بیش از دو هفته است که زنان ایرانی عضو شبکه اجتماعی توییتر بی‌وقفه از درد مشترکی می‌نویسند که سال‌ها بر آن مهر سکوت و خاموشی زده‌شده بود. آن‌ها از تجربه‌های دور و نزدیک خود از آزار و تجاوز جنسی سخن می‌گویند.

آغاز این واگویی جمعی، اظهارنظر یکی از کاربران درباره «بوسه ناگهانی در قرار اول» بود. نوشته این کاربر واکنش کاربران دیگر را در بر داشت. بسیاری گفتند که هرگونه تماس بدون اجازه و تمایل فرد، نوعی آزار جنسی است.

دامنه اظهارنظرها وسیع‌تر شد وزنان و دختران به‌عنوان مصداق و مثال، رفتارهای نادرست همان کاربر را به‌عنوان ‌مثال آزار جنسی نقل کردند. این آغاز یک بهمن عظیم دوهفته‌ای شد که تقریباً بیشتر فضای توییتر فارسی را به واکنش در برابر این موضوع واداشت که «آزار جنسی چیست و آزارگر جنسی چگونه آدمی است؟»

روایت آزار جنسی، دردی مضاعف برای آزاردیده است. در بسیاری از موارد، فرد آزاردیده برای اجتناب از رویارویی با آن رنج، از رجوع به مقامات قضایی امتناع می‌کند، یا در زمان مناسب برای دستیابی به مشاوره پزشکی اقدام نمی‌کند.

روایت سارا امت‌علی، خبرنگار سابق خبرگزاری میراث فرهنگی از آزار جنسی آيدین آغداشلو، نقاش سرشناس ایرانی

فضای شبکه اجتماعی توییتر فارسی در چند سال گذشته آبستن بسیاری از حرکت‌های جمعی و مدنی بوده است. ازجمله، تمرکز بر آموزش جنسی کودکان در سند ۲۰۳۰ یونسکو یکی از مواردی بود که بارها از سوی کاربران این شبکه اجتماعی به بحث گذاشته شد.

یکی از بخش‌های این سند که مربوط به آموزش بهداشت جنسی به کودکان بود، به‌شدت با واکنش منفی سران جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت و سید علی خامنه‌ای، رهبر نظام، به‌صراحت گفت که «اینجا مبنا اسلام است.»

روایت افشین پرورش، پژوهشگر هنر از آزارهای جنسی صمد توانا و افشین عموزاده لیچایی، اساتید دانشگاه گیلان

مطرح‌شدن موضوعاتی چون خشونت علیه زنان، کودک‌همسری و زن‌کشی در سال گذشته در فضای عمومی این شبکه اجتماعی، باعث شد که زنان بیشتری روایت آزار خود را در این محیط بیان کنند.

در این واگویی همگانی، برای نخستین بار به‌صورت وسیع به آزارهای جنسی مردان نیز پرداخته شد. مردان معمولاً در آزار جنسی به‌عنوان آزارگر شناخته می‌شوند و شکستن این تابو برای پسران جوانی که مورد آزار قرارگرفته‌اند، بار روانی سنگینی دارد.

گذشته از آزارهای آشکار، زنان و دختران ایرانی از درد و رنجی که سال‌ها بر آن‌ها رفته است، اما تاکنون کسی بر آن‌ها نام آزار ننهاده بود و متعاقباً نظام قضایی نیز برای آن کیفری در نظر نگرفته بود، سخن می‌گویند.

تفاوت سبک زندگی جوانان در ایران با معیارهای حکومتی، باعث ایجاد فضای امن و بی‌خطری برای برخی مجرمان شده است.

زنانی که در این روایت‌ها از آزار خود سخن گفته بودند، مطرح کردند که عموماً با یک مانع بزرگ برای طرح شکایت روبه‌رو بودند؛ این که با فرد آزارگر در فضای خصوصی بوده‌اند.

طبق قوانین جزایی ایران، رابطه افراد «نامحرم» در محیط خصوصی، می‌تواند به‌عنوان جرم در دادگاه مطرح شود.

در ماده ۶۳۷ قانون مجازات اسلامی آمده است که «هرگاه زن و مردی که بین آن‌ها علقه زوجیت نباشد، مرتکب روابط نامشروع یا عمل منافی عفت غیر از زنا از قبیل تقبیل یا مضاجعه ‌شوند، به شلاق تا نود و نه ضربه محکوم خواهند شد و اگر عمل با عنف و اکراه باشد فقط اکراه کننده تعزیر می‌شود.»

همین ماده ‌قانونی باعث شده است که زنان بسیاری به علت آن که نمی‌توانند به‌سادگی اثبات کنند که عمل انجام‌شده با اکراه آنان بوده است، به مراجع قضایی رجوع نمی‌کنند.

اما زنان تنها در برابر قانون خود را از پیش بازنده نمی‌بینند، بلکه افکار عمومی نیز در اغلب اوقات انگشت اتهام را به‌سوی قربانی برمی‌گرداند.

گویی صرف حضور در فضای خصوصی، از میزان جرم آزارگر می‌کاهد و ملامت را متوجه «بی‌احتیاطی» قربانی می‌کند. اگر در چنان ملاقاتی در فضای خصوصی، عمل دیگری رخ دهد که در قوانین ایران «جرم» محسوب می‌شود، میزان این ملامت جمعی به نحو چشمگیری افزایش می‌یابد.

نوشیدن مشروبات الکلی و مصرف مواد مخدر در آزارهای منجر به تجاوز جنسی، باعث هراس بیشتر قربانی وحشت از رجوع به پلیس می‌ؤود، زیرا این تصور وجود دارد که خود فرد «شرایط ارتکاب بزه» را فراهم کرده است و بنابراین، علاوه بر آن که قربانی خود مرتکب جرم شده است، اثبات «اکراه» هم مشکل‌تر خواهد بود.

این مسئله باعث شده است که بنا بر گفته‌های کاربران، تعدادی از افراد شناخته ‌شده، مداوم و در طی سالیان طولانی افراد بسیاری را مورد اذیت و آزار جنسی قرار دهند و به علت آگاهی‌شان از این خلاء قانونی، از طرح شکایت آزاردیدگان هراسی نداشته باشند.

تا لحظه تنظیم این گزارش، هیچ‌یک از ادعاهای مطرح‌شده اخیر در محاکم قضایی ایران ثبت ‌نشده است. اما فارغ از آن که این شکایت‌ها در دادگاه بررسی شود یا نه، موجی از آگاه‌سازی عمومی به راه افتاده است که افراد را در هر جایگاهی، ملزم می‌کند تا به مسئولیت شهروندی خود عمل کنند.

در آستانه روز پزشک، چندین پزشک آموزش کمک‌های گام‌به‌گام بعد از تجاوز، نکات موردنیاز برای رجوع به پزشک قانونی را منتشر کرده‌اند.

وکلایی نیز با بیان و توضیح مواد قانونی، کوشیده‌اند تا رویه قانونی امن و مطمئن، ازجمله چگونگی ثبت شکایت، جمع‌آوری ادله مورد استناد در دادگاه، و پیشنهاد مشاوره‌های رایگان حقوقی برای قربانیان آزار جنسی را برای افراد آزاردیده توضیح دهند.

آموزش‌هایی که می‌توانست در سن نوجوانی در مدارس به دانش آموزان داده شود و شاید در بسیاری از موارد جلو پیش‌آمدهای دردناک را در زندگی آن‌ها می‌گرفت، به علت مخالفت مقامات جمهوری اسلامی ایران، به‌صورت جسته‌وگریخته در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد؛ چون نوشدارویی بعد از مرگ سهراب.