پروژه تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران که از سال گذشته در دستور کار ایالات‌متحده قرار داشت، در نتیجه دیپلماسی چند وجهی واشینگتن، بیانیه اخیر دبیرکل سازمان ملل، قطعنامه هفته گذشته شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، رویکرد تهران و البته همراهی اروپا با آمریکا در حال پیشرفت است.

در تازه‌ترین تحول بلومبرگ به نقل از منابع خود از پیشنهاد جدیدی در پیش‌نویس قطعنامه تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران خبر داده که می‌تواند ریسک وتوی آن را به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش دهد.

به گزارش این خبرگزاری آمریکایی در پیشنهاد جدید همچنان فروش و انتقال مستقیم و غیرمستقیم هرگونه تسلیحات به ایران ممنوع است، مگر اینکه کمیته‌های شورای امنیت سازمان ملل از یک ماه قبل به طور موردی آن را تایید کرده باشند.

روند بررسی این پیش‌نویس که هم اکنون در اختیار اعضای شورای امنیت قرار دارد از فردا (چهارشنبه) آغاز خواهد شد.

هرچند هنوز جزئیات این قطعنامه به بیرون درز نکرده، به نظر نمی‌رسد در صورت تصویب تا زمانی پس از دستیابی به توافقی نسبی بین تهران و واشینگتن، امکان عملی فروش تسلیحات به ایران وجود داشته باشد. تا آن زمان مجوزهای موردی احتمالا ابزاری برای چانه‌زنی‌ در مذاکره و حفظ وجهه ایران خواهد بود.

پیش از این گزارش‌هایی از تلاش بریتانیا، فرانسه و آلمان برای تعدیل قطعنامه پیشنهادی آمریکا به منظور تمدید نامحدود تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران منتشر شده بود. بنابراین گزارش‌ها سه بزرگ اروپایی قصد دارند با ابتکارهایی نظیر محدود کردن نوع سلاح‌ها و در نظر گرفتن بازه زمانی در این قطعنامه، ریسک وتو از سوی روسیه و چین، دو عضو دایم شورای امنیت و در عین حال فروپاشی کامل برجام را کاهش دهند.

تکمیل قطعه‌های پازل آمریکا

هرچند مجید تخت روانچی، نماینده دایم ایران در شورای امنیت سازمان ملل، «منشاء ایرانی» سلاح‌های استفاده شده در حمله به تاسیسات نفتی عربستان سعودی را «وهم» توصیف می‌کند، آنتونیو گوترش به عنوان دبیرکل این سازمان بر آن مهر تایید زده است. مقامات در تهران می‌توانند با هر زبانی مواضع گوترش و سازمان ملل را به باد انتقاد گرفته و آن را به «دشمن» و نفوذ «سازمان‌های اطلاعاتی» نسبت دهند، اما در نهایت این گزارش سازمان ملل است که پازل ایالات‌متحده  در ادعای تهدید‌های ناشی از لغو تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران برای منطقه و همسایگان‌اش را تکمیل می‌کند.

قطعنامه هفته گذشته شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که با اکثریت آرا (۲۵ رای موافق، ۷ ممتنع و مخالفت روسیه و چین) به تصویب رسید و همچنان با مخالفت تهران مواجه شد نیز تکه دیگری از این پازل است. این قطعنامه به روشنی از عدم همکاری تهران با بازرسان بین‌المللی انتقاد می‌کند که یکی از مهمترین تعهدات کشورهای عضو پیمان منع اشاعه هسته‌ای (ان‌پی‌تی) به شمار می‌رود. این قطعنامه حتی اگر به گفته‌های مقامات تهران بر اساس اطلاعات «دشمن» طراحی شده باشد، همچنان موضع رسمی معتبرترین نهادی است که بر فعالیت‌های هسته‌ای کشورهای جهان نظارت دارد.

و در نهایت بیانیه بریتانیا، فرانسه و آلمان در حمایت از این قطعنامه، تاکید بر حفظ برجام و پرهیز از لغو تحریم‌های تسلیحاتی اروپا علیه ایران تا سال ۲۰۲۳ که در بحبوحه اخبار مربوط به مرگ مشکوک قاضی منصوری در رومانی کمتر مورد توجه قرار گرفت. همراهی اروپا که در تصویب قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران نیز سابقه آن وجود دارد، تکه بزرگی از پازل آمریکا را کامل می‌کند.

روسیه و چین

طبق قطعنامه ۲۲۳۱ که برجام ضمیمه آن است، تحریم‌های تسلیحات متعارف علیه ایران پنج سال پس از اجرای برجام در ۲۷ مهرماه سال جاری به پایان می‌رسد.

اما کمتر از چهار ماه مانده به موعد مقرر، زمینه لغو این تحریم‌ها نامساعد‌تر از هر زمان دیگری در سال‌های پس از اجرای برجام است.

«منشاء ایرانی» سلاح‌های استفاده شده در حمله به عربستان و پرهیز از ارایه مجوز به بازرسان آژانس برای دسترسی به دو سایت با سابقه فعالیت‌های هسته‌ای در گذشته، روسیه و چین، دو عضو دایم شورای امنیت با حق وتو را نیز محافظه‌کارتر می‌کند.

باتوجه به بیانیه اروپا در پابرجا ماندن تحریم‌های تسلیحاتی این اتحادیه علیه ایران تا سه سال دیگر، تهران تنها می‌تواند به رای وتوی مسکو و پکن امیدوار باشد.

این در حالی است که روسیه و چین باوجود مخالفت با قطعنامه شورای حکام-که بر خلاف استفاده از رای وتو در شورای امنیت هزینه‌ای برای آنها نداشت- خواستار همکاری کامل ایران با آژانس و بازرسان آن شده‌اند. 

در صورتی که در هفته‌های پیش‌رو تهران طبق مواضع یک سال گذشته با دسترسی بازرسان به دو سایت مورد نظر و پاسخ به پرسش‌های آژانس موافقت نکند، احتمال استفاده روسیه و چین از رای وتو اندک خواهد بود.

در شرایطی که تهران از واکنش «متناسب» به قطعنامه شورای حکام سخن می‌گوید و بار دیگر سوژه تکراری- وغیرعملی در شرایط کنونی- خروج از ان‌پی‌تی و پروتکل الحاقی مطرح است، به نظر نمی‌رسد، عقب‌نشینی در برابر آژانس گزینه مورد نظر جمهوری اسلامی باشد.

لغو نشدن تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران در موعد مقرر، محتمل‌ترین برآیند شرایط کنونی است که بیش از هر چیز تحت تاثیر انتخابات ریاست‌جمهوری پیش‌رو در آمریکا قرار دارد.