حمله مرگبار اخیر به گردشگران در منطقه تحت کنترل هند در کشمیر، هند و پاکستان را بار دیگر در آستانه یک درگیری نظامی گسترده قرار داده است. این حمله و پیامدهای دیپلماتیک و نظامی آن نگرانی‌های جهانی از وقوع یک جنگ تمام‌عیار میان دو رقیب هسته‌ای جنوب آسیا را از چند دهه پیش بر سر مسائل مختلف از جمله اختلافات مرزی و سرزمینی باهم درگیرند، افزایش داده است

سه‌شنبه گذشته، گردشگران عمدتا هندی در منطقه کوهستانی پهلگام کشمیر هدف تیراندازی مهاجمان مسلح قرار گرفتند و دست‌کم ۲۵ شهروند هند و یک تبعه نپال جان باختند. بازماندگان این حادثه در گفتگو با رسانه‌های هندی توضیح دادند که مهاجمان قربانیان را از میان گروهی از افراد جدا کردند و پس از دانستن از اینکه آنان هندو هستند، به آنان تیراندازی کردند.

یکی از بازماندگان به رسانه‌های محلی گفت: «مهاجمان از فاصله نزدیک شلیک کردند. برخی مردان را جدا کردند و مستقیم هدف قرار دادند.» برخی دیگر از بازماندگان هم گفتند که مهاجمان برخی قربانیان را به دلیل حمایت از دولت نارندرا مودی هدف قرار دادند.

گروهی موسوم به جبهه مقاومت کشمیر با انتشار پیامی در تلگرام مسئولیت این حمله را پذیرفت. این گروه مدعی شد که هدف حمله مقابله با آن دسته از «بیگانگان» بود که به زعم آ‌ن‌ها، ترکیب جمعیتی منطقه را تغییر داده‌اند. این حادثه بار دیگر فضای سیاسی و امنیتی میان هند و پاکستان را متشنج کرد. 

نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، در اولین واکنش پس از این حمله، وعده داد که عاملان حمله را «تا آخر دنیا» تعقیب خواهد کرد. او گفت: «به هرجا لازم باشد خواهیم رفت تا مهاجمان و پشتیبانانشان را به سزای عملشان برسانیم.»

دولت هند پاکستان را مسئول مستقیم این حمله دانست و مجموعه‌ای از اقدام‌های تلافی‌جویانه را آغاز کرد. رویترز در گزارشی نوشت که سطح روابط دیپلماتیک میان هند و پاکستان کاهش می‌یابد و بر اساس دستور حکومت هند، شمار دیپلمات‌های پاکستانی در دهلی از ۵۵ به ۳۰ نفر می‌رسد. شماری از دیپلمات‌های هندی هم از اسلام‌آباد به دهلی فراخوانده شدند.

لغو روادید شهروندان پاکستانی و بستن گذرگاه‌‌های مرزی اصلی میان دو کشور از دیگر اقدام‌های دولت هند است که در حکومت نارندرا مودی تایید و اجرایی شد.

اقدام دیگر هند که موجب نگرانی عمیق بارزگانان و کشاورزان پاکستانی شد، تعلیق معاهده آب هندوس است که هند با این اقدام مشارکت در طرح تقسیم آب با پاکستان را تعلیق کرد. توافق تقسیم آب رودخانه‌های هندوس از سال ۱۹۶۰ میان دو کشور برقرار بود. آب این رود برای بخشی از جامعه کشاورزی پاکستانی حیاتی است. 

هند تجارت با پاکستان را هم به حالت تعلیق درآورد و تهدید کرد که برای ضربه زدن به اقتصاد پاکستان اقدام‌های بیشتری در دست است.

پاکستان در واکنش به این اقدام‌های هند خواستار ارائه اسناد و شواهد مبنی بر دخالت این کشور در حمله مرگبار کشمیر شد و هم‌زمان اقدام‌های مشابه را آغاز کرد. بر اساس گزارش سی‌ان‌ان، اسحاق دار، وزیر خارجه پاکستان، گفت: «هند بار دیگر به بازی اتهام‌زنی متوسل شده است. اگر برای دست داشتن پاکستان در این حمله مدرکی دارد، آن را به ما و جهان ارائه کند.»

پاکستان اعلام کرد که در پاسخ به هند، تجارت با آن کشور را به صورت کامل حتی از طریق کشورهای سوم به تعلیق درآورده و حریم هوایی خود را به روی پروازهای هند بسته است. وزارت خارجه پاکستان اعلام کرد که دیپلمات‌های هند باید اسلام‌آباد را ترک کنند و هشدار داد توقف یا انحراف آب رودخانه‌هایی که طبق معاهده هندوس به پاکستان تعلق دارد، «اعلام یک جنگ» تلقی خواهد شد.

وزیر دفاع پاکستان: ارتش ما برای هر احتمالی آماده است

خواجه آصف، وزیر دفاع پاکستان، روز پنجشنبه در اوج تنش میان دو کشور، در مصاحبه با اسکای نیوز هشدار داد که «جهان باید نگران باشد، چون درگیری میان دو قدرت هسته‌ای همیشه نگران‌کننده است».

خواجه آصف با تاکید بر حل تنش از طریق گفتگو، هشدار داد که اگر اوضاع از کنترل خارج شود، می‌تواند پیامدی تراژیک داشته باشد.

او در پاسخ به اینکه آیا ارتش پاکستان آماده مقابله است، گفت: «ما واکنشمان را متناسب با اقدام هند تنظیم خواهیم کرد. اگر حمله‌ای تمام‌عیار رخ دهد، مطمئنا جنگی تمام‌عیار رخ خواهد داد.»

هند همواره پاکستان را به حمایت از سازمان‌های تروریستی از جمله پشتیبانی از لشکر طیبه که در چندین حمله مرگبار در کشمیر مسئول دانسته می‌شود، متهم می‌کند. بر اساس گزارش نهادهای امنیتی هند، جبهه مقاومت کشمیر نیز بخشی تازه‌تاسیس از لشکر طیبه است که از پاکستان دستور می‌گیرد.

وزیر دفاع پاکستان در بخشی از مصاحبه‌اش با اسکای‌نیوز، بدون نام بردن از گروه مشخصی تایید کرد کشورش به مدت سه دهه از گروه‌های تروریستی و شبه‌نظامیان فعال در کشورهای منطقه پشتیبانی کرده است.

او این سخنان را در پاسخ به پرسش یلدا حکیم، مجری اسکای‌نیوز، بیان کرد. یلدا حکیم از خواجه آصف پرسید: «آیا قبول می‌کنید که پاکستان در حمایت، پشتیبانی، آموزش و تامین مالی گروه‌های تروریستی سابقه‌ای طولانی دارد؟» وزیر دفاع پاکستان در پاسخ گفت: «خب، ما این کارهای کثیف را به مدت سه دهه برای ایالات متحده انجام دادیم؛ همچنین برای غرب، از جمله بریتانیا.»

خواجه آصف افزود: «این یک اشتباه بود و ما اکنون از تبعات آن آسیب می‌بینیم.»

دولت‌های مختلف پاکستان در سه دهه گذشته به حمایت از گروه‌های تروریستی و افراطی، از جمله پناه دادن به طالبان و تسلیح این گروه، متهم شده‌اند. البته بیشتر مقام‌های رسمی پاکستان این اتهام‌ها را رد می‌کردند و اکنون خواجه آصف نخستین مقام دولت شهباز شریف است که اذعان می‌کند این کشور در «حمایت، تجهیز، پشتیبانی و آموزش» گروه‌های تروریستی نقش داشته است.

منازعه تاریخی هند و پاکستان در کشمیر

بحران کشمیر در تاریخ پرتنش هند و پاکستان ریشه‌ای عمیق دارد. به گزارش آسوشیتدپرس، دو کشور از زمان استقلال در ۱۹۴۷ تاکنون، سه بار بر سر این منطقه وارد جنگ شده‌اند و اکنون با صدها کلاهک هسته‌ای و ارتش‌های قدرتمند به‌شدت به اقدام‌های یکدیگر حساس‌اند. 

در سال ۲۰۱۹، پس از یک حمله انتحاری که به کشته شدن ۴۰ نیروی امنیتی هند منجر شد، جنگنده‌های هندی به اهدافی در خاک پاکستان حمله کردند و اسلام‌آباد نیز به حملات متقابل متوسل شد و یک خلبان هندی را اسیر کرد. پس از آن، دولت هند وضعیت ویژه کشمیر را لغو و کنترل نظامی و امنیتی منطقه را تشدید کرد؛ اقدامی که با مخالفت شدید جامعه مسلمان کشمیر و اعتراض‌های گسترده مواجه شد.

پس از حمله اخیر، نیروهای امنیتی هند عملیات گسترده‌ای را برای دستگیری عاملان حمله آغاز کردند. پلیس کشمیر اسامی سه مظنون را منتشر کرد که دو نفر از آنان پاکستانی‌اند. در شمال کشمیر هم گزارش‌هایی از درگیری مسلحانه میان نیروهای ارتش هند و شبه‌نظامیان منتشر شده است.

سازمان ملل در بحبوحه تنش‌ها، از دو طرف خواست که «حداکثر خویشتن‌داری» نشان دهند تا از وقوع یک جنگ تمام‌عیار، به‌ویژه با توجه به ابعاد هسته‌ای بحران، جلوگیری شود.