در ساعات پایانی روز دوشنبه ۳۰ تیرماه، سامانه‌های پدافند موشکی نیروی پدافند هوایی ارتش سوریه در دمشق و حومه آن فعال شدند تا با شلیک موشک‌های زمین به هوای خود از حمله هوایی اسرائیل جلوگیری کنند.

فیلم‌های تهیه‌شده توسط مردم محلی نشان می‌داد که در حداقل که این پدافند در دو مورد موفق به ساقط کردن موشک‌های کروز اسرائیلی شدند اما درنهایت نتوانستند از حمله هوایی جلوگیری کنند.

ساعاتی پس از این حمله هوایی، دیده‌بان حقوق بشر سوریه مدعی شد که پنج نفر از نیروهای ایرانی وابسته به سپاه قدس جانشان را از دست داده‌اند.

درنهایت مشخص شد که سه نفر از نیروهای حزب‌الله لبنان با نام‌های علی كامل محسن، محسن علی زيتون و نادر محمد الحلو در این حمله کشته شده‌اند. 

متعاقباً به علت وجود تهدیدِ پاسخگویی نظامی سپاه قدس و حزب‌الله لبنان از طریق راکت‌پرانی به بلندی‌های جولان، مقامات اسرائیلی تصمیم به بستن حریم هوایی بر فراز این منطقه گرفتند تا در صورت بروز درگیری‌های نظامی پیش رو، هواپیماهای غیرنظامی به‌طور اشتباه توسط سامانه‌های پدافند هوایی ارتش اسرائیل ساقط نشوند.

اما جزئیات حمله اخیر نیروی هوایی اسرائیل به دمشق و اهداف منهدم‌شده چه بود و احتمال پاسخگویی حزب‌الله و سپاه قدس چقدر است؟

استفاده از موشک‌های کروز دلیله و راکت‌های رمپیج

حوالی ساعت ۱۰ شب به وقت محلی، سامانه‌های پدافندی نیروی پدافند هوایی ارتش عربی سوریه اقدام به شلیک موشک‌های زمین به هوای خود بر ضد اهدافی ناشناس بر فراز دمشق و حومه آن به‌خصوص منطقه الکسوه نمودند.

 بر اساس فیلم‌های منتشرشده و تصاویر تهیه‌شده توسط مردم محلی از لاشه موشک‌های زمین به هوای شلیک‌شده، عمده موشک‌های پدافندی سوریه در آن شب از نوع ۵۷ئی۶ متعلق به سامانه‌های پنتسیر اس۱ئی هستند که برای هدف قرار دادن اهداف پروازی در ارتفاع پست چون موشک‌های کروز مناسبند.

بر همین اساس به نظر می‌رسد که نیروی هوایی اسرائیل از مهم‌ترین سلاح هوا به سطح خود، یعنی موشک‌های کروز دلیله برای نابودی اهداف خود در آن شب استفاده کرده است.

با توجه به توانایی سامانه‌های پدافندی سوریه چون پنتسیر اس۱ و اس۲ ساخت روسیه در ساقط کردن موشک‌های کروز دلیله، نیروی هوایی اسرائیل همچون گذشته به از میان برداشتن این تهدید از طریق انهدام رادارهای هشدار زودهنگام و حتی شماری از این سامانه‌های پدافندی پیش از شلیک موشک‌های کروز به فرودگاه دمشق دست زد.

در این راستا، تنها دقایقی پیش از برخورد موشک‌های کروز به اهداف خود، جنگنده‌های اسرائیلی با پرتاب موشک‌های ضد اهداف راداری بخشی از سامانه‌های پدافندی را از کار انداختند.

در جریان حمله اخیر، فیلمی از برخورد یک راکت نقطه‌زن هوا به سطح به یک هدف در حومه دمشق منتشر شد که نشان‌دهنده استفاده از راکت هدایت دقیق رمپیج توسط جنگنده‌های اف-۱۶آی اسرائیلی جهت انهدام حداقل یک سامانه پدافندی یا رادار مربوطه آن در حومه دمشق است.

اهداف مورد حمله نیروی هوایی اسرائیل

دقایقی پس از حمله هوایی اسرائیل به حومه دمشق، برخی رسانه‌ها مدعی شدند که این حمله سه نقطه مختلف از جمله الکسوه در جنوب دمشق را هدف قرار داده است اما تصاویر ماهواره‌ای منتشرشده یک روز پس از این حمله هوایی نشانگر انهدام و یا آسیب شدید دو ساختمان مورد استفاده توسط سپاه قدس و حزب‌الله در فرودگاه بین‌المللی دمشق بود.

پیش‌تر در بهمن‌ماه سال گذشته، نیروی هوایی اسرائیل ساختمان‌های مجاور این سوله را هدف قرار داده بود. به نظر می‌رسد که سوله منهدم‌شده محل نگهداری تسلیحاتی بوده است که به‌تازگی از فرودگاه مهرآباد تهران به دمشق منتقل شده بودند تا مورد استفاده سپاه قدس و نیروهای نیابتی‌اش چون حزب‌الله لبنان قرار بگیرند.

با یک بررسی ساده در آرشیو وب‌سایت فلایت رادار ۲۴ به‌راحتی می‌شود فهمید که روز قبل از این حمله هوایی، یک فروند بوئینگ ۷۴۷-۲۸۱سی  شرکت هواپیمایی فارس ایر قشم با شماره ثبت کشوری EP-FAB و با شماره پرواز کیو اف زد ۹۹۵۰ از فرودگاه مهرآباد تهران به فرودگاه بین‌المللی دمشق پرواز کرده بود.

بیش از سه سال است که دو فروند بوئینگ ۷۴۷ این شرکت همواره جهت حمل تسلیحات متعلق به سپاه قدس استفاده می‌شوند.  لازم به ذکر است وظیفه نگهداری و به پرواز درآوردن هواپیماهای این شرکت بر عهده شرکت هواپیمایی ماهان است.

نگرانی اسرائیل از پاسخ حزب‌الله

در اغلب موارد، به علت نبود تسلیحات مناسب و همچنین ترس از ادامه درگیری نظامی با اسرائیل، سپاه قدس و نیروهای نیابتی‌اش چون حزب‌الله لبنان و سوریه از پاسخگویی به حملات نیروی هوایی اسرائیل به مواضعشان در سوریه خودداری کرده‌اند.

اما در حداقل دو مورد این پاسخگویی صورت گرفته آن‌هم از طریق شلیک راکت‌های غیر هدایت‌شونده از جنوب و جنوب غرب سوریه به سمت پایگاه‌های نظامی اسرائیل در بلندی‌های جولان که در همه موارد موفقیت‌آمیز نبوده است که علت آن حضور سامانه‌های پدافندی گنبد آهنین و همچنین پاتریوت فرماندهی پدافند هوایی اسرائیل در این منطقه است.

به جهت جلوگیری از ساقط شدن احتمالی هواپیماهای غیرنظامی بر فراز بلندی‌های جولان، اداره هواپیمایی غیرنظامی اسرائیل اطلاعیه‌هایی جهت منع پرواز این هواپیماها بر فراز این منطقه منتشر کرد. تنها دقایقی پس از حمله نیروی هوایی اسرائیل به دمشق، این اداره یک اطلاعیه صادر کرد که بر اساس آن حریم هوایی بر فراز بلندی‌های جولان واقع در شرق رود اردن از ارتفاع پنج هزار پا به بالا از ساعت ۲۱ به‌وقت گرینویچ روز ۲۰ ژوئیه به مدت ۱۱ روز تا ساعت ۲۱:۵۹ روز یک اوت بسته خواهد بود.

متعاقباً تیپ ۱۳ پیاده ارتش دفاعی اسرائیل موسوم به جولانی به همراه اسکادران ۱۱۳ نیروی هوایی اسرائیل مجهز به هلیکوپترهای تهاجمی اِی اِچ-۶۴دی ساراف در آماده‌باش کامل قرار گرفتند تا در صورت پاسخگویی نظامی حزب‌الله و سپاه قدس به حمله نیروی هوایی اسرائیل اقدام به محافظت از پایگاه‌ها و سایت‌های دیده‌بانی اسرائیل در این منطقه و همچنین غیرنظامیان ساکن در روستاهای منطقه جولان نمایند.

علاوه بر آن‌ها، اسکادران ۱۰۹ نیروی هوایی اسرائیل واقع در پایگاه هوایی رمات دیوید نیز همچون گذشته مأموریت حمله به نیروهای سپاه و حزب‌الله در نزدیکی مرز با جولان را در صورت درگیری نظامی بر عهده خواهد داشت.

برای نگارنده مشخص نیست که چه محموله‌ای در حمله هوایی اخیر اسرائیل در فرودگاه بین‌المللی دمشق نابود شده است اما با توجه به میزان خرابی‌ها و شدت کم انفجارهای ثانویه پس از آن این محموله حاوی تسلیحات نظامی بوده است و نه مهمات.

لازم به ذکر است علاوه بر این تسلیحات، دو ساختمان مورد استفاده سپاه قدس در این فرودگاه مورد هدف واقع شده و به شدت آسیب دیده‌اند. بی‌شک نیروهای حزب‌الله لبنان که جانشان را در این حمله هوایی از دست داده‌اند درون این ساختمان‌ها کشته شده‌اند.

هنوز مشخص نیست که سران جمهوری اسلامی حاضر خواهند بود تا اجازه پاسخگویی نظامی به این حمله اسرائیل را صادر کنند یا خیر. اما در صورت صدور چنین اجازه‌ای، حمله متقابل سپاه قدس نه‌تنها باعث آسیب رساندن به نیروی دفاعی اسرائیل نمی‌شود بلکه باعث وارد آمدن تلفات بیشتری به سپاه و حزب‌الله در حملات تلافی‌جویانه اسرائیل خواهد شد.