عباس استانکزی، معاون وزارت خارجه طالبان، دو ماه پس از خروج از افغانستان همچنان در محافل این گروه غایب است و در امارات متحده عربی در انزوا زندگی می‌کند.

استانکزی اواخر ژانویه، پس از آنکه در یک سخنرانی از تصمیم رهبر طالبان در زمینه تحصیل و اشتغال زنان انتقاد کرد، از افغانستان خارج شد. در فایل‌های صوتی منتشرشده از سخنرانی او، استانکزی ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان، را به ایجاد «یک نظام استبدادی» متهم می‌کند و می‌گوید: «تو تنها تا زمانی که در راه خدا گام برمی‌داری، رهبر مایی؛ اگر حتی یک قدم از راه منحرف شوی، دیگر رهبر من نیستی و تو را به رسمیت نمی‌شناسم.»

پس از خروج او از افغانستان، چند فایل صوتی دیگر نیز از دیدارهایش در دبی منتشر شد که در آن‌ها از اعضای طالبان می‌خواهد رهبرشان را پرستش نکنند و او را به‌ جای پیامبر یا خدا ننشانند.

استانکزی در دست‌کم یک دهه گذشته یکی از چهره‌های کلیدی طالبان در گفتگو با طرف‌های مختلف، به‌ویژه ایالات متحده بود. با تاسیس دفتر سیاسی طالبان در قطر در سال ۲۰۱۳، او به این کشور رفت و از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ به‌طور رسمی مدیریت این دفتر را بر عهده داشت. استانکزی که دانش‌آموخته علوم سیاسی در کابل و علوم نظامی در هند است، در سال ۱۹۹۶ دو سال پس از ظهور طالبان، به این گروه پیوست و به‌دلیل تسلط بر زبان انگلیسی و توانایی برقراری ارتباط با رسانه‌ها و دیپلمات‌های غربی، به‌سرعت به یکی از چهره‌های شناخته‌شده در صفوف طالبان تبدیل شد.

او متولد ۱۹۶۳ در شهرستان بره‌کی برک ولایت لوگر در شرق افغانستان است و بر اساس جناح‌بندی‌های داخلی طالبان، متحد شبکه حقانی شناخته می‌شود؛ شبکه‌ای که پایگاه مردمی‌ آن در شرق افغانستان قرار دارد.

استانکزی در چهار سال حاکمیت نخست طالبان، در مقام‌های معاونت وزارت بهداشت و وزارت خارجه کار کرد، اما در دور دوم حاکمیت طالبان، با وجود انتظار ارتقای جایگاه، تنها سمت معاونت وزارت خارجه نصیب او شد.

او به‌ دلیل نقش برجسته‌اش در مذاکرات طالبان با آمریکا و تسلط بر زبان‌های انگلیسی، اردو، پشتو و فارسی، به چهره اصلی جریان موسوم به «طالبان میانه‌رو» یا «طالبان شماره ۲» تبدیل شد. بسیاری از رسانه‌های به‌ویژه غربی‌ها با گفتگوهای مکرر با استانکزی، تغییر احتمالی رویکرد طالبان به حقوق بشر، آموزش و جایگاه زنان را بازتاب می‌دادند و استانکزی نیز در این مصاحبه‌ها تاکید می‌کرد که این موارد با تفکرات طالبان با در تضاد نیستند.

با وجود این، او در چهار سال گذشته از حلقه تصمیم‌گیری طالبان دور نگه داشته شد. به‌گفته منابعی در میان مخالفان طالبان، دلیل اصلی مخالفت‌های علنی و تند استانکزی با رهبر این گروه، اتهاماتی است که درباره سوءاستفاده‌های مالی در زمان حضورش در دفتر طالبان در قطر مطرح شده‌اند. یکی از منابع مطلع گفته که استانکزی در آن دوره، مبالغ هنگفتی از منابع مختلف دریافت و بخشی از آن را در امارات سرمایه‌گذاری کرده است؛ جایی که خانواده‌اش نیز آنجا زندگی می‌کنند. این منابع می‌گویند او به‌دلیل این اتهامات، اعتماد رهبر طالبان را از دست داد و به همین دلیل، در زمان تشکیل کابینه در سپتامبر ۲۰۲۱، نامش از فهرست افراد وزرا و  سایر مناصب کلیدی حذف شد.

پس از بازگشت طالبان به قدرت، برخی فرماندهان رده‌پایین طالبان از تبعیض‌های قومی، تعصب‌های زبانی و نادیده‌ گرفتن سهمشان در جنگ انتقاد کردند، اما به‌ندرت کسی تصمیم‌های ملا هبت‌الله آخندزاده را مستقیم به چالش کشید.

سخنان جنجالی عباس استانکزی در ماه ژانویه درباره سیاست‌های رهبر طالبان در زمینه تحصیل و اشتغال زنان، نه‌تنها خشم رهبر این گروه را برانگیخت، بلکه در میان افراد وفادار به ملا هبت‌الله هم نارضایتی گسترده‌ای ایجاد کرد و یوسف وفا، والی طالبان در بلخ که از نزدیک‌ترین افراد به رهبر طالبان و عضو حلقه قندهار است، از استانکزی به دادگاه نظامی طالبان شکایت کرد.

وفا روز یکشنبه در مراسم نماز عید فطر در مزارشریف، به منتقدان رهبر طالبان هشدار داد و گفت: «همه مسئولان آگاه باشند که به هیچ‌کس اجازه نمی‌دهیم نظام را تخریب کند.» او بدون ذکر نام استانکزی، گفت برخی تلاش می‌کنند «با زبان، با دست، با جنگ فکری و به بهانه‌های دیگر» نظام را زیر سوال ببرند. وفا هشدار داد که رژیم طالبان با ریخته‌شدن خون‌های بسیار برپا شده است و هیچ‌کس اجازه ندارد آن را تخریب کند.

با اینکه وفا مستقیم از استانکزی نام نبرد، هواداران او در شبکه‌های اجتماعی به این سخنان واکنش نشان دادند و آن را غیرعاقلانه دانستند. این موضوع در سه روز گذشته به محور جدل‌های لفظی میان برخی اعضای طالبان بدل شد و شماری نیز از شدت یافتن اختلاف‌ها میان مقام‌های این گروه ابراز تاسف کرده‌اند.

به‌نظر می‌رسد استانکزی از ترس رویارویی با خشم ملا هبت‌الله، از سمت معاونت وزارت خارجه کناره گرفته و زندگی در انزوا را ترجیح داده است. از زمان خروج او از افغانستان، کرسی‌ او در وزارت خارجه طالبان همچنان خالی مانده و کسی به‌جای او منصوب نشده است.