طی دو هفته گذشته شش کودک ۲ تا ۸ساله در هوتگ‌ها و رودخانه‌های منطقه سیستان و بلوچستان غرق شده‌اند. مشکل نبود آب لوله‌کشی در این منطقه از کشور طی ماه‌های گذشته همواره از سوی فعالان بلوچ و مردم منطقه بارها مطرح شده است. حالا هوتگ‌ها به جای این که محلی برای تامین آب مردم و احشام آن‌ها در سیستان و بلوچستان باشند، استخر مرگ آن‌ها شده‌اند.

این کودکان زمانی که برای تهیه آب و یا شست‌وشوی البسه همراه مادران خود کنار رودخانه‌ها یا هوتگ‌ها (محل جمع شدن آب باران) می‌روند، سرگرم آب‌بازی یا کمک به مادران خود برای جمع‌آوری آب می‌شوند یا طعمه گاندوها، تمساح‌های پوزه کوتاه این منطقه شده یا در هوتگ‌هاغرق می‌شوند.

به گفته منابع محلی یحیی گرگیج و حسنی امرا دو ساله، فاطمه پا سه ساله، یسنا پادیان پنج ساله، علی اکبربشکار شش‌ساله و زینب پورغلامی هشت‌ساله، قربانیان دو هفته اخیر نبود آب لوله‌کشی در این منطقه‌اند. روستای شیخان کرگ بخش باهوکلات شهرستان دشتیاری بیشترین قربانیان طی هفته‌های گذشته را داشته است.

به گفته مردم محلی طی ماه‌های اخیر ۲۴ کودک در سیستان و بلوچستان جان خود را به دلیل غرق شدن در رودخانه یا هوتگ‌ها از دست داده‌اند.

عقرب‌گزیدگی، حمله گاندوها یا تمساح‌های پوزه کوتاه و غرق شدن در آب رودخانه از عمده دلایل آسیب دیدن کودکان بلوچ طی سال‌های اخیر در این منطقه از جنوب ایران است.

براساس گزارش‌های موجود طی دو دهه گذشته با تداوم خشکسالی‌ها، رها نشدن آب از سد زیردان بیشتر هوتگ‌ها بر اثر توفان‌های گرد و خاک و ریزگردها رسوب گرفته و لایروبی فوری برای آن‌ها ضروری است. بارندگی و سیلاب‌های سال ۹۸ و بهار ۹۹ هوتگ‌ها را بسیار پرآب کرده و لایروبی را در الویت قرار داده است.

بلوچزهی رئیس شورای استان سیستان و بلوچستان سال گذشته در پی جان باختن سه کودک در آب هوتگ‌ها در منطقه دشتیاری سماله بی‌آبی در منطقه دشتیاری را معضل بزرگ منطقه عنوان کرده و گفت: «بی‌آبی در حوزه دشتیاری بی‌داد می‌کند، باید تکلیف روستاهای فاقد شبکه آبرسانی مشخص شود، هوتگ‌ها تا چه زمانی باید جان کودکان را بگیرد.»

گفته می‌شود در بخش مرکزی نیکشهر پروژه آب‌رسانی با تعویق چهار ساله در اجرا هنوز تعطیل است، مردم منطقه وضعیت آبرسانی در روستاها را بسیار بد عنوان می‌کنند.

یک عضو شورای استان سیستان و بلوچستان می‌گوید به خاطر ۶۰۰ متر لوله و ۵۰۰ متر کابل و یک عدد ترانس دو سه هزار نفر از بی‌آبی رنج می‌برند و از آب هوتک‌ها استفاده می‌کنند.

مشکل آبرسانی به مناطق جنوبی ایران بسیار جدی است و با شیوع کرونا و به دلیل اهمیت نظافت شخصی برای جلوگیری از ابتلا به کرونا از اهمیت بیشتری هم برخوردار شد. مقام‌های محلی می‌گویند صد درصد روستاهای چابهار با تانکر آب‌رسانی می‌شوند. به این معنا که هیچ روستایی در منطقه چابهار آب لوله‌کشی برای آشامیدن و شست‌وشو ندارد.

در بسیاری از مناطق جنوبی استان سیستان و بلوچستان به ویژه چابهار، کنارک و قصرقند نبود آب لوله‌کشی اهالی روستا را به استفاده از هوتک‌ها و برکه‌های طبیعی مجبور کرده است.

به گفته نماینده سیستان‌وبلوچستان تنها ۱۹ درصد شهرستان چابهار دسترسی به شبکه آب شرب سالم و لوله‌کشی داشته و ۱۵۰ خانوار از روستایی در توابع کنارک بدون آب شرب‌اند. مقام‌های محلی می‌گویند ۳۰۰۰ روستا در استان سیستان و بلوچستان لوله‌کشی آب ندارند.

هوتگ چیست و چرا ساخته می‌شود؟

هوتِگ یا هوتَک نام گودالی مصنوعی و یا طبیعی است که آب حاصل از بارش باران با هدایت مردم محلی در آن جمع می‌شود در طول سال به عنوان آب آشامیدنی و مصرف خانوارها و یا برای مصارف کشاورزی و آشامیدن حیوانات و احشام مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در نبود آب لوله‌کشی در منطقه سیستان و بلوچستان این آب هوتگ‌هاست که مردم این منطقه را سیراب می‌کند. هوتگ‌ها یک سامانه سنتی برای مهار و نگهداری آب باران و بهره‌برداری از سیلاب محسوب شده که میراث گذشتگان است.

هوتک‌ها گودال‌هایی حفر شده به عمق ۵ تا ۲۰ متر است که در زمینی با بافت ریزدانه توسط بومیان منطقه ساخته می‌شده است و برای محافظت از آن اطراف آن دیواره خاکی با ارتفاع بیش از دو متر ایجاد می‌شده است.

گفته می‌شود طی سال‌های گذشته برای لایه‌روبی، رسوب‌برداری و حصارکشی هوتگ‌ها اعتباری تخصیص پیدا نکرده است تا بتوان پس از ۶ ماه یا حتی یک‌سال آبگیری از آن‌ها استفاده شود.

روش سنتی هوتگ‌سازی برای بهره‌برداری از سیلاب تعبیه شده است. هوتگ‌سازی در واقع یکی از طرح‌های آبخیزداری است که برای مواجهه با کمبود یا محدودیت منابع آب از آن استفاده می‌شده است. بومیان منطقه عمر هوتگ‌ها را به هزاران سال پیش از اسلام مربوط می‌دانند؛ دورانی که هنوز آب لوله‌کشی و روستاسازی و شهرسازی معنا و مفهموم امروزین خود را نداشته است. براساس آمار رسمی بیش از دو هزار هوتک برای تامین آب آشامیدنی و مصرفی روستاییان و احشام در شهرستان‌های چابهار و دشتیاری در این منطقه وجود دارد که هم حکم مرگ دارد هم زندگی.