هفته اول اسفند ۱۴۰۳ درحالی با تعطیلی گسترده کسب‌وکارها و صنایع ایران به دلیل کمبود گاز و برق آغاز شد که چنین تعطیلی‌های اجباری از تابستان امسال تاکنون هر ماه خسارات سنگینی به اقتصاد ایران وارد کرده است.

با وجود آنکه ایران به همراه روسیه دارنده بزرگ‌ترین منابع ذخیره گاز جهان است، ناکارآمدی نظام جمهوری اسلامی به دلیل فساد مالی گسترده میان مدیران آن، اولویت دادن شبه‌نظامیان خارجی به ایجاد زیرساخت‌های حیاتی، سیاست‌های جنگ‌طلبانه علی خامنه‌ای و اصرار به پیگیری فعالیت‌های هسته‌ای که موجب اعمال تحریم‌های اقتصادی گسترده غرب شد، شرایط را به جایی رسانده است که بنا بر اعتراف مدیران وزارت نفت، به دلیل فرسودگی زیرساخت‌ها و عقب‌ماندگی پالایشگاه‌ها از نوسازی هرساله، میزان استخراج گاز ایران کاهش می‌یابد.

بررسی اثر تعطیلی‌ها به دلیل کمبود گاز و آمارهای موجود از سهم دولت در تولید ناخالص ملی ایران نشان می‌دهند که تعطیلی صنایع، کسب‌وکارها و ادارات، در کنار مراکز دولتی و دستگاه‌های ستادی و کارمندی دولت موجب می‌شود تا روزانه دست‌کم هفت هزار و ۵۸۵ میلیارد تومان از تولید ناخالص داخلی ایران کاسته شود که با توجه به قیمت بیش از ۹۴ هزار تومانی دلار، معادل ضرر روزانه ۸۰ میلیون دلاری اقتصاد ایران خواهد بود.

وب‌سایت اقتصاد۲۴ دراین‌باره نوشت: «یکی از جلوه‌های کمبود انرژی در ایران، کاهش مداوم سهم سرمایه‌گذاری در اقتصاد کشور است که از ۵۰ درصد در سال ۱۳۵۰ به ۲۳ درصد در سال ۱۴۰۱ و افت سرانه سرمایه‌گذاری خالص از ۴۰ میلیون تومان در سال ۱۳۵۵ به ۱۶ میلیون تومان در سال ۱۴۰۱ رسیده که به کاهش ظرفیت تولیدی و بهره‌وری انرژی در کشور منجر شده است.»

در حالی که علی خامنه‌ای و دیگر سران نظام جمهوری اسلامی در هفته‌های اخیر بارها ادعای «نزدیک شدن به قله‌های موفقیت‌» و «شکست دادن تحریم‌های آمریکا» را مطرح کردند، این وب‌سایت اقتصادی در ادامه گزارش خود پرسید: «آیا مسئولان نظام از وضعیت بحرانی سرمایه‌گذاری و تاثیر ویرانگر تحریم‌ها بر زیرساخت‌های صنعت گاز ایران خبر ندارند؟»

ساختار مصرف انرژی در ایران به‌شدت به گاز طبیعی وابسته است. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که از مجموع انرژی تولیدی در ایران ۷۲ درصد آن از گاز غنی، ۲۷ درصد از نفت خام و تنها یک درصد از منابعی چون برق‌آبی، انرژی‌های تجدیدپذیر و زغال سنگ تامین می‌شود. این ترکیب سبد انرژی برخلاف بسیاری از کشورهای جهان، گاز را عملا به حامل اصلی انرژی در ایران تبدیل کرده و وضعیت به گونه‌ای است که حتی تولید ۸۰ درصد برق ایران هم به گاز طبیعی وابسته است.

اما افت فشار در مخازن میدان گازی پارس جنوبی که حدود ۷۴ درصد گاز ایران را تامین می‌کند و حالا رسیدن تولید به سقف ظرفیت تهدیدی جدی برای آینده تامین انرژی ایران محسوب می‌شود.

ادامه کاهش سهم ایران از گاز خلیج‌فارس

اکنون وضعیت کشورهای همسایه ایران در حاشیه خلیج فارس چگونه است؟ بررسی اخبار رسانه‌های جهانی نشان می‌دهد که دولت قطر در خرداد ۱۴۰۱ و طی بازه زمانی کمتر از ۱۰ روز ابتدا با شرکت‌های انی ایتالیا، توتال فرانسه و کونوکو فیلیپس آمریکا قرارداد توسعه میدان‌های گازی امضا کرد و اوایل تیرماه همان سال نیز با اکسون‌موبیل آمریکا، یکی دیگر از بزرگ‌ترین شرکت‌های جهان در حوزه نفت و گاز و انرژی، قرارداد توسعه بست.

در همان زمان، ایران حداقل ۱۰ تا ۱۵ سکوی ۲۰ هزار تنی و ۲۰ تا ۳۰ کمپرسور عظیم برای حفظ سطح تولید از این میدان مشترک نیاز داشت که ارزش آن‌ها در آن زمان مجموعا حدود ۳۰ تا ۳۷ میلیارد دلار براورد شد. اما مدیران صعنت گاز ایران همان زمان اعلام کرده بودند که اگر ایران نتواند سکو‌های یادشده را نصب کند، از سال ۲۰۲۳ هر سال ۱۰ میلیارد مترمکعب از تولید گاز ایران در این میدان عظیم کاهش خواهد یافت و تا یک دهه آینده نیز تولید سالانه گاز ایران از این میدان، از حدود ۱۸۰ میلیارد مترمکعب به کمتر از ۸۰ میلیارد مترمکعب سقوط خواهد کرد.

روند تبدیل این پیش‌بینی به واقعیت، اکنون در حال وقوع است و بحرانی که تمام اقتصاد ایران را تحت تاثیر قرار داده است، حالا بیش از گذشته نشان‌دهنده مخرب بودن سیاست‌های جنگ‌طلبانه رهبر جمهوری اسلامی در ایران خواهد بود.

اقتصاد۲۴ هم در یکی از گزارش‌هایش اشاره کرده که «دکل‌های موردنیاز نه در اختیار همه شرکت‌های گازی جهان، بلکه تنها در اختیار چند شرکت خاص است که قطر تقریبا با همه این شرکت‌ها قرارداد نوشت؛ بدون آنکه کسی به‌عنوان جاسوس بازداشت شود و دولت تحت فشار لو رفتن نقشه‌های گازی قرار بگیرد».

کنایه این وب‌سایت به مدیران ارشد سپاه پاسداران و شماری از اطرافیان علی خامنه‌ای است که در دهه‌های اخیر هربار به دلیل تلاش برای سود رساندن به قرارگاه‌های حکومتی متعلق به سپاه پاسداران، مانع عقد قرارداد یا فعالیت آزادانه شرکت‌های بزرگ خارجی در حوزه‌های نفت، گاز و پتروشیمی ایران شدند و به بهانه جاسوسی، آنان را از ایران فراری دادند.

با توجه به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، مثلا تعطیلی ۱۰ روز اخیر صنایع و ادارات و کسب‌وکارها در ایران بیش از ۷۰ هزار میلیارد تومان از تولید ناخالص داخلی ایران کاسته است و در شرایطی که مقام‌های جمهوری اسلامی به دستور علی خامنه‌ای همچنان از حضور پای میز مذاکره با آمریکا به‌منظور رفع تحریم‌های اقتصادی اجتناب می‌کنند، می‌توان پیش‌بینی کرد که وضعیت اقتصاد ایران در یک سال آینده، به دلیل کمبودهای شدید در حوزه انرژی به مراتب وخیم‌تر از شرایط فعلی خواهد شد.