نشست مشترک اعضای همایش اقتصادی خزر با حضور مقام‌هایی از کشورهای روسیه، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان، قزاقستان و تاجیکستان در حالی به میزبانی تهران برگزار شد که گزارش‌ها از کاهش دو متری سطح آب این دریاچه طی دو دهه اخیر حکایت دارد؛ رخدادی که ممکن است به از دست رفتن قسمت شمالی دریاچه در سمت قزاقستان منجر شود.

روز سه‌شنبه ۳۰ بهمن در جریان برگزاری دومین روز همایش اقتصادی خزر، خبرگزاری ایسنا به نقل از آلکسی اورچوک، معاون نخست‌وزیر روسیه، نوشت که مسکو نگران کاهش سطح آب دریاچه خزر است.

بر مبنای این گزارش، معاون نخست‌وزیر روسیه ادعا کرد کشورش از «حفظ ثبات اقلیمی در منطقه خزر» نگران است و به این موضوع «به‌عنوان یک چالش» نگاه می‌کند.

آلکسی اورچوک در ادامه افزود که روسیه به «پیشنهاد» رئیس‌جمهوری این کشور، در زمینه جلوگیری از کاهش سطح دریای خزر «کارهای زیادی» انجام می‌دهد و کارگروه مشترکی را با جمهوری آذربایجان برای کنترل وضعیت دریاچه خزر تشکیل داده است.

او گفت که فدراسیون روسیه برای سازگاری و نظارت بر نوسان‌های سطح آب دریاچه خزر «راهبردهایی پیش‌بینی کرده» و برای کنترل این تغییرات آماده همکاری با دیگر کشورهای ساحلی از جمله ایران است.

سومین نشست همایش اقتصادی خزر به میزبانی محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهوری ایران و با حضور نخست‌وزیر روسیه، نخست‌وزیر ترکمنستان، نخست‌وزیر جمهوری آذربایجان، نخست‌وزیر جمهوری قزاقستان و نخست وزیر تاجیکستان به‌عنوان مهمان ویژه برگزار شد.

معاون نخست‌وزیر روسیه در حالی در این نشست ادعای پیش‌بینی راهبردهایی برای جلوگیری از کاهش سطح آب دریاچه خزر را مطرح کرد که داده‌های تحقیقاتی نشان می‌دهد سدسازی‌ این کشور روی رودخانه ولگا و ممانعت از تامین حقابه مهم‌ترین عامل کاهش بی‌سابقه سطح آب خزر است.

دریای خزر با داشتن خطوط ساحلی در پنج کشور قزاقستان، جمهوری آذربایجان، روسیه، ترکمنستان و ایران به‌عنوان بزرگ‌ترین «دریاچه بسته» جهان شناخته می‌شود و گستره تقریبی آن به ۳۷۰ هزار کیلومترمربع می‌رسد. این دریاچه‌ که پیشینه‌ای شش میلیون ساله دارد و از ذخایر نفتی غنی برخوردار است، اکنون به دلیل عوامل مختلف از جمله سدسازی، آلودگی‌های صنعتی و تغییرات اقلیمی در معرض خطر جدی قرار گرفته است.

بر اساس گزارش‌های موجود، با کاهش ۱۸۵ سانتی‌متری سطح آب دریای خزر طی دو دهه اخیر دست‌کم ۳۱ هزار کیلومترمربع از مساحت آب از بین رفته است. با این حال پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۱۰۰، سطح آب دریا به ۱۸ متر کاهش می‌یابد.

مساحت آب در سمت قزاقستان که طولانی‌ترین منطقه ساحلی دریای خزر را دارد، در ۱۵ سال گذشته ۷.۱ درصد کاهش یافته است.

به گزارش خبرگزاری آناتولی و به گفته وادیم نی، بنیان‌گذار جنبش اکولوژیکی «نجات دریای خزر»، این دریاچه با بحران اقلیمی، زیست‌محیطی و اقتصادی مواجه است و این احتمال وجود دارد که قسمت شمالی آن به‌ویژه سمت کم‌عمق در قزاقستان از بین برود.

اوایل بهمن‌ماه، محمدرضا کاویانپور، رئیس موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو، ضمن اشاره به کاهش فزاینده تراز دریای خزر گفت که چیزی نمانده است که به پایین‌ترین میزان تراز دریای خزر طی ۵۰۰ سال اخیر برسیم.

طی ماه‌های اخیر، کارشناسان به‌تناوب هشدار دادند که امتناع روسیه از تامین حقابه دریای خزر و سدسازی این کشور روی رودخانه ولگا عامل اصلی پایین آمدن آب دریای خزر است. به گفته آنان، با کاهش ورودی آب از ولگا به دریای خزر که بیش از ۸۰ درصد حقابه این دریا را تامین می‌کند، کاهش تراز این پهنه آبی آغاز شده است و همچنان ادامه دارد.

نگرانی‌ها بابت کاهش تراز دریای خزر آن‌قدر جدی است که برخی کارشناسان هشدار داده‌اند با ادامه روند فعلی، ممکن است این پهنه آبی تا سال ۲۱۰۰ کاملا خشک شود.