سال ۱۳۹۹ در میان نگرانی و دغدغه همه‌گیری و جهان‌گستر شدن اپیدمی ویروس کرونا آغاز شد. تقریبا اکثر کشور‌های جهان با این ویروس در حال دست و پنجه نرم کردن هستند. به همین دلیل، در افغانستان هم در حالی که هنوز آمار مبتلایان بسیار کم است و هنوز هیچ تلفاتی در بر نداشته است، باز هم سال به گونه‌ای در رکود و بی‌صدایی آغاز شد. اما برعکس، سالی که گذشت، سال پر سر و صدایی برای افغانستان بود. در این سال چند واقعه مهم تاریخی برای افغانستان رخ داد که می‌تواند تاثیر عمیقی بر آینده سیاسی این کشور به جا گذارد. 

در این نوشته نگاهی می‌اندازیم به مهم‌ترین رویداد‌های مهم سال ۱۳۹۸ شمسی. 

الف: نتایج انتخابات مجلس افغانستان 

معمول است که در افغانستان نتایج انتخابات هیچ وقت در زمان مشخص آن اعلام نشود. متاسفانه به دلیل تقلب گسترده، انتخابات‌ همیشه با چالش و سر و صدا همراه بوده است. به همین دلیل اگرچه انتخابات پارلمانی افغانستان در ۲۸ مهر ماه سال ۱۳۹۷ برگزار شد، اما نتایج آن در ۲۵ اردیبهشت سال ۱۳۹۸ اعلام شد. همزمان با اعلام نتایج، هیاهوی زیادی به راه افتاد و اتهاماتی علیه کمیسیون انتخابات مطرح شد. تعدادی از نامزدهای انتخابات پارلمانی، کمیسیون انتخابات را به مهندسی آرا متهم کردند. حتی پای تعدادی از مقام‌های عالیرتبه دولتی نیز در آن اتهام پیش کشیده شد. خود کمیسیون انتخابات نیز متهم به فساد و رشوه‌‌گیری شد. به همین دلیل مسئولان کمیسیون انتخابات همه از کار برکنار شدند و به نهاد‌های قضایی معرفی شدند.

پس از چند دوره محاکمه، بالاخره همه اعضای رهبری کمیسیون انتخابات متهم شناخته شده و به دو سال‌ و نیم  زندان محکوم شدند. با برکناری اعضای کمیسیون انتخابات، دولت افغانستان اعلام کرد که اعضای کمیسیون انتخابات این بار با مشورت و پیشنهاد احزاب سیاسی و نهاد‌های مدنی تعیین خواهند شد. بر آن مبنا، احزاب و سازمان‌های سیاسی و اجتماعی افرادی را برای عضویت در کمیسیون انتخابات و کمیسیون شکایات انتخاباتی معرفی کردند. پس ازآن، محمد اشرف غنی و دکتر عبدالله، رئیس جمهوری و رئیس اجراییه حکومت وحدت ملی، با آن افراد مصاحبه کردند و دست آخر اعضای تازه کمیسیون انتخابات تعیین شدند. جالب است که در راس هر دو کمیسیون انتخابات و شکایات انتخاباتی، دو خانم قرار گرفتند. 

ب: انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۸ 

پس از تاخیر نزدیک به پنج ماه، بالاخره در ششم مهر ماه سال ۱۳۹۸ انتخابات ریاست جمهوری افغانستان برگزار شد. طبق قانون، دوره کاری رئیس جمهوری در اول خرداد سال ۱۳۹۸ تمام شده بود. ولی دادگاه عالی افغانستان به دلیل عدم آمادگی کمیسیون انتخابات برای برگزاری انتخابات در اول خرداد ماه، دوره کار رئیس جمهوری را تا زمان برگزاری انتخابات تمدید کرد. در ششم مهر ماه، انتخابات ریاست جمهوری با حضور بی‌رونق مردم در پای صندوق‌های رای برگزار شد. هرچند در آغاز تعداد افرادی که رای‌شان را به کار گرفته بودند در حدود سه میلیون نفر اعلام شد، اما با بررسی دقیق‌تر و باطل شدن آرای مشکوک، آن تعداد به نزدیک دو میلیون رسید.

از همان روز برگزاری، انتخابات با اعتراضاتی همراه بود و صدا‌هایی بلند شد. برای شفافیت بیشتر انتخابات، در این دوره برای بار اول از دستگاه‌های «بیومتریک» استفاده شد. اما همان دستگاه‌ها هم گرفتاری بیشتری برای انتخابات ایجاد کرد. با گذشت چند روز از انتخابات، چالش‌ها یکی پس دیگری هویدا شد و دسته‌های انتخاباتی یکدیگر را به تقلب و مهندسی انتخابات متهم کردند.

تیم ثبات و همگرایی به رهبری دکترعبدالله که خود را پیشتاز انتخابات می‌دانست، تیم دولت‌ساز به رهبری اشرف غنی را به تقلب برنامه‌ریزی شده متهم کرد. پس از کش‌و‌قوس‌ها زیاد و تاخیرهایی، در اول دی‌ماه نتایج اولیه انتخابات از سوی کمیسیون اعلام شد. بر اساس آن نتایج، تیم دولت‌ساز با کسب نزدیک به ۵۱ درصد آرا در صدر، و تیم ثبات و همگرایی با کسب نزدیک به ۴۰ درصد آرا در جایگاه دوم قرار گرفت. فاصله میان بقیه نامزدها با این دو تیم بسیار زیاد بود. جز تیم دولت‌ساز، هیچ یک از تیم‌های انتخاباتی دیگر این نتایج را نپذیرفتند و دوباره چالش‌ها آغاز شد.

تیم ثبات و همگرایی که خود را پیروز انتخابات می‌دانست، هشدار داد چنانچه تصمیم درستی در قبال ۳۰۰ هزار رای (که به اعتقاد آنان مشکوک بود) گرفته نشود، به هیچ وجه نتایج نهایی را نخواهد پذیرفت. با این اوصاف، در ۲۹ بهمن ماه نتایج نهایی انتخابات ریاست جمهوری پس از پنج ماه اعلام شد و بدون تغییر آنچنانی در نتایج اولیه، اشرف غنی با تیم دولت‌ساز پیروز انتخابات معرفی شد. طبق پیش بینی، دکتر عبدالله این نتایج را نپذیرفت و آن را کودتا علیه دموکراسی عنوان کرد. او همچنین گفت که دولت همه‌شمولی تشکیل خواهد داد. 

ج : توافق تاریخی صلح میان امریکا و طالبان 

در میان جنجال‌های ناشی از اعلام نتایج نهایی انتخابات ریاست جمهوری، تیم مذاکره‌کننده طالبان با نمایندگان دولت آمریکا، بالاخره پس از هجده‌ماه مذاکره به توافق رسیدند. این توافق که به توافق صلح مشهور است، حاصل هجده ماه مذاکرات فشرده میان زلمی خلیل‌زاد، نماینده ویژه آمریکا در امور صلح افغانستان، و نمایندگان گروه طالبان به رهبری ملا عبدالغنی برادر بود. توافق صلح روز دهم اسفند در قطر با حضور مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، و نمایندگان ۲۰ کشور جهان توسط زلمی خلیل‌زاد و ملابرادر به امضا رسید. این توافق‌نامه که در چهار بخش تدوین شده است، بر کاهش خشونت‌ها، خروج ناتو از افغانستان، جلوگیری از فعالیت سازمان‌های تروریستی در افغانستان توسط طالبان، و آغاز گفت‌و‌گو‌های میان افغانی متمرکز است.

همزمان، طالبان از آغاز ماه اسفند برای یک هفته کاهش خشونت‌ها را در افغانستان اعلام کردند. هرچند این تعهد بار‌ها از سوی طالبان شکسته شد، با این حال در آن هفته در افغانستان خشونت‌ها به نحو چشمگیری کاهش یافت. بر اساس آن توافق قرار شد تا مذاکرات میان‌افغانی از بیستم اسفند ماه میان دولت افغانستان و طالبان آغاز شود. اما به دلیل اختلاف‌ها بر سر زمان و چگونگی آزادی زندانیان طالب از حبس دولت (که در توافق‌نامه ذکر شده است) این مذاکرات هنوز شروع نشده است. دولت افغانستان با خواست طالبان مبنی بر آزادی یکباره پنج هزار طالب زندانی موافق نیست و طالبان هم به آزادی تدریجی آن زندانیان راضی نیستند. با این که هنوز زمان مشخصی برای آغاز مذاکرات مطرح نشده است، اما دولت آمریکا در تلاش است تا آن گفت‌وگو‌ها به زودی آغاز شود. 

د : تحلیف دو رئیس جمهوری در یک روز 

شاید آخرین و عجیب‌ترین رویداد سال ۱۳۹۸ در افغانستان، ادای سوگند همزمان دو نفر برای کرسی ریاست جمهوری باشد. محمد اشرف غنی که از سوی کمیسیون انتخابات به عنوان رئیس جمهوری افغانستان معرفی شده بود، پس از چند روز تاخیر در ۱۹ اسفند سال ۱۳۹۸ مراسم ادای سوگند ریاست جمهوری را در ارگ  برگزار کرد. همزمان با آن مراسم، دکتر عبدالله نیز در فاصله صد متری و در قصر سپیدار در میان خیل هوادارانش مراسم سوگند خود را برگزار کرد. دکتر عبدالله در سخنرانی‌اش پس از سوگند گفت که دولت همه‌شمولی خواهد ساخت. با این حال، هیچ کشور و نهادی ریاست جمهوری او را به رسمیت نشناختند. کشور‌ها و سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل متحد از دکتر عبدالله خواستند تا از تلاش برای ایجاد حکومت موازی خودداری کند. در عین حال، ازاشرف غنی نیز خواستند تا دست به ایجاد یک دولت فراگیر بزند. گفته می‌شود که در این زمینه مذاکراتی میان دو طرف در جریان است. اما هیچ گونه نتیجه‌ای از این مذاکرات به نشر نرسیده است. 

سال ۱۳۹۸ سالی خاص و اثرگذار برای افغانستان بود. بسیاری بر این باورند که تحولات مهمی برای افغانستان در این سال کلید خورده است. اما در حال حاضر که همه دغدغه‌ها فقط روی ویروس کرونا متمرکز شده است، باید منتظر ماند و دید که آینده افغانستان چه روند و مسیری را در پیش خواهد گرفت.