مطرح شده است که واکنش ناگهانی بازار ارز و طلا به سخنان رهبر جمهوری اسلامی، نشان‌دهنده میزان وابستگی اقتصاد کشور به روابط خارجی و تحریم‌هاست.

مرتضی افقه، اقتصاددان، نیز تأثیر مستقیم سیاست خارجی بر بازارهای مالی را تأیید کرده و گفته است: «بازار ارز به‌شدت تحت تأثیر تحریم‌ها و روابط خارجی ایران قرار دارد.»

افقه، همچون دیگر تحلیلگران اقتصادی، معتقد است عبور دلار از مرز ۱۰۰ هزار تومان تا پایان سال ۱۴۰۳ کاملاً محتمل است. او می‌گوید: «در حال حاضر، آنچه مانع از عبور دلار از ۱۰۰هزار تومان شده، محدودیت نقدینگی در بازار است. اما با ادامه شرایط فعلی، احتمال افزایش بیشتر نرخ ارز وجود دارد.»

افزایش ۱۵ میلیونی قیمت سکه در یک هفته؛ عبور طلا از رکوردهای تاریخی

رشد ناگهانی قیمت دلار، به افزایش شدید قیمت طلا و سکه نیز منجر شده است. سکه امامی که قیمت آن هفته گذشته در محدوده ۶۰ تا ۶۲ میلیون تومان قرار داشت، روز یکشنبه از مرز ۷۸ میلیون تومان نیز عبور کرد.

بازگشت قیمت به ۷۷ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان نیز همچنان رکوردی بی‌سابقه محسوب می‌شود. سکه گرمی هم با عبور از ۱۱ میلیون تومان، رشدی نزدیک به ۲ میلیون تومان را در بازه هفت‌روزه تجربه کرده است.

تحلیلگران بازار طلا معتقدند افزایش تقاضا برای خرید طلا در پلتفرم‌های آنلاین، طی دو هفته گذشته محرک اصلی رشد قیمت‌ها بوده است. همچنین ناامیدی از امکان مذاکره با آمریکا، فشار جدیدی بر بازار طلا وارد کرده و می‌تواند روند صعودی قیمت‌ها را تا پایان سال ادامه دهد. در این میان  افزایش قیمت جهانی طلا نیز عاملی مضاعف برای رشد قیمت‌ها در بازار داخلی خواهد بود.

محمد کشتی‌آرای، فعال بازار طلا، معتقد است سیاست‌های جدید ترامپ، رئیس‌جمهوری جدید آمریکا، عامل اصلی افزایش قیمت جهانی طلا بوده است.

او می‌گوید :«روز چهارشنبه، به‌یک‌باره قیمت جهانی طلا با ۵۴ دلار افزایش همراه شد که رقم بالایی است و همین عامل باعث افزایش قیمت طلا و سکه در بازارهای داخلی شد..»

از آنجایی که بازارهای جهانی و داخلی به‌دلیل تعطیلات اخیر همگام نبوده‌اند، انتظار می‌رود قیمت طلا از روز سه‌شنبه افزایش جدیدی را تجربه کند. بر همین اساس، عبور سکه امامی از مرز ۸۰ میلیون تومان در روزهای آینده چندان عجیب نخواهد بود.

دولت چهاردهم که طی شش ماه گذشته بخشی از سیاست‌های اقتصادی خود را به مذاکرات احتمالی با غرب و دولت جدید آمریکا گره زده بود، اکنون با بحرانی جدی مواجه شده است.

دو چالش اساسی که دولت با آن روبه‌روست، نخست بازگشت تحریم‌های حداکثری دولت ترامپ بوده که دولت تاکنون هیچ استراتژی روشنی برای مدیریت آن مطرح نکرده است. همچنین رد هرگونه تاثیر مذاکره مستقیم ازسوی علی خامنه‌ای که با واکنش بازار مواجه شد.

اکنون، حامیان پزشکیان که در انتخابات نام او را بر برگه‌های رأی نوشتند، به‌صراحت منتقد سیاست وفاق او شده‌اند و این تغییر سریع افکار عمومی، نشان‌دهنده نارضایتی از عملکرد دولت در کنترل بحران اقتصادی است.